Íslenskt mál og almenn málfræði - 2020, Blaðsíða 85

(9) a. Ég átti ekkert sérstaklega góðan dag í vinnunni í gær.
b. Við áttum rólega helgi heima.
c. Ég átti góð jól með fjölskyldunni.
d. Eigðu jólin með mér.
Sumum málhöfum kann þó að þykja notkunin á eiga í (9) óþjálli en notkun
hafa í (8). Þetta gæti stafað af því að sögnin í (9) er ekki í sinni eiginlegu
merkingu ‘eiga e-ð’ heldur táknar hún fremur ‘upplifa’. Svipuð merking
kemur fram í orðasambandinu eiga (það) gott og í notkun sagnarinnar hafa
þegar hún tekur andlagið það, sbr. (10); (10b) er raunar dæmi um kveðju.12
(10) a. Við höfðum það mjög gott um helgina.
b. Hafðu það gott!
Notkun hafa og eiga í merkingunni ‘upplifa’ í staðinn fyrir ‘búa yfir e-u,
eiga e-ð, hafa eitthvað hjá sér’, svipar til merkingar sagnanna í Hafðu/
Eigðu góðan dag.
Eins og sjá má af framangreindri umræðu er erfitt að benda á eitthvað eitt
sem veldur því að brottfararkveðjan Hafðu/Eigðu góðan dag fellur illa að
íslensku máli. Notkun boðháttar í kveðjum er með engu móti óvanaleg og
ekki er óviðbúið að hægt sé að nota sagnirnar hafa og eiga í boðhætti. Einkum
er það merkingin ‘upplifa’ sem vekur athygli, en þó er það sennilega samspil
boðháttarins, merkingarinnar ‘upplifa’, málnotkunarhlutverks orðasam-
bandsins og tengsla við Have a nice day í ensku sem veldur því að mörgum
þykir kveðjan hafa erlent yfirbragð og ekki falla vel að íslenskri málvenju.13
„Haf góðan dag“ 85
12 Þrátt fyrir að óljóst sé til hvers það í dæmum sem þessum vísar má telja líklegt að
upphaflega hafi það verið vísandi. Ritrýnir hefur bent á að íslenska kveðjan Hafðu það gott
í (10b) hafi á árum áður verið talin dönsk kveðja. Ég hef ekki fundið beinar heimildir um
það, en benda má á að í nágrannamálunum, s.s. dönsku, norsku og sænsku, eru til svipuð
orðasambönd (d. Ha det godt o.s.frv.).
13 Þegar málnotkunarhlutverk segða er fengið að láni getur það valdið því að þær fái
erlent yfirbragð. Prince (1988) hefur fjallað um jiddískar dos-setningar frá þessu sjónar-
horni, en dos-setningum svipar til klofningssetninga í ensku (It was X who …) og íslensku
(Það var X sem …).
(i) dos shlogst du di puter?
þetta strokkar þú GR smjör
ʻErt það þú sem strokkar smjörið?’ (dæmi (1b) hjá Prince 1988:506, þýðing mín)
Prince bendir á að þrátt fyrir að setningagerð dos-setninganna sé jiddísk sé málnotkunar-
hlutverk þeirra fengið að láni frá slavneskum málum. Þetta veldur því að málhafar telja
setningarnar hafa „erlendan keim“. Hugsanlega eru svipaðar ástæður fyrir því að Hafðu/
Eigðu góðan dag þykir í íslensku hafa erlent yfirbragð.