Börn og menning - 2015, Qupperneq 27

27Að sækja út en komast ekki nógu langt
samferðamanna okkar og ómögulegt sé að
dæma hegðun annarra án þess að vita hvað
að baki liggur. Smáatriði og að því er virðist
léttvægir atburðir taka gjarnan á sig stærri
merkingu þegar líður á bókina; sex köflum
eftir að drengur æðir í fússi út úr bifreið, að
því er virðist upp úr þurru, kemur í ljós að
skýringin er óendurgoldin ást og sálarkvalir
ungmennis sem er að horfast í augu við
eigin kynhneigð. Það sem virðist í fyrsta
kaflanum sakleysisleg gönguferð stelpu og
stráks sem vilja kela í friði reynist hluti af
ögrun og niðurlægingarmynstri gagnvart
þriðja aðila sem fær óumflýjanlegan endi í
grimmasta kafla bókarinnar.
Óvæntar hliðar á gamalkunnu formi
Að mörgu leyti er Skrifa í sandinn afar
hefðbundin frásögn af unglingum og sver
sig í ætt við félagslegar raunsæisbókmenntir
ætlaðar þeim aldurshópi, dæmigerðar
„vandamálabækur“ þar sem persónurnar
verða tákngervingar félagslegra vandamála
af ýmsum toga. Persónugalleríið
samanstendur af unglingum sem glíma við
erfiðleika, vanlíðan er gegnumgangandi stef
og lesandinn er fljótur að átta sig á því
hvar áherslupunkturinn liggur í hverjum og
einum kafla: Átröskun, fyrsta kynlífsreynslan,
fíkniefnavandi, samkynhneigð, framhjáhald
foreldra, ofbeldis- og áhættuhegðun, og svo
framvegis. Vissulega kunnugleg viðfangsefni
í unglingabókmenntum og upp að vissu
marki fellur höfundurinn í klisjugryfjurnar
en þó er ýmislegt sem hífir bókina upp af
því plani. Þar leikur formið stórt hlutverk
og áðurnefnt stílbragð höfundar að
afhjúpa smám saman óvæntari hliðar á að
því er virðist hversdagslegum atburðum.
þegar best tekst til snýr Marjun upp á
væntingar lesandans og bendir þannig á
að fyrirframgefnar hugmyndir og fyrstu
hughrif standast ekki alltaf. Keðjan sem
liggur í stakan atburð er löng og ekki alltaf
fyrirsjáanleg. Myndir sem við teljum okkur
þekkja hafa gjarnan aðra merkingu þegar
dýpra er kafað. Drukkin stúlka sem liggur
grátandi í rúmi eftir að hafa farið inn í
herbergi með strák reynist ekki hafa orðið
fyrir kynferðisofbeldi heldur hafa samskipti
þeirra endað illa af öðrum sökum. Höfundi
tekst í flestum köflunum að draga upp
mynd af persónum sem eru ekki aðeins hið
augljósa og sjálfsagða heldur marghliða
manneskjur með flókið og þversagnakennt
tilfinningalíf.
Sannfærandi og lesvæn þýðing
Textinn er knappur og Marjun bregður
gjarnan fyrir sig litlum svipmyndum
sem teikna þó upp ástandið í stærra
samhengi. Þýðandanum Heiðrúnu Hödd
Guðmundsdóttur tekst almennt vel upp
með þennan knappa stíl og skýru myndir.
Þrátt fyrir hinn mikla skyldleika málanna
tveggja er uppbygging færeysku og hugsun
málsins með allt öðrum hætti og þýðandinn
virðist hafa góðan skilning á blæbrigðamun
sem og snertiflötum íslensku og færeysku.
Heildarsvipur textans er sannfærandi og
lesvænn. Stundum mætti málfarið þó
vera afslappaðra og hversdagslegra, ekki
síst í samtölum, og á nokkrum stöðum er
þýðingin helst til of bein, samanber titil
bókarinnar sem samræmist ekki vel íslenskri
máltilfinningu. Prófarkarlesari hefði einnig
mátt huga betur að greinarmerkjasetningu
í textanum.
Svipmynd af færeyskum samtíma
Það er afar áhugavert að fá hingað bók sem
lýsir færeyskum samtíma og stöðu ungmenna
hjá grannþjóð okkar. Tilfinningalega séð
reynist íslenskum ungmennum eflaust
auðvelt að tengja við textann enda
viðfangsefnin mörg hver sammannleg eða
þekkjast í íslenskum samtíma. Unglingsárin
eru alls staðar tími uppgötvana og stórra
tilfinninga. Við fáum þó einnig dálitla
innsýn í það hlutverk sem trúarlífið leikur
dagsdaglega í færeysku samfélagi, sem
er ef til vill fyrirferðarmesti munurinn á
þjóðunum tveimur. Í bókinni kynnumst við
meðal annars ungum, trúheitum manni sem
sækir mikið í kirkjustarf og hefur raunar
stofnað sinn eigin trúarhóp með öðrum
ungmennum, um helmingur persónanna
sækir samkomu á sunnudeginum þá helgi
sem bókin lýsir – ýmist af eigin hvötum,
félagslegum þrýstingi eða hreinlega
leiðindum því fátt stendur annað til boða
– ein stúlknanna hefur leitað í trú á æðri
mátt sökum erfiðra heimilisaðstæðna og
bjargarleysis gagnvart vinum og fjölskyldu.
Bókin er að sjálfsögðu upphaflega skrifuð
með heimafólk í huga svo lítið er um lýsingar
á staðháttum og umhverfi, en engu að síður
öðlast lesandinn ákveðna tilfinningu fyrir
sögusviðinu og ekki síst smæðinni, sem setur
mikinn svip á textann. Það er ómögulegt
að kaupa getnaðarvarnir í laumi ef maður
þekkir nánast alla í apótekinu – eins og
íslensk ungmenni í litlum sveitarfélögum
þekkja eflaust – og á eyju eru rúntinum
óhjákvæmilega ákveðin takmörk sett. Bílferð
nokkurra af sögupersónunum er mikilvægur
hlekkur í sögunni og verður nánast táknræn
fyrir stöðu þeirra í lífinu; þau eru ekki börn,
ekki fullorðin, enn að vissu leyti föst í mynstri
fjölskyldunnar en farin að þrá að skapa sér
sitt eigið mynstur. Þau hafa hafnað fortíðinni
en ekki fundið framtíðina. Þau sækja út, í
burtu frá heimi bernskunnar en komast enn
ekki nógu langt. Það er þessi togstreita sem
Marjun Syderbø Kjelnæs lýsir hvað best.
Höfundur er leikskáld og þýðandi