Málfríður - 15.12.1994, Side 14

Málfríður - 15.12.1994, Side 14
þýsku. Ég held að skárra sé að halda til fortíðarinnar. Undir Jóni Ófeigssyni hlógu nemendur stundum, yfir þessu verki geispa þeir bara. Ég held að ganga megi allt of langt í að laga mála- kennslu að mæltu máli. Það gildir líka um málfræðiverkefni, sem ætluð er til að ná tjáningar- tökum á straumum málsins. Þar sætir að vísu öðru um aðferða- fræði og framskrið en í lestext- unum, sem ég var að nefna. En það sem málinu skiptir er, að við erum að þjálfa fólk. Þjálfun felur ævinlega í sér sértækar æfingar til þess að draga fram og temja sérstæða hæfileika. I augum óviðkomandi virðast þessar æfingar oft fáránlegar. Lítið á íþróttamennina, hvernig þeir fetta sig og bretta, lyfta og spyrna, ár út ár inn, áður en þeir stökkva 2.30 m í hástökki. Hástökksþjálfari lætur ekki skjól- stæðinga sína æfa sig sífelldlega á 90 cm hæð, af því að það mun vera meðaltalshástökksgeta mann- kyns. Sá sem ætlar að vinna afrek, gerir það með því að reyna á sig, ekki með einhverju dútli. Svipað er með málfræðiæf- ingar eða stíla í tungumálum, þar er um að ræða sértækar að- gerðir til að ná fram sérstæðri leikni. Mótbárur við málfræðiverk- efni af þessum toga hafa aðal- lega verið tvenns konar. Annars vegar að þau séu ekki mælt mál, hvað sem það nú er. Ég held því reyndar ekki fram að orðaforði þeirra málfræðiverkefna sem ég legg fyrir í minni þýskukennslu henti sérstaklega í Vöruhúsi KÁ, í Þýskalandi. En ég spyr á móti: Hvar hentar málfar sérfræði- greina nútímans annars staðar en í þeirri sérfræði? Og vel á minnst, líklega væri gaman að gera málfræðiverkefni sem mið- uð væru við mælt mál í því góða vöruhúsi, eins og ég lýsti því málfari hér áðan, í upphafi míns máls. Ég tel mig auk þess hafa svarað þessari mótbáru, um hið daglega mál, með skírskotun til hástökksins. Hin mótbáran er sú, að þessi verkefni séu svo andlaus. Mér finnst erfiðara að svara þessu. Hvenær er tal manna andríkt, hvenær ná skrif þeirra hæðum? Mér verður helst fyrir að vitna í þann hára snilling og göfuga öldung, Þórð Kristleifsson. Þeg- ar hann var búinn að kippa okk- ur nemendum fyrstu umferð um þýsku málfræðina, fyrir hálfri öld, mælti hann svo: „Ætlið ykk- ur ekki þá dul, að þið séuð farin að fljúga þótt þið hafið fundið eina steinvölu á strönd hins mikla hafs.“ Annar jöfur vorrar starfsgreinar, Jón Ófeigsson, spurður einhverju sinni, hvort ekki væri leiðinlegt að vera sífellt að kenna byrjendum sömu atriðin, svaraði: „Nehmen, nimmt, nahm, genommen - þetta er alltaf jafn fallegt.“ Það detta líklega gullhring- arnir af unglingunum, ef okkur verður á að hafa eitthvað fyrir þeim, sem ekki er andríkt. Nú er ekki því að leyna, að verk af tagi þessara æfingaþarfa eru oft ansi sérstæðar bók- menntir. Setning eins og þessi: „Yngstu dætur svissneska ræðis- mannsins gáfu elsta kennaran- um sínum nýja bók og nokkra minni blýanta" - svona setning höfðar líklega ekki til almenn- ings. En hún fær hjarta þýsku- kennarans til að slá örar, hann skynjar fegurðina og gagn- semina. í þessu sambandi get ég ekki stillt mig um að nefna ákveðna grein þessara bókmennta, sem mjög hefur legið undir ámæli bæði af hálfu hinna andríku og stuðningsmanna hins mælta máls. Það eru stafsetningaræf- ingar í íslensku í MR, a.m.k. eins og þær voru iðkaðar um skeið. Þar tel ég, að þessi bókmennta- grein hafi risið hæst. Setning eins og þessi er aldeilis óborg- anleg: „Hætt er við að Auðuni hinum rauðsenska brygði í brún, ef hann sæi, hvernig Signý ginnti Þráin, svo að hann flygi á Skarp- héðin“. Þetta er ekki leiðinlegri texti en leikhús fáránleikans, sem lengi vel þótti hvað bestar bókmenntir um gjörvalla heims- byggðina. („Ekki eru allar mynd- arkonur myndugar, nema síður sé“.) Og þessi bókmenntagrein er, sem betur fer, komin inn í almenna íslenska bókmennta- sögu. Fyrst var það auðvitað með hinni landsfrægu vísu Sigur- karls Stefánssonar, dám drag- andi af téðum stafsetningaræf- ingum: Yxu víur ef ég hnigi og öndin smygi í himininn út af því að það var lygi að Þráinn flygi á Skarphéðin. Þessi vísa er orðin nokkurra áratuga gömul. En þetta þema birtist aftur í nútímaverki, Guð- mundur Andri Thorsson er með þetta í Sinni Kátu Angist á einum stað (30). Þar er Signý enn á ferðinni: „Signý fékk stigna saumavél og signa ýsu með víum“. Þetta er hreint ekki versta setningin í bókinni. Án þessarar bókmenntagrein- ar væri Auðunn hinn rauðsenski löngu gleymdur, og nú er Signý hægt og örugglega að vinna sér sess, auk þeirra félaganna Þráins og Skarphéðins, sem aldrei munu gleymast. Reyndar heyrist stundum enn ein mótbára gegn málfræðiverk- efnum. Hún er sú, að það sé svo erfitt að æfa sig. Þetta er full- komlega gild mótbára. Auðvitað þurfa menn ekki að æfa sig. Menn hoppa bara áfram sína 90 cm. Ég var að líkja starfi okkar, góðir kollegar, við íþróttir. Lít- um einnig til tónlistar um sam- anburð. Það virðist ekki mikil list fólgin í að kyrja skalana, að þramma upp og niður tón- stigann. En það var nú þetta, sem þeir urðu að láta svo lítið að hamast við daginn út og dag- inn inn, árum saman, þeir Pava- rotti og Jónas Ingimundarson. Ég veit ekki hvað þeir hugsuðu mikið um andríki á meðan. En án 14

x

Málfríður

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Málfríður
https://timarit.is/publication/1081

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.