Vinnan - 01.03.1995, Blaðsíða 11

Tonn Milljarðar
1800000 r 1
1600000 . 50
1400000 40
1200000
1000000 - 30
800000 600000 - Aflaverðmæti í milljörðum króna 20
~ Heildarafli í tonnum
400000 _ 10
200000 0 0

1988 1989 1990 1991 1992 1993
1970 var megináherslan lögð á
að selja sjávarafurðir á svo-
kallaðan stofnanamarkað í
stað neysluvörumarkaðar.
Fullvinnslufyrirtæki voru
byggð upp erlendis. Hrað-
frystihús voru byggð upp með
það fyrir augum að koma sem
mestu magni í gegnum þau í
sem ódýrustum pakkningum.
Fjármagn sem fékkst var sett í
stöðugt öflugri veiðitæki til að
auka sóknargetuna. Gylfi segir
hugmyndina hafa verið að
moka bara sem hraðast í gegn
ókjörum af ódýrri vöru.
Þessi áhersla á veiðarnar
sjálfar og sóknargetuna á sér
gamlar rætur og er í samræmi
við hugmyndir íslendinga um
veiðimennsku og sjálfsmynd
þeirra. í veiðimannasamfélög-
um er gjaman lögð ofuráhersla
á mikilvægi veiðimannanna og
hér á landi voru það sjómenn-
irnir - þeir sem drógu björg í
bú. Gísli Pálsson mannfræð-
ingur hefur rannsakað hug-
myndir Islendinga um sjávar-
útveg og í nýlegri bók (Coas-
tal Economies, Cultural
Accounts, 1991) fjallar hann
meðal annars um hefðbundnar
hugmyndir um skipstjóra,
aflaklær og aflakónga. Röðun
þeirra í virðingarstiga réðst af
aflasæld og því var magn-
áherslan eðlilega ríkjandi.
Gylfi Arnbjörnsson bendir á
að stór hluti útgerðarmanna og
fiskverkenda hérlendis sé
einmitt fyrrum skipstjórar og
þessi sama áhersla fylgi þeim í
land. Áhersla þeirra sé því enn
á sóknargetuna og magnið.
Þótt vinnsla í landi sé ekki
síður mikilvæg við sköpun
verðmætanna hefur hún alla
jafna ekki notið sömu virðing-
ar og veiðarnar. Margir mann-
fræðingar hafa bent á að þessi
skekkja tengist störfum karla
og kvenna. Karlar sóttu sjó en
konur voru eins konar vara-
vinnuafl í landi, unnu fyrst og
fremst inni á heimilunum en
hlupu til ef vel fiskaðist. Sú
vinna sem þær inntu af hendi
við vinnsluna var ekki álitin
verðmætaskapandi. Ef litið er
á áherslur á veiðar annars veg-
ar og vinnslu hins vegar og þá
virðingu sem talin er felast í
þessum þáttum kemur í ljós að
enn virðist eima eftir af þess-
um rótgrónu viðhorfum. Þessi
viðhorf geta ef til vill skýrt að
einhverju leyti mikla fjárfest-
ingu í sóknargetu og getu til
að vinna mikið magn á sem
skemmstum tíma samanborið
við fjárfestingu í fullvinnslu
og verðmætasköpun í landi.
Þá geta þau einnig átt sinn þátt
í því skilningsleysi sem stund-
um virðist gæta á milli iðnaðar
og sjávarútvegs.
Nauösyn
breyttra vibhorfa
Gylfi bendir á að offjárfesting
í veiðitækjum og sóknargetu
hafi fyrst komið í ljós á síð-
ustu árum vegna kvótaniður-
skurðar. Þá hafi komið til
hvati til hagræðingar. Árang-
A þessu línuriti má glögglega
sjá hvernig verðmœti
sjávarafurða hefur aukist í
aflasamdrœtti undanfarinna
ára.
urinn er sá að með margvís-
legum aðgerðum og nýsköpun
hefur oft tekist að auka heild-
arsöluverðmæti sjávarfangsins
þrátt fyrir samdrátt í magni.
Þetta gæti vísað veginn fram á
við og vonandi verður meira
fjármagn lagt í nýsköpun,
menntun og markaðssókn af
þessu tagi.
Þegar í ljós kemur að auð-
lindin, sem var undirstaða
hárra þjóðartekna vegna þess
hve ótakmörkuð hún virtist
vera, reynist ekki ótæmandi
þarf að breyta hugarfari. I at-
vinnustefnu ASI er bent á
nauðsyn áherslubreytinga. í
stað áherslu á magnvinnslu og
hráefnisframleiðslu þarf að
koma áhersla á mannauðinn,
þann virðisauka sem þekking,
menntun, reynsla og nýsköpun
gefa af sér við vinnslu afurða
og framleiðslu. Þannig þarf að
leggja grunn að því að hér
skapist ný störf, og það há-
launastörf. Samkeppnisstaða
Islendinga á heimsmarkaði á
næstu áratugum ræðst af því
hvernig til tekst. Mistakist
þetta bíður okkar að festast í
sessi sem láglaunasvæði með
tilheyrandi fólksflótta. Lág-
launastefna er einfaldlega ekk-
ert svar við þeim vandamálum
sem Islendingar horfast í augu
við.
FELAG ISLENSKRA HLJOMLISTARMANNA
Lifandi tónlist • Lifandi fólk
s
Utvegum yður hljóðfæraleikara og hljómsveitir
við hvers konar tækifæri.
Sígild tónlist, jass og rokk.
Upplýsingar í síma 588 8255
11
VINNAN - TÍMARIT ALÞÝÐUSAMBANDS ÍSLANDS