Fjarðarfréttir - 01.12.1982, Side 42

42
Fjarðarfréttir
„ÁTÖK OG
Rætt við Stefán Júlíusson,
rithöfund, í tilefni af
nýútkominni bók hans
í jólablaði Fjarðarfrétta í fyrra
birtist kafli úr skáldsögu sem Stefán
Júlíusson hafði þá í smíðum. Vakti
kaflinn mikla athygli því að ýmsir
þóttust þar þekkja kunnar persónur
í bæjarlífinu á fyrri tíð. Nú er skáld-
sagan komin út og nefnist hún -
Átök og einstaklingar. Fjarðar-
fréttum þótti til hlýða að hitta
Stefán að máli og spyrja hann
nokkurra spurninga um þetta nýja
ritverk hans. Við spyrjum beint:
Er þetta heimildarskáldsaga sem
gerist í Hafnarfirði, Stefán?
Menn vilja halda því fram. Þessi
nýja skáldsaga segir frá sömu aðal-
persónum og frá er sagt í skáldsög-
unni Stríðandi öflum sem kom út
fyrir tveimur árum. Sögusviðið er
það sama þótt sögunni víki víðar í
Hafnfirðinga. Hins vegar væru þær
ekki svo úr garði gerðar sem ég vildi
ef þær hefðu ekki eins vel getað
gerst annars staðar. Undirtitill nýju
bókarinnar er Skáldsaga úr bænum.
Ef Hafnfirðingar vilja endilega hafa
það sinn bæ þá þeir um það! En ég
hygg að þessi skáldsaga gæti alveg
eins hafa gerst í einhverjum öðrum
bæ eða þá bara í sínum eigin bæ.
Nú er þessi saga sögð í fyrstu
persónu eintölu, þ.e. sögumaður
rekur sjálfur alla atburði og lýsir
persónum. Ert þú hér í eigin pers-
ónu að rifja upp bernsku- og æsku-
árin og lýsa umhverfi og fólki sem
þú kynntist við í uppvextinum?
Nei, nei, nei. Sögumaðurinn
Ásgeir Ólafsson á lítið sameiginlegt
með Stefáni Júlíussyni eins og allir
Stefán Júlíusson
seinni bókinni en þeirri fyrri og
ýmsar nýjar persónur komi við sög-
una. Ég hef aldrei játað því beint að
ég sé að skrifa þætti úr sögu
Hafnarfjarðar og því síður hef ég
viðurkennt að persónur bókanna
eigi sér ótvíræðar fyrirmyndir. Ég
er að skrifa skáldsögur og því felli
ég persónur og atburði undir lögmál
skáldsögunnar. Hinu neita ég ekki
að sumir atburðir eru sögulega rétt-
ir, þeir gerðust eins og rakið er í
skáldsögunni og sama máli gegnir
um þau ártöl sem nefnd eru. Þau
eru rétt. Annars þarf engan að
undra þótt Hafnarfjörður sé sögu-
sviðið í bókum mínum. Ég er rót-
gróinn Hafnfirðingur, a.m.k. í sjö-
unda lið svo rakið verði með vissu
og trúlegast hafa ættfeður mínir og
mæður átt heima við Hafnarfjörð
frá landnámstíð. Ef grannt er skoð-
að má líka vafalaust halda því fram
að ég hafi a.m.k. skrifað tíu bækur
sem gerast í Hafnarfirði eða eru um
vita sem eitthvað þekkja til hans.
Sögumaður hlýtur náttúrlega alltaf
að vera eitthvað skyldur höfundi
sínum en Ásgeir Ólafsson er skáld-
sagnapersóna. Hann er einmitt til
þess gerður að gefa höfundinum
meira frjálsræði, skáldsagan er
frjáls og óháð, alveg öfugt við ævi-
söguna, og um Ieið er hún sannari.
Á Ásgeir Ólafsson sögumaður sér
þáenga fyrirmynd I veruleikanum?
Ekki beinlínis. Ef ég á að vera
einlægur mætti kannski segja að
hann væri sniðinn upp úr einum
tveimur eða þremur vinum mínum
frá fyrri tíð. En þetta eru aðeins
drættir í frummyndina eins og títt
er um skáldsagnapersónur; ég vona
hann lifi sjálfstæðu lífi í sögunni.
En Ásgeir Ólafsson eldri, sá sem
öll sagan snýst í rauninni um, hann
á sér ákveðna fyrirmynd, er það
ekki?
Ef menn vilja hafa það svo læt ég
það afskiptalaust. En allar persónur
Látið okkur
mála
bílinn
Tökum aö okkur allar máln-
ingaviðgeröir.
Blöndum nánast hvaöa lit
sem er í nýja „blöndunar-
barnum" okkar.
Bílamálunin
Gljáinn sf.
Dalshraum 9-220
Hafnarfirði Simi 52428
EIN STAKLIN G AR ’ ’
þessarar sögu eru að meira eða
minna leyti gerðar að vilja höfundar
til að þjóna sögunni, sumar eiga sér
fyrirmyndir að einhverju marki,
aðrar sáralitlar og margar persón-
urnar eru hreinlega tilbúnar af höf-
undinum til að fylla upp í myndina.
Sama máli gegnir um atburði sög-
unnar. Þótt benda megi á einstaka
sannsögulegan atburð í sögunni eru
þó langflest atvikin, viðbrögð pers-
óna, lýsingar og samtöl einber
skáldskapur. Þykist menn þekkja
þar meira heldur en minna er það
til marks um að sagan hefur ekki
verið til einskis sögð.
Sumir telja að nafnið Ásgeir sé
engin tilviljun. Þú viljir með því
benda á ákveðinn einstakling.
Það er mesti misskilningur. Tvær
aðalpersónurnar, þeir nafnarnir
Ásgeir eldri og Ásgeir yngri, heita
svo af einskærri tiktúru höfundar-
ins. Hann hefur nefnilega iðkað þá
sérvisku, fikt eða fyrirtekt, að allar
aðalkarlpersónur í lengri skáldsög-
um hans heita nöfnum sem byrja á
Á, Álfur í skáldsögunni Leiðin lá til
Vesturheims, Áki í Kaupangi, -
Ásmundur í Sólarhring, Áli í
Sumarauka, Ásgrímur í Haustferm-
ingu, Ágúst í samnefndri sögu, Árni
Birtingur í annarri samnefndir sögu
og Ásgeir í Stríðandi öflum og
Átökum og einstaklingum. Þetta er
sem sagt sérviska mín, kannski eins
konar vörumerki!
Hvers vegna skrifarðu, Stefán?
Nú er heima. Hver getur
nokkru sinni svarað svona spurn-
ingu?! En ég byrjaði ungur að
skrifa, birti smásögur innan við
tvítugt og ég var rúmlega tvít-
ugur þegar fyrsta barnabók mín
kom út. Mér hefur alltaf legið
mikið á hjarta, ætli ég skrifi ekki
einna helst vegna þess. Auk þess
hef ég alla tíð haft yndi af skáld-
skap, alveg frá því ég fyrst man
eftir mér, ekki síst sögum. Ég hef
alla tíð lesið reiðinnar kynstur.
Sagan er ákaflega samgróin mér.
Ég hef alltaf verið áhugasamur
um samtíð mína og umhverfi og
atburðir hafa orkað sterklega á
mig. Er þá nema von ég skrifi?
Ég er að leitast við að lýsa og
Stefán við skrifborð sitt.
gera upp samtíðina í skáldsögum
mínum. Ég hef oft orðið þess var
að fólki finnst skáldsögur mínar
vera raunveruleikinn sjálfur. Ég
furða mig ekkert á því, ég er að
skrifa skáldsögur um lífið í
kringum mig. Það einkennilega
er — og kannski er það ekki svo
furðulegt — að fyrsta barnasagan
mín, Kári litli og Lappi, er ekki
skrifuð á ólíkum nótum og síð-
ustu skáldsögur mínar. Hún lýsir
á einfaldan hátt þáttum úr lífi
drengs og hvernig umhverfi hans
og samfélag orkar á dag hans og
veg. (Það er skemmtilegt til þess
að vita að þessi litla bók er enn
vinsælasta bókin mín þótt flestir
lesendur hennar hafi ekki hug-
mynd um hver skrifaði hana eða
fáist nokkuð um það!) Síðustu
skáldsögur mínar sem orðnar eru
meira ritverk en ég bjóst við,
Stríðandi öfl og Átök og ein-
staklingar, eru tilraun til að átta
mig og aðra á framvindu þeirrar
sögu sem orkar á líf og tilveru
samtíðarfólksins. Þetta efni
liggur mér á hjarta og því skrifa
ég skáldsögur um það. Ég hef
verið svo lánsamur tvisvar á
ævinni að fá tækifæri til að lesa
bókmenntir við bandaríska há-
skóla, sinn veturinn við hvorn
skóla. í báðum háskólunum voru
námsbrautir sem nefndust
Ritun skáldverka, þ.e.a.s. kennt
var hvernig staðið skyldi að ritun
skáldrita og þátttakendur urðu
að leggja fram eigin ritverk sem
lesin voru og gagnrýnd. Þeir iðka
þetta í bandarískum háskólum og
sums staðar hefur það skilað
umtalsverðum árangri. Ég tók
þátt í þessum námsbrautum báða
veturna og skrifaði mikið. Að
sjálfsögðu las ég þó enn meira.
En þótt ég hafi vafalaust reynt
að ávaxta það pund sem mér
veittist þarna, enda úrvals
kennarar eða leiðbeinendur í báð-
um tilfellum, breyttist ekki við-
horf mitt eða aðgangsmáti að rit-
störfum mínum. Ég nálgast við-
fangsefnið sem skoðandi og lýsi
samferðafólki í skáldsagna-
persónum og áhrifum umhverfis
og framvindu á líf þess og hátta-
lag. Tvær skáldsögur mínar
gerast vestan hafs, uppgjör við
veru mína þar. Ég hef skrifað
a.m.k. sex skáldsögur fyrir full-
orðna um unglinga, uppgjör mitt
við kynni mín af vandamálum
ungs fólks í samtíðinni. Og nú
hef ég lokið við tvær skáldsögur
úr bænum. Sama sagan: Uppgjör
við samtíð mina og samferða-
menn, lýsing á lífi fólksins sem
ég þekki. Sem sagt, mér liggur
þetta á hjarta, þess vegna skrifa
ég.
Bjóðum upp á:
ALLT í JÓLAMATINN
Nautakjöt
Lambakjöt
Hangikjöt að
Svínakjöt —
norðan
nýtt og
reykt
Allt í jólabaksturinn
Jólaöl — jólasælgæti
Jólakerti og servíettur
ÞORLÁKSMESSGSKÖTUNNI
Verslunin
HRINGVAL
Hringbraut 4
sími 53312.