Skólavarðan - 2019, Síða 24

24 SKÓLAVARÐAN VOR 2019
VIÐTAL / Kristín Valsdóttir
tónmenntakennara og mig langaði til
að kafa dýpra. Ég fór fljótlega að vinna
rannsókn um fagvitund tónlistar-
kennara og sendi spurningalista til allra
sem útskrifuðust hér á landi vorið 2007
með tónmennta- eða tónlistarkennara-
próf. Á grundvelli þeirra svara sem ég
fékk vann ég drög að rannsóknaráætlun
fyrir doktorsrannsókn og sótti um
doktorsnám við háskólann í Perth
í Ástralíu. Ástæða þess að ég valdi
þennan skóla var að Robert Faulkner
tónlistarkennari, sem var prófdómarinn
minn í meistaranáminu, var kominn
þar með gestaprófessorsstöðu auk þess
sem þar var breskur prófessor starfandi
sem er leiðandi fræðimaður á sviði fag-
vitundar tónlistarkennara. Svo var þetta
líka ákveðin ævintýraþrá. Ég komst inn
og var að fara að flytja út þegar hrunið
varð og gerði það fjárhagslega ómögu-
legt fyrir mig að flytjast yfir hálfan
heiminn. Ég afþakkaði því plássið og í
kjölfarið sótti ég um starf deildarforseta
listkennsludeildar Listaháskóla Íslands,
sem þá var auglýst, og fékk starfið. Um
áramótin 2009-2010 sótti ég síðan um
og fékk að færa doktorsverkefni mitt
yfir til Háskóla Íslands.“
Áherslurnar í doktorsverkefninu
breyttust smátt og smátt. „Það vöknuðu
alls konar spurningar þegar ég var
komin á kaf í vinnu við Listaháskóla
Íslands við að móta alveg nýtt meist-
aranám með samstarfsfólki mínu. Við
veltum fyrir okkur hvaða kröfur við
ættum að gera og hvernig við ættum
að mæta vel menntuðum listamönnum
sem margir höfðu ekki mikinn fræði-
legan bakgrunn og samtímis að virða
reynslu þeirra og þekkingu. Námið
varð að uppfylla kröfur sem gerðar
eru til náms á meistarastigi samfara
því að koma til móts við ólíkar þarfir
nemenda og virða þekkingu þeirra þó
hún sé öðruvísi en þekking þeirra sem
eru nýkomnir úr BA-námi úr öðrum
greinum við háskóla. Við veltum því
fyrir okkur hvernig þeim liði að takast
á við þetta nýja umhverfi – í nýju
fagi sem krefst annarra vinnubragða
en þeir hefðu þjálfun í. Þetta voru of
stórar og flóknar spurningar til að ég
gæti einungis beint þeim að einu fagi,
tónlistinni. Ég fann fljótlega að ég yrði
að beina sjónum að því hvað við værum
að gera í listkennsludeild og hvaða
ögrunum og áskorunum nemendur þar
stæðu frammi fyrir. Vorið 2011 hitti ég
svo aðalleiðbeinanda minn, dr. Rineke
Smilde, og rannsóknin mín tók þá
stefnu sem ég hef haldið síðan.“
Ákveðin sjálfsmyndarvinna
Kristín segir að í samtölum sínum
við nemendur hafi hún komist að
því að sumir voru svolítið hræddir.
„Nemendum fannst mörgum erfitt að
fara inn í svona fræðileg vinnubrögð.
Við því vildum við bregðast því í
kennsluréttindanámi fyrir listamenn
tel ég afar mikilvægt að nemendur
haldi í og þroski vinnubrögð sem þeir
hafa tileinkað sér í sínu fagi samhliða
því að kynnast öðrum og oft fræðilegri
vinnubrögðum. Einnig fengu nemendur
neikvæð viðbrögð úti í samfélaginu
gagnvart því að fara í kennaranám og
þá sérstaklega þeir sem voru þekktir
listamenn. Eitt af verkefnum nemenda
við upphaf náms var að halda dagbók
tengda náminu. Ég ákvað að fá leyfi
þeirra til að nýta dagbókarskrifin í mína
rannsókn til að fá betri innsýn í hvernig
þeim liði við upphaf námsins hjá okkur.
Það voru 22 nemendur sem hófu nám
árið 2012 og ég bað þá að skila mér
hugleiðingum sínum um námið, hvað
þeir væru að læra, hverjar
væru áskoranirnar og
hvernig þeim liði. Þannig
gæti ég betur gert mér grein
fyrir hverjar þessar helstu
áskoranir þeirra væru og
komið meira til móts við
þeirra þarfir.“
Þessir 22 nemendur úr
ólíkum listgreinum skiluðu
Kristínu hugleiðingum
sínum vikulega. Stundum
var þetta ein málsgrein
og stundum jafnvel tvær
blaðsíður. „Ég notaði síðan
niðurstöður úr dagbókunum
til að móta viðtalsramma
fyrir viðtöl við útskrifaða
kennara til að sjá hvernig
þeir hefðu þroskast sem
kennarar. Ég var meðvituð um að þeir
væru að takast á við áskoranir varðandi
fræðileg vinnubrögð og þetta samkrull
greina. Það sem kom mér hvað mest
á óvart var hvað þeir skrifuðu mikið
og var greinilega hugleikið hvað þeir
fengu neikvæð viðbrögð frá kollegum
sínum varðandi það að þeir væru að
fara í kennaranám. Það var eins og þeir
væru einhvern veginn að taka niður fyrir
sig. Þeir voru jafnvel spurðir hvort þeir
væru hættir að vinna sem listamenn og
hvort þeir væru ekki að „meika það sem
listamenn“. Það skerpti á pælingum
mínum varðandi það hvernig sjálfsmynd
þeirra væri og gæti þróast. Ég hafði
pælt mikið í því í meistaraverkefninu
en þarna kom það sterkt inn. Þetta á
við fleiri en listamenn því þetta á líka
við um aðra hópa sem bæta við sig
kennsluréttindum ofan á annað nám;
það fer fram ákveðin sjálfsmyndarvinna
sem er nauðsynleg. Hluti af niðurstöðum
mínum er að einstaklingar þurfa að
fara í gegnum ákveðna sjálfsskoðun ef
þeir ætla raunverulega að tileinka sér
að verða kennari en ekki bara að „redda
sér“ kennsluréttindum.“
Námsmenningin
Titill rannsóknarinnar er „Að verða
listkennari – lærdómsferli listamanna“.
„Það er ferli að „verða“. Þeir sem fara
í kennaranám verða að taka það inn í
myndina. Viðkomandi er ekki bara að
ná sér í próf. Viðkomandi hættir ekki að
vera myndlistarmaður eða efnafræðing-
ur. Við höfum margar sjálfsmyndir og
við verðum að vinna í því að verða líka
kennarar.
Þegar listafólkið hefur kennaranám
þá hefur það mjög skýra og sterka
sjálfsmynd sem listafólk. Flest þeirra
hafa starfað sem listamenn og ætla
ekkert að yfirgefa þann vettvang. Það
skiptir þess vegna máli þegar maður
byggir upp námsumhverfið og náms-
menninguna að við virðum nemendur
og sjálfsmynd þeirra þegar þeir koma
í skólann og að við séum
ekki að búa til strúktúr og
námsmenningu og segjumst
ætla að hafa þetta „svona“,
óháð því hvaða þekkingu
og reynslu nemendur hafa.
Þegar við erum að bjóða nám
fyrir fullorðna námsmenn þá
verðum við að horfa til þess
sem námsmaðurinn hefur
gert og hver hann er. Þannig
skiptir sjálfsmyndin og það
sem listamaðurinn tekur
með sér inn í námið gífurlega
miklu máli.
Nemendurnir fara í
ákveðin skyldunámskeið
en við þurfum líka að íhuga
hvar hæfileikar þeirra og
þekking nýtast sem best.
Við bjóðum þess vegna upp á opin
námskeið og sjálfstæð verkefni til að
taka tillit til reynslu þeirra og þekk-
ingar. Við þurfum að leyfa fólki að hafa
ákveðið svigrúm innan rammans til að
taka frumkvæði að verkefnum og efla
sig sem kennarar á vettvangi.
Hitt er svo að nemendur eru að
fara inn í nýtt fag; þeir eru ekki bara í
meistaranámi sem myndlistarkona eða
tónlistarmaður. Þeir eru í meistaranámi
sem kennaranemendur og það þýðir að
þeir eru að koma inn í nýja fræðigrein
þar sem er nýtt orðfæri og öðruvísi
vinnubrögð og það þarf tíma til að
tileinka sér það. Í svona námi þarf að
finna leiðir til þess að viðkomandi geti
þróað það með sér af því, eins og ég sagði
áður, þá viljum við ekki útskrifa fólk sem
segist bara hafa tekið kennsluréttindin.
Það þarf að tileinka sér að verða kennari.
Það tengist sjálfsmyndinni.“
Kristín segir að lokaniðurstaðan sé
að námsmenningin skipti gífurlegu máli.
„Námsmenningin þarf að mótast af því að
horfa til þekkingar og reynslu nemenda.
Jákvæð samskipti skipta miklu máli og
að allir séu á jafningjagrunni; þó ég sé
Námsmenningin þarf
að mótast af því að
horfa til þekkingar
og reynslu nemenda.
Jákvæð samskipti
skipta miklu máli og
að allir séu á jafn-
ingjagrunni.