Bændablaðið - 29.04.2021, Page 1

8. tölublað 2021 ▯ Fimmtudagur 29. apríl ▯ Blað nr. 585 ▯ 27. árg. ▯ Upplag 32.000 ▯ Vefur: bbl.is
Stöðugt fækkar í íslenska sauðfjárstofninum:
Sauðfé hefur ekki verið færra á
Íslandi síðan 1861, eða í 160 ár
Samkvæmt fyrirliggjandi tölum
Mælaborðs landbúnaðarins held-
ur sauðfé enn áfram að fækka í
landinu og var vetrarfóðrað fé á
síðasta ári 2020 samtals 400.724,
en var 415.847 á árinu 2019. Þetta
er fækkun um 15.123 fjár á milli
ára, eða um 3,63%. Hefur sauðfé
ekki verið færra á Íslandi í 160
ár, eða síðan 1861, þegar talsverð
fækkun varð vegna fjárkláða og
stofninn fór niður í 327.000.
Mesti fjárfjöldinn var 1977
Mesti fjárfjöldi í landinu frá upp­
hafi var fyrir 44 árum, eða árið
1977, en þá taldist vera hér 896.000
fjár í vetrarfóðrun.
Af sauðfjártölum 2020 voru
314.025 ær í landinu, 10.909 hrút­
ar, 66.584 lambgimbrar og 8.064
lambhrútar.
Í gögnum sem dr. Ólafur R.
Dýrmundsson tók saman fyrir
kennslubókina Sauðfjárrækt árið
1975 og voru endurskoðuð árið
1980 er merkilegur fróðleikur um
vetrarfóðrað fé á Íslandi allt aftur
til 1703. Nokkrum sinnum á 318
árum hefur íslenski sauðfjárstofn­
inn orðið fyrir áföllum vegna sjúk­
dóma og eldgosa.
Móðuharðindin
Árið 1760 var fjöldi vetrarfóðraðs
sauðfjár í landinu 357.000 og hafði
þá fjölgað úr 279.000 árið 1703.
Lakagígagosið, eða Skaftáreldar, á
árunum 1783 til 1784 olli miklum
búsifjum í því sem nefnt var
„móðuharðindi“ vegna eitraðrar
brennisteinsdíoxíðsmóðu frá gos­
inu. Þá fækkaði sauðfjár stofninum
niður í 50.000 fjár og landsmönnum
fækkaði um 20%, létust þá um
10.000 manns að talið er. Eftir
þessar hörmungar fór sauðfé að
fjölga nokkuð ört og var komið
í 304.000 um aldamótin 1800 og
490.000 árið 1855.
Fækkun vegna fjárkláða
Næsti skellur í búfjárrækt var síðan
í kringum 1861. Það ár var fjöldi
vetrarfóðraðs fjár í gögnum Ólafs
talinn hafa verið 327.000. Ástæða
fækkunar sauðfjár var fjárkláði.
Áfall vegna innflutnings
Karakúl-fjár
Þriðja stóra áfallið varð í kjölfar þess
að hingað til lands voru fluttar 20
kindur af Karakúl­kyni frá Halle í
Þýskalandi árið 1933. Með þessu
fé bárust sjúkdómarnir votamæði,
þurramæði, visna, garnaveiki og
kýlapest. Sauðfjárstofninn var
kominn í 699.000 árið 1934, en
fækkaði niður í 402.000 árið 1949.
Fækkun fjár á kalárunum
Á sjöunda áratug síðustu aldar var
mikið um hafís við landið. Árið 1966
var sauðfé í vetrarfóðrun talið vera
um 850.000. Á kalárinu mikla árið
1970 var fjöldinn kominn niður í
763.000.
Metfjöldi náðist í sauðfjár­
stofninum frá upphafi byggðar á
Íslandi árið 1977, eða 896.000 fjár.
Síðan hefur fé farið nær stöðugt
fækkandi af ýmsum mannlegum
orsökum, eins og upptöku kvótakerf­
is, vegna markaðsmála og breytinga
á þjóðfélagsmynstri og neysluvenj­
um. Á síðasta ári var sauðfjárfjöldinn
svo orðinn sá minnsti í 160 ár. Miðað
við alþjóðlegar skyldur Íslendinga
um verndun tegunda fer trúlega að
vakna spurning um hvar mörkin
liggja um lágmarksstærð stofnsins.
Um 50% fækkun
á síðustu 40 árum
Tölur hins nýja mælaborðs landbún­
aðarins ná aftur til ársins 1981. Þá
var vetrarfóðrað sauðfé talið vera
samtals 794.097 og fór hratt fækk­
andi, en það var 828 þúsund árið
1980. Fækkunin frá 1981, eða á 40
árum, nemur því 394.515 fjár, eða
um rétt tæplega 50%.
Fjárfjöldi í landinu og fjölda­
breytingar frá 1703 koma vel fram
í tölum dr. Ólafs:
1703 ­ 279.000
1760 ­ 357.000
1784 ­ 50.000 (Móðuharðindin)
1800 ­ 304.000
1855 ­ 490.000
1861 ­ 327.000 (Fjárkláði)
1901 ­ 482.000
1924 ­ 583.000
1934 ­ 699.000
1945 ­ 532.000
1949 ­ 402.000 (Mæðiveiki)
1955 ­ 658.000
1960 ­ 834. 000
1966 ­ 850.000
1970 ­ 736.000 (Kalár)
1974 ­ 864.000
1977 ­ 896.000 (Mesti fjárfjöldi)
1980 ­ 827.927
Frá 1980 hefur verið fækkun vegna
kvótakerfis og markaðsmála.
Ekki góð þróun
Dr. Ólafur R. Dýrmundsson telur
þessa þróun í sauðfjárrækt lands­
manna ekki æskilega.
„Þetta er ekki góð þróun á sama
tíma og verið er að flytja inn korn
í vaxandi mæli fyrir flestar aðrar
búgreinar, eða, einfaldlega verið að
flytja inn kjöt í stórum stíl, allt með
vaxandi sótspori. Síðan á að moka
ofan í skurði og rækta skóga um allt
til að vega á móti og takast á við
þessar skuggahliðar kapítalismans.
Þar að auki kemur byggðaröskunin
sem fylgir fækkun sauðfjár og sauð­
fjárbænda,“ segir Ólafur. /HKr.
– Sjá einnig umfjöllun á bls. 20
Lára Guðnadóttir á bænum Lynghóli í Skriðdal með kiðling í fanginu. Foreldrar hennar, þau Þorbjörg Ásbjörnsdóttir
og Guðni Þórðarson, eru stöðugt að þróa nýjar vörur sem unnar eru úr geitamjólk. – Sjá bls. 28–29 Mynd / ÞÁ
Heimsmeistaramóti ís-
lenska hestsins aflýst
FEIF, Alþjóðasamtök íslenska
hestsins, hafa gefið það út að
Heimsmeistaramóti íslenska
hestsins 2021 sé aflýst, en mótið
átti að vera í Herning í Danmörku
1.–8. ágúst.
Ástæðan er óvissuástand vegna
COVID­19 faraldursins. Talið er
að talsverðar líkur séu á því að
einhverjar FEIF­þjóðir muni ekki
geta tekið þátt í mótinu og því verði
ekki möguleg sanngjörn keppni bestu
hesta og knapa innan samtakanna.
Næsta Heimsmeistaramót
íslenska hestsins verður í Hollandi
2023. /smh
Heimsmeistaramóti íslenska hestsins í Herning í Danmörku hefur verið aflýst
en næsta mót verður haldið í Hollandi 2023.
Greindist með Parkinson-
sjúkdóminn 2015 en lætur
það ekki stoppa sig
24 28
Í startholum með að framleiða skyr
og gríska jógúrt úr geitamjólk
32–
33
Þróun vörumerkis
er langhlaup