Stefnir - 01.05.1962, Side 26

þeirra urðu þá, auk hinna fastákveðnu og lög-
bundnu útgjalda, að halda uppi verulegri at-
vinnubótavinnu nokkurn tíma ársins, þó að
þeir hefðu raunverulega enga fjárhagsgetu til
iþess.
Vonandi á sú sorgarsaga ekki eftir að endur-
taka sig, jafn miklum erfiðleikum og það olli
þeim mönnum, sem þá voru í fyrirsvari fyrir
sveitarfélögin. |
Til atvinnutryggingar og til þess að afla
sveitarfélaginu tekna umfram útsvörin réðust
fyrirsvarsmenn margra kaupstaða og kauptúna
í opinberan rekstur á fyrstu árunum eftir síðari
heimsstyrjöldina. Aðallega var hér um útgerð
að ræða. Er því ekki að neita að nokkuð gætti
hér áhrifa stefnu og ofurtrúar vinstri flokkanna
á opinberan rekstur, þó að því sé ekki að neita,
að margir sveitarstjórnarmenn, sem minni trú
höfðu á opinberum rekstri leiddust út í þetta
æfintýri.
Því miður fór hér á annan veg en til var
stofnað. Undantekningarlaust hafa öll sveitar-
félög, sem í þetta réðust beðið við það fjár-
hagstjón og í flestum tilfellum orðið til að þyngja
útsvarsbyrðina, en að létta hana, og ætti þetta
höfuðstefnumál vinstri flokkanna, opinber rekst-
ur sem tekjuöflunarleið fyrir sveitarfélögin þar
með hafa gengið sér til húðar.
Eins og að framan segir voru ústvörin allt
fram til ársins 1960 að heita mátti einasti tekju-
stofn sveitarfélaganna. Á Alþingi það ár voru
samþykkt lögin um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga
og honum ætlaðar verulegar tekjur, eða 20%
af hinum almenna söluskatti, þó ekki lægri
upphæð en 56 millj. króna. Er með samþykkt
þessara laga og með stofnun Jöfnunarsjóðs í
fyrsta sinn af Alþingi viðurkennd nauðsyn
sveitarfélaganna fyrir öðrum öruggari tekju-
stofni en útsvörunum. Hafði áður, með tillögu
sem Gunnar Thoroddsen o.fl. Sjálfstæðismenn
fluttu á Alþingi, verið gerð tilraun til að ná
nokkrum hluta af þáverandi söluskatti til handa
sveitarfélögunum, en það strandað á þröngsýni
Framsóknarflokksins, sem þá var í stj órnarsam-
vinnu við Sjálfstæðisflokkinn. Framsóknarflokk-
urinn brást svo hart og illa við þessari tillögu,
að hann hótaði stjórnarslitum, ef flutningsmenn
héldu fast við tillögu sína. Sýndu Framsóknar-
menn að þessu hug sinn til sveitarfélaganna og
þeirra manna, sem þar eru í fyrirsvari.
Námu tekjur hans árið 1961 rúmlega 70
millj. króna og er úthlutað úr honum eftir íbúa-
tölu hvers sveitarfélagsog nam úthlutunin 400
krónum á hvern íbúa árið 1961.
Fengu hinir 14 kaupstaðir þetta ár samtals
47 millj króna, en kauptún og önnur minni
sveitarfélög 23 millj. króna. Reyndist þetta
12,6% miðað við álögð útsvör í kaupstöðum en
23,3% miðað við álögð útsvör í öðrum sveitar-
félögum.
Er því ekki að neita að Jöfnunarsjóðurinn er
þegar orðinn verulegur fjárhagsstyrkur fyrir
þau, sérstaklega hin smærri sveitarfélög.
Hlýtur það að verða framtíðarverkefni sain-
taka sveitarfélaganna að efla þennan sjóð og
eru góðar horfur á, að svo verði jafnvel á þessu
ári, ef lögfest verður sú löggjöf, sem nú er í
undirbúningi um tekjustofna sveitarfélaganna.
Þegar sjóðurinn er orðinn það öflugur, að hlut-
ur kaupstaðanna nemi um 25% miðað við
álögð útsvör má segja, að hann sé veruleg trygg-
ing fyrir fjárhagsafkomu þeirra, jafnvel þó að
eitthvað beri út af um traustleika útsvaranna.
Og það er einnig annað, sem ber að hafa í
huga í þessu sambandi, en það er að tilkoma
Jöfnunarsjóðs eykur stórlega lánstraust sveitar-
félaganna. Lánsstofnanir hafa aldrei viljað líta
á útsvörin sem veðhæf, eða viljað veita fyrir-
greiðslu í sambandi við þau, og er það í sjálfu
sér ekkert óeðlilegt, þar sem innheimta þeirra
er algerlega liáð, f j árhagsafkomu gjaldenda,
hvers og eins. Með Jöfnunarsjóðsframlaginu fá
24 STEFNIR