Stefnir - 01.05.1962, Síða 10

ÁSGEIR PÉTURSSON, sýslumaSur:
Um þróun og skipan sveitarstjórnarmála
Grundvöllur þess, að sjálfstætt ríki fái staðizt
er sá, að fyrir hendi sé a.m.k. þrennt:
Land, fólk og lög. Það er með öðrum orðiim
ekki unnt að telja hóp manna, t.d. einhverja
ættkvísl, sem ræður yfir tilteknu landsvæði,
sjálfstæðan eða reiðubúinn til sjálfstæðis, nema
hann hafi undirgengizt lágmarksreglur um sam-
skipti manna, þ.e. lög í víðtækustu merkingu
þess orðs. ,
Menningarstig og félagslegur þroski þjóð-
anna ræður því að sjálfsögðu hverju sinni,
hver slík lög setur og hvernig þau eru fram-
kvæmd. En ljóst er, að upphaf ríkis er fólgið
í því að geta haldið uppi reglu á tilteknu lands-
svæði.
Við stofnun allsherjarríkis á Islandi á tíundu
öld var farið af næmum skilningi og félags-
þroska. Þannig er t.d. ljóst, að þeir, sem stóðu
að skipulagi hins forna lýðveldis, gerðu sér
grein fyrir þýðingu skiptingar rikisvaldsins. —
Þeir bjuggu vandlega um aðgreiningu löggjaf-
arvaldsins og dómsvaldsins, eins og sést bezt
á reglunum um skipun dóma og skipan lög-
réttunnar. í
En þeir góðu menn hafa einnig gert sér
nokkra grein fyrir tilvist framkvæmdavaldsins,
þótt þeir efli það eigi að því marki, að það
yrði fært um að annast hlutverk sitt, þ.e. að
halda uppi friði og allsherjarreglu. Sú stað-
reynd, að menn þeir, er stóðu að stofnun
allsherjarríkis gerðu sér grein fyrir skiptingu
ríkisvaldsins, er og verður vegleg minning um
þroska og þekkingu landnámsfólksins. Menn
munu lengi velta því fyrir sér, hvaða skýring-
ar séu á þeim pólitíska þroska, sem þeirrar
aidar menn höfðu náð.
En hvernig sem því verður svarað, er ljóst
að margar aldir líða, þar til settar eru fram
beinar kenningar um þessi efni. Það er ekki
fyrr en í lok frönsku stjórnarbyltingarinnar, að
hugsjónamenn þeirra tíma setja fram hugmyndir
um þrískiptingu ríkisvaldsins og telja þá, að
sú skipting eigi að vera grundvöllur lýðræðis-
ins sjálfs og helzti vörður þess.
Ekki verður liér farið út í að skilgreina
frekar skiptingu ríkisvaldsins, en ljóst er að
það verður að flokka meðferð sveitarstjórnar-
mála í víðtækasta skilningi undir framkvæmdar-
valdið, og er sú aðgreining þó ekki alltaf örugg.
En þetta opinbera vald, sem síðar verður
skilgreint lítið eitt nánar, grípur inn í líf okkar
með svo margvíslegu móti að segja má, að! það
skipti miklu um líf okkar og störf. Sem dæmi
um það má nefna þá staðreynd, að þegar við
fæðumst, verður að skrá fæðinguna í því sveit-
arfélagi, sem foreldrarnir eiga heimili.
Sveitfesti föðursins ræður því, hvar móðir-
in getur krafið sveitarfélag um meðlag, ef for-
eldrar höfðu ekki stofnað til hjúskapar.
Reglur sveitarfélagsins um barnavernd og
8 STEFNIR