Börn og menning - 2015, Blaðsíða 19

19Svipmyndir úr íslenskum unglingabókum, 1977–2007
þá syngja baráttusöngva um hvernig
verkafólkið í landinu væri kúgað og
arðrænt. Þau ætluðu að stofna samtök
með krökkunum en skólastjórinn greip í
taumana eftir að nokkrir foreldrar höfðu
talað við hann. Þess vegna varð ekkert
úr því.
[...]
En Tínu líkaði illa þegar Kolla nefndi
ákveðna stjórnmálamenn og gerði grín
að þeim eða blótaði þeim fyrir framan
bekkinn. Hvernig talaði hún um föður
hennar þegar hún heyrði ekki til? Henni
fannst hún stundum miskunnarlaus og
grimm – eins og hún væri bitur út
í lífið og aðrir ættu sök á því. Hún
var líka einstrengingsleg þegar hún
valdi bækur til lestrar. Flestar þeirra
voru eftir höfunda sem kenndu sig við
kommúnisma og vildu að alþýðan tæki
völdin í sínar hendur. Kristin trú var
skotspónn þeirra sumra. (74–75)
Líkt og Ilmur glíma Pétur og vinir hans
við vaxtarverki unglingsáranna, foreldra
sem drekka of mikið, fjölskyldur sem eiga í
fjárhagserfiðleikum, vini sem skyndilega fara
að skipta okkur miklu meira máli en áður. En
ólíkt Ilmi, þá tekst Pétri að greiða úr sínum
flækjum. Á meðan Ilmur var í uppreisn gegn
samfélagi sínu og fjölskyldu, þá leggur Pétur
mikla áherslu á að hjálpa fjölskyldu sinni
og vinum eins mikið og hann getur. Undir
lok bókarinnar dregur Pétur úr vasa sínum
ljósmynd af Þóreyju, nýju kærustunni, og
blístrar glaður í skapi.
1997 – Galdrastafir og græn augu
Árið 1997 kom út bók sem olli mikilli
skelfingu meðal foreldra og spennu meðal
unglinga, Falskur fugl eftir Mikael Torfason.
Í bókinni birtist ný sýn á unglingamenningu:
menningin var stjórnlaus, hömlulaus,
glæpsamleg og afbrigðileg. Sama ár kom út
Galdrastafir og græn augu eftir Önnu Heiðu
Pálsdóttur sem átti þó eftir að marka dýpri
spor í sögu unglingabókmennta, en sú bók
var fyrirrennari furðusagnabylgjunnar sem
reið yfir Ísland og heimsbyggðina alla á 21.
öldinni.
Galdrastafir og græn augu segir frá Sveini,
fjórtán ára strák úr Kópavoginum, sem fer í
bíltúr með fjölskyldu sinni suður á Selvog. Þar
snertir hann stein sem á er ristur galdrastafur
og er hrifinn aftur til fortíðarinnar, til
ársins 1713 þegar séra Eiríkur í Vogsósum,
illræmdur galdramaður í þjóðsögum landans,
þjónaði sem prestur í Strandakirkju á Selvogi.
Í bókinni fer lítið fyrir vaxtarverkjunum
sem einkenndu unglingabækur 9. og 10.
áratugarins. Sveinn er ekki í uppreisn gegn
fjölskyldu og vinum. Þvert á móti saknar
hann þeirra afskaplega mikið og gerir allt sem
hann getur til að komast aftur heim til þeirra.
Sagan er ekki þroskasaga hetjunnar og undir
lok bókarinnar er Sveinn jafn grunnhygginn
og skeytingarlaus um tilfinningar annarra og
við upphaf hennar.
Galdrastafir og græn augu er afar fyndin
á köflum, en Anna Heiða leikur sér með
samskiptaörðugleika 20. aldar unglingsins
við jafnaldra sína á 18. öldinni. Það er þó
ekki söguhetjan sem leikur aðalhlutverkið
í skáldsögunni, heldur galdurinn og
fjölkynngin, furðuheimurinn sem hefur hrifið
söguhetjuna.
Þessi einkennilega stund markaði
upphafið að furðulegri atburðarás.
Nákvæmlega á þessari stundu breyttist
allt. Skömmu áður var logn, en nú
færðist vindurinn smám saman í aukana.
Ég opnaði augun aftur og leit upp
í himininn. Skýin virtust miklu stærri
og grárri og sigldu leifturhratt yfir
himinhvolfið. Samtímis dimmdi yfir
öllu. Ég þorði varla að horfa lengur á
ógnvænleg skýin og leit niður á jörðina.
Vindurinn varð þess valdandi að örsmá
korn og lítil laufblöð þyrluðust upp og
fóru að dansa í hringi allt í kringum mig.
Skyndilega var eins og jörðinni væri
kippt undan mér og ég hékk í lausu
lofti. Eitthvað togaði mig upp á við
með miklum krafti og ég sogaðist inn
í hringiðu. Mér til mikillar skelfingar
fann ég hvernig ég snérist hratt í hringi
innan í hvirfilvindi sem feykti mér lengra
og lengra upp í loftið. Ég hringsnérist á
ofsahraða innan í hvirflinum. Umhverfis
mig var kolniðamyrkur. Svo mikill kraftur
var í vindinum að það þýddi ekkert fyrir
mig að streitast á móti. Ég átti fullt
í fangi með það eitt að reyna að ná
andanum. (18)
Galdrastafir og græn augu er fyrsta skáldsaga
höfundar og sú næsta, verðlaunabókin Mitt
eigið Harmagedón, kom ekki út fyrr en 2012.
Eftir útgáfu fyrstu bókarinnar kastaði Anna
Heiða sér inn í heim bókmenntaunnandans,
inn í heim aðdáenda. Árið 1999 stofnaði
hún Harry Potter-vefinn (www.ritlist.is/harry)
og hélt honum við til ársins 2004. Á síðunni
voru birtar upplýsingar um bækurnar sem
sögðu frá ævintýrum galdrastráksins Harry
Potter, nýjustu fréttir af höfundinum Joanne
Rowling, vangaveltur um kvikmyndirnar sem
gerðar voru eftir bókunum, og innslög frá
aðdáendum. Það sem gerði vefinn einstakan
í íslenskri bókmenntasögu var einmitt þetta
rými sem Anna Heiða gaf aðdáendum til að
tjá sig. Á vefnum gátu þeir spjallað saman
og skipst á spunasögum sem gerðust í heimi
Harry Potter og teikningum af söguhetjunum.
Þessi aðdáendamenning átti eftir að ryðja
sér rúms á 21. öldinni, menning sem oftar en
ekki hverfist í kringum furðusögur, bækur og
kvikmyndir sem segja frá yfirnáttúrulegum
atburðum. Galdrastafir og græn augu var