Fréttabréf Ættfræðifélagsins - apr 2020, Qupperneq 3

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í apríl 2020
http://www.ætt.is aett@aett.is3
Hún lét sér ekki allt fyrir brjósti brenna, enda af
háum stigum og forrík. Hún var þrjósk, ákveð-
in og skapstór, reifst við eiginmanninn, hljóp að
heiman, vildi stjórna sínum eigum sjálf og seldi
jarðir án þess að spyrja kóng eða prest, og harð-
neitaði að sofa hjá manninum sínum. Hún hét
Helga Aradóttir og hún var formóðir mín í 12.
lið. Hún giftist þeim fræga manni Staðarhóls-
Páli. En það var svo sannarlega ekki auðvelt að
vera kona á Íslandi fyrir fimm hundruð árum,
þótt hún væri kraftmikil og rík. Það sést vel þeg-
ar saga Helgu er athuguð nánar.
Faðir hennar var Ari Jónsson, lögmaður á
Möðrufelli í Eyjafirði, og afi hennar var enginn ann-
ar en Jón Arason Hólabiskup, sem allir Íslendingar
munu geta rakið ættir sínar til. Báðir voru þeir háls-
höggnir í Skálholti í nóvember 1550. Þá var Helga
aðeins tólf ára. Ari var elstur sinna bræðra og var
um fermingu þegar faðir hans varð biskup. Þá draup
smjör af hverju strái á Hólastað og sagt er að þeg-
ar þeir feðgar lögðust undir öxina hafi verið tuttugu
og fimm tonna smjörfjall á biskupssetrinu. Jón var
ættríkur og stóð eins og fleiri valdamenn í stöðugu
jarðabraski, enda fékk kóngurinn heilar sjötíu jarðir
eftir þá Hólafeðga.
Nafnið sitt fékk Helga frá ömmu sinni, Helgu
Sigurðardóttur, fylgikonu Jóns Arasonar, en þau áttu
saman sex börn sem upp komust, svo þar virðist allt
hafa verið með ró og spekt í hjónabandinu, sem þó
var óformlegt. En það kemur margt í ljós þegar hulu
fortíðarinnar er svift af leiksviðinu. Þar má segja að
aðalleikararnir, ásamt þeim Helgu og Páli, séu auður
og valdagræðgi, auk trúarbragðanna sem ekki munu
koma hér mikið við sögu.
Arfahluturinn
Árið 1522 ættleiddi Jón Arason biskup fjögur barna
sinna, synina Ara, Björn, forföður minn, og Magnús
og dótturina Þórunni sem oftast er kennd við Grund í
Eyjafirði og á eftir að koma hér mikið við sögu. Það
sem merkilegra er við þessa ættleiðslu er að Þórunn
átti að fá jafnan arfahlut við bræður sína, en oftast
fengu konur aðeins hálfan hlut. Þórunn var fædd um
1511 og var því aðeins ellefu ára þegar faðir hennar
skiptir auð sínum.
Ari, faðir Helgu, var fæddur um 1508, hann varð
ungur lögmaður og sinnti því embætti til dauðadags,
í tæpa tvo áratugi. Hann bjó á ættaróðali sínu,
Guðfinna Ragnarsdóttir:
Helga og Páll
Möðrufelli í Eyjafirði. Hann var sagður stórlyndur og
skapmikill og harður í horn að taka, svo trúlega hefur
Helga fengið eitthvað af skaplyndi sínu frá honum.
Fáar sagnir fara af Halldóru, móður Helgu, eins og
flestum konum á þessum tíma. Ari var sagður greind-
ur mjög, örlátur, vel lærður og þótti fremstur sinna
bræðra og í miklum metum hjá biskupnum föður sín-
um og studdi hann í einu og öllu í baráttu hans við
siðaskiptin.
Hann þótti einnig mun vinsælli en Björn bróðir
hans, sem einnig fór undir öxina.
Halldóra, móðir Helgu og kona Ara, var dótt-
ir Þorleifs Grímssonar sýslumanns á Möðruvöllum í
Eyjafirði. Grímur, faðir Þorleifs, og Páll Brandsson,
afi Þorleifs, voru báðir sýslumenn á Möðruvöllum.
Þeir voru mjög efnaðir og mun Þorleifur hafa erft Pál
afa sinn. Sá auður átti eftir að koma þó nokkuð við
sögu Helgu en Þorleifur afi hennar var forsjármaður
hennar að lögum, eftir lát föður hennar og átti hún rétt
á arfi eftir hann að stórum hluta.
Þorleifur þótti mjög “brotgjarn í ásta- og kvenna-
málum“ og þegar hann dvaldi erlendis milli kvenna
er sagt að hann hafi átt þar barn á hverju ári, með
nýjum og nýjum konum. Þetta gæti bent til þess að
Helga hafi erft ákafann í ástamálunum fyrstu vikur
hjónabandsins, frá honum afa sínum!
Ódæl og skapmikil
Helga átti eina alsystur, Þóru og eina hálfsystur, Elínu.
Þóra systir hennar skírir tvö börn sín í ættina. Þorleif
son sinn skírir hún eftir móðurafa sínum og Ara eftir
föður sínum. Helga skírir aftur á móti son sinn Pétur,
en dóttur sína skírir hún Elínu, trúlega eftir hálfsyst-
ur sinni. Hina dóttur sína skírir hún Ragnheiði, eftir
tengdamóður sinni, og það nafn á eftir að koma mjög
við Íslandssöguna og bókmenntirnar. Sonardóttir
Rithönd Staðarhóls-Páls.