Íslenskt mál og almenn málfræði - 2020, Blaðsíða 218

(1) Núll núll módelið: Íslenskt unglingamál
(S=Sesselja, P=Petra)
Petra sýnir stuðning með því að mála upp stöðuna sem almenna upplifun
sem aðrir, þar á meðal hún sjálf, geti tengt við. Þetta gerir hún t.d. með
því að nota fornöfnin maður og hinn (línur 4 og 5). Við næstu mögulegu
lotuskipti tekur Sesselja til orða og hefur lotuna að þessu sinni á líka
(hornklofar tákna samhliða tal). Í umræddri lotu bendir Sesselja á annað
atriði sem hún leggur til að geti útskýrt viðbrögðin, þ.e. að drengurinn sé
eldri en hún (línur 8–9), þótt hún sýni með orðavali að henni þyki sú
ástæða ekki góð (lína 11). Báðar stúlkurnar slá þá hugmynd svo út af
borðinu (línur 12 og 13).
Eins og áður sagði kemur líka í dæmi (1) fyrir strax á eftir mögulegum
lotuskiptum, í forfasa nýrrar lotu. Engin pása er á eftir orðinu heldur kem -
ur kjarni lotueiningarinnar í beinu framhaldi. Í þessu tilviki vísar ögnin
aftur á bak í fyrri lotu á sama tíma og hún gefur til kynna að nýrra upp -
lýsinga sé að vænta, þ.e. Sesselja notar líka til að gefa til kynna að hún sé að
bæta við nýjum rökum eða nýju sjónarhorni við það sem hún hefur sjálf
sagt áður. Hér hefði Sesselja getað notað líka sem venjulegt atviksorð í
meginhluta lotunnar: „hann er líka eldri“.4 Með því að nota líka í forfasan-
um verða þó skilin skýrari og því má segja að mælandi noti orðræðuögnina
til að koma til móts við viðmælanda. Viðmælanda er gefið til kynna strax í
fyrsta orði að lotan muni bæta við upplýsingum eða rökum sem varpa að
einhverju leyti nýju ljósi á umfjöllunarefnið sem enn er óútkljáð.
Næsta brot er úr sama samtali. Þegar hér er komið sögu kemur þriðja
stúlkan aftur í bílinn eftir að hafa skroppið frá. Á leið sinni til baka hefur
Helga Hilmisdóttir218
4 Segðir sem merktar eru með gæsalöppum eru tilbúin dæmi eins og t.d. hér þar sem
orðaröðinni hefur verið breytt. Orð og segðir sem eru skáletruð eru tekin orðrétt upp úr
samtölunum.

01 S og þá var ég bara svona @ókei ertu kannski ekki að fíla það@
02 [ókei] %bye then I guess% ((sönglar))
03 P [já ]
04 P það er líka svo óþægilegt ef maður er geðveikt mikið að fíla og
05 svo bara hinn bara eitthvað [(0,3) nah] og bara ó (.) a- I [guess]
06 S [ .mt nah ]
07 S [líka ]
08 hann er eldri þúst hann er núll núll módel hvað ef hann er bara
09 eitthvað @ja ég fíla ekki núll tvö gellur@ skilurðu
10 (0,4)
11 S eitthvað þannig bullshit £heh£
12 P ég efast um það
13 S já:::::.

(0,3)
0
0

]
0

1 [það er svona- ]

]
1
]
1 [aaah ég veit ekki með þá] sko samt.
1 það- ég þekki líka bara mjö::g næs fótboltastrák.