Bændablaðið - 29.04.2021, Qupperneq 53

Bændablaðið | Fimmtudagur 29.apríl 2021 53
Vetrarræktun í gróðurhúsum
á Íslandi er algjörlega háð
aukalýsingu. Viðbótarlýsing getur
lengt uppskerutímann og komið
í stað innflutnings að vetri til.
Fullnægjandi leiðbeiningar vegna
forræktunar á tómötum, papriku
og agúrkum undir LED ljósum eru
ekki til staðar og þarfnast frekari
þróunar. Markmiðið í tilrauninni
var að prófa hvort ljósgjafi (HPS
eða LED) hefði áhrif á vöxt og gæði
græðlinga og hvort hægt væri að
minnka ljósatengdan kostnað með
val á ljósgjafa.
Verkefnisstjóri var Christina
Stadler og verkefnið var styrkt af
Framleiðnisjóði landbúnaðarins
og Samtökum Sunnlenskra
Sveitarfélaga.
Tilraunaskipulag
Gerð var tilraun með óágrædda
tómata (Lycopersicon esculentum
Mill., yrki 'Completo'), papriku
(Capsicum annuum L., yrki
'Gialte') og agúrku (Cucumis
sativus L., yrki 'SEncere') veturinn
2020 / 2021 í tilraunagróðurhúsi
Landbúnaðarháskóla Íslands að
Reykjum. Græðlingar voru ræktaðir
í steinullarkubbum og forræktun af
tómötum tók sex vikur, af papriku
tíu vikur og af agúrkum fimm vikur.
Prófaðar voru tvær mismunandi
ljósmeðferðir sem topplýsing í 18
klst. ljósi:
1. Háþrýsti-natríumlömpum (HPS,
228 µmol/m2/s) og
2. Ljósdíóðu (LED, 230 µmol/
m2/s).
Dag- og næturhiti var 20°C. Undirhiti
var 35°C. Ekkert CO2 var gefið.
Græðlingar fengu næringu eftir
þörfum. Áhrif ljósgjafa voru prófuð
og ávinningur þeirra metinn.
Niðurstöður og umræða
Spírunarhlutfall var óháð ljósgjafa,
en frekari vöxtur græðlinga og
gæði þeirra voru undir áhrifum af
ljósgjafa. Hiti í ræktunarefni og
laufhiti var marktækt hærri undir
HPS ljósum (tafla 1).
Græðlingar voru styttri og
þéttvaxnari þegar þeir voru ræktaðar
undir LED ljósum í samanburði við
HPS ljós (mynd 1). Að auki voru
tómata- og paprikugræðlingarnir
með fleiri sprota sem komu út úr
blaðöxlum.
Agúrkugræðlingarnir höfðu
marktækt hærra þvermál stofns,
blaut- og þurrvigt undir HPS
ljósum en undir LEDs, en aftur
á móti voru tómata- og papriku-
græðlingarnir með engan marktæk-
an mun á milli ljósgjafa í þessum
breytum (tafla 2). Þetta gæti verið
rakið til örvaðrar framleiðslu af
lífmassa í uppskeru á tómötum og
papriku undir LEDs og með því
að bæla niður mögulegt forskot
HPS ljósa. Hlutfall þurrvigtar og
hæðar var fyrir allar plöntur hærra
undir LEDs en sem ræktaðir eru
undir HPS ljósum. Fjöldi laufa fyrir
tómata og agúrku var óháð ljós-
gjafa. Þessi áhrif komu einnig fram
fyrir papriku áður en stofn skiptist í
tvo toppa, en eftir það jókst mark-
tækt fjöldi laufa með notkun LEDs,
mögulega vegna örvunar þeirra á
auknum vexti.
Með notkun LEDs var um 15 %
minni dagleg notkun á kWh, sem
leiddi til lægri útgjalda fyrir raf-
orku, en næstum þrefalt hærri fjár-
festingarkostnaðar miðað við HPS
ljós (tafla 3). Þar með var heildar
ljósatengdur kostnaður hærri fyrir
græðlinga undir LEDs en fyrir
græðlinga undir HPS ljósum.
Skilvirkni orkunotkunar var
óháð ljósgjafa fyrir agúrku-
græðlingana, en fyrir tómata- og
paprikugræðlinga var ljós betur
tilfært í lífmassa uppskeru undir
LEDs (mynd 2).
Niðurstöður af mælingarbreyt-
um á græðlingum hafa sýnt mjög
skýrt að mismunandi tegundir geta
brugðist mismunandi við ljósgjafa,
sem gefur til kynna nauðsyn að
val á viðbótarlýsingu eigi að vera
tegundasértækt. Hins vegar gætu
sömu plöntufjölskyldur, eins og
sýnt var fram með náttskugga
(Solanceae), brugðist svipað við
ljósgjafa, en mismunandi plöntu-
fjölskyldur (Solanceae samanborið
við Cucurbitaceae) gætu sýnt önnur
eða andstæð viðbrögð. Tegundir
LED sem voru notaðar og litróf
þeirra (hlutfall rautt:blátt) í öðrum
tilraunum gætu skýrt mögulegar
umdeildar niðurstöður innan sömu
plöntufjölskyldna.
Græðlingar voru metnir of þétt-
vaxnir undir LEDs og hindraði það
umhirðu þeirra eftir að búið var
að planta græðlingum. Að auki
var tímafrekt að fjarlægja viðbót-
arsprotana.
Ályktun
Frá hagkvæmnisjónarmiði er
ekki mælt með því að rækta
forræktunarplöntur með LEDs
á veturna. Áður en hægt er að
ráðleggja að nota LED, er þörf á fleiri
rannsóknum. Meðal annars þarf:
• Að finna út hvaða hlutfall LED
og HPS ljósa og hvaða litróf er
mælt með fyrir græðlinga sem
ræktaðir eru á vír til að fá ekki
of þéttvaxnar plöntur,
• Að fá meiri reynslu um hvernig
þarf að aðlaga hitastigið miðað
við hvaða forræktunarplöntur
er ræktaðar.
Þess vegna er ekki mælt með
fram leiðslu á græðlingum, sem
þarfnast ræktunaraðferðar á vír,
eingöngu undir LEDs. Að minnsta
kosti ætti að nota hybrid lýsingu
á forræktunarplöntur sem þurfa
seinna ræktun á vír til að tryggja
ekki of þéttvaxna græðlinga. Hins
vegar gætu gæði jurta, blóma og
grænmetis sem ekki er háð rækt-
unaraðferð á vír aukist við LED
lýsingu.
SELDU HRYSSUR TIL LÍFS
Hrossabændur
óska eftir hryssum
Mega vera þriggja til fimmtán vetra
Greiðum 45.000 kr. án vsk. fyrir hryssuna
ATH! HÆKKAÐ VERÐ!
Sækjum frítt á Suður-, Vestur- og Norðurland.
Upplýsingar: hryssa@isteka.com eða í síma 581-4138.
Geymið auglýsinguna!
Hryssur eru greiddar eftir reikningi og eftir umskráningu í WorldFeng.
LANDBÚNAÐARHÁSKÓLI ÍSLANDS
Christina Stadler
Auðlinda- og
umhverfisdeild LbhÍ
christina@lbhi.is
Hvaða ljósgjafa er mælt með í forræktun?
– Nýjustu niðurstöður úr forræktun af tómötum, papriku og agúrkum að vetri
Tafla 1: Mælingar á hita í ræktunarefni og laufhita í mismunandi ljósmeðferðum
Hiti HPS LED HPS LED HPS LED
Hiti í ræktunarefni (°C) 19,8 a 18,8 b 19,3 a 18,7 b 19,5 a 19,2 b
Laufhiti (°C) 16,8 a 15,3 b 17,6 a 16,2 b 17,5 a 15,6 b
Taflan gefur til kynna marktækan mun (HSD, p ≤ 0,05)
Tafla 2: Vaxtarmælingar og tómata-, papriku- og agúrkugræðlingar í mismunandi ljósmeðferðum
Tómata Paprika Agúrka
Vaxtarmælingar HPS LED HPS LED HPS LED
Hæð (cm) 42,9 a 31,2 b 40,2 a 32,8 b 20,5 a 11,4 b
Þvermál stofns (mm) 0,86 a 0,96 a 1,03 a 1,06 a 0,92 a 0,76 b
Blautvigt (g/plöntu) 82 a 84 a 132 a 145 a 45 a 35 b
Þurrvigt (g/plöntu) 7,0 a 7,8 a 15,3 a 17,5 a 3,9 a 3,6 b
Hlutfall þurrvigtar og hæðar (g/cm) 0,16 b 0,25 a 0,38 b 0,53 a 0,19 b 0,31 a
Fjöldi laufa á plöntu 10 a 10 a 57 b 66 a 7 a 6 a
Taflan gefur til kynna marktækan mun (HSD, p ≤ 0,05
Tafla 3: Hagkvæmni tölur eftir mismunandi ljósmeðferðum
Tómata Paprika Agúrka
Hagkvæmni tölur HPS LED HPS LED HPS LED
Orkunotkun (kWh) 4.246 3.601 7.443 6.310 3.891 3.300
Raforkukostnaður (ISK/m2) 575-640 487-542 1.009-1.122 853-949 528-587 447-497
Fjárfestingarkostnaður í ljósum (ISK/m2) 177 483 283 773 142 386
Heildar ljósatengdur kostnaður (ISK/m2) 753-817 971-1.025 1.292-1.405 1.626-1.722 670-729 833-883
Tómata Paprika Agúrka
Mynd 1: Græðlingar af tómötum (a), papriku (b) og agúrku (c) undir HPS
eða LED ljós í lok forræktunar.
Mynd 2: Skilvirkni orkunotkunar hjá forræktunarplöntum eftir mismunandi
ljósmeðferðum. Grafið gefur til kynna marktækan mun (HSD, p ≤ 0,05).