Morgunblaðið - 26.01.2021, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 2021
Á eins árs afmæli
Covid-sjúkdómsins er
eðlilegt að spyrja hvort
hann sé versti sjúk-
dómurinn sem riðið
hefur yfir heiminn síð-
ustu 100 árin. Svarið er
næsta örugglega nei.
Lömunarveiki 1950 olli
dauða og lömun millj-
óna barna svo dæmi sé
tekið. Þá var mann-
fjöldi heimsins um helmingi minni
en í dag. Ýmsar inflúensur hafa ver-
ið skæðar og tekið mörg mannslíf.
Þegar þetta er skrifað er mannfjöld-
inn í heiminum 7.698.677.585 og fólki
fjölgar um þrjá á sekúndu eða um
260.000 á sólarhring.
Á einu ári hafa tvær milljónir dáið
úr Covid, en á sama ári hefur fólki í
heiminum fjölgað um 95 milljónir.
Andstætt því sem margir halda fram
ógnar þessi sjúkdómur, þótt alvar-
legur sé, ekki lífi mannsins á jörðinni
og mundi ekki gera þótt ekki yrði
gripið til neinna ráðstafana.
Þróun í læknavísindum, næring-
arfræði og margvísleg önnur aukin
þekking hefur stuðlað að betri lýð-
heilsu og lengt meðalævi fólks í okk-
ar heimshluta jafnvel um tvo ára-
tugi. Getur verið að vegna þessara
miklu framfara á heilbrigðissviðinu
teljum við að hægt sé að koma í veg
fyrir eða fresta dauðsföllum nánast í
það óendanlega og það beri að gera
það, hvað svo sem það kostar?
Traust almennings og trú á heil-
brigðiskerfið og krafan um ábyrgð
ríkisins á lífi og dauða leiddi til þess
að heilbrigðiskerfið tók völdin í
Covid-fárinu, en lætur stjórnmála-
mennina bera siðferðislega ábyrgð á
því sem gert er eða ekki gert. Kraf-
an um að varðveita hvert einasta
mannslíf og sú staðhæfing að
mannslíf verði ekki metið til fjár er
flutt fram af slíkum þunga að at-
hugasemdir um slæm áhrif vegna
sóttvarnaráðstafana m.a. á líf ann-
arra skipta ekki máli og afgerandi
þjóðfélagsleg tilraun á heilbrigðis-
sviðinu er sett af stað og heldur
áfram út í einhvern óendanleika.
Svör við spurningum um siðferðis-
lega ábyrgð á ákvörðunum sem
varða líf og dauða eru mikilvæg. Ber
einstaklingurinn ábyrgð, fjöl-
skyldan, ríkið, Guð eða einhver ann-
ar? Er í lagi að einstaklingurinn fari
sér að voða en beri aldrei ábyrgð?
Viljum við að ríkisvaldið setji
ákveðnar reglur um líf og lífsstíl
fólksins? Ef ríkisvaldið ber ábyrgð-
ina á lífi og dauða, er þá ekki rétt að
það taki ákvarðanir um fjarlægðar-
mörk, hvað mörgum megi bjóða í
boð, hvað margir megi koma saman,
hvenær má kyssa ömmu og hvað
megi borða og drekka og í hvað
miklu magni? Matseðillinn frá lýð-
heilsustofnun verður þá það eina
sem verður í boði.
Ef ríkisvaldið borgar allt, hefur
það þá ekki líka rétt til að taka allar
ákvarðanir m.a. um atriði eins og
hvað gerir lífið þess virði að lifa því
og hvað eigi að gera til að koma í veg
fyrir að fólk deyi? Viljum við fela
ríkisvaldinu svona víð-
tækt vald? Var það ein-
hvern tíma ákveðið að
ríkið hefði alfarið með
líf og dauða fólks að
gera?
Sagt er að Morgan
skipstjóri, mikilvirkasti
sjóræningi Karabíska
hafsins, hafi spurt
áhöfn sína þegar hann
tók við sem foringi sjó-
ræningjanna hvort þeir
vildu stutt líf og
skemmtilegt eða langt
líf og leiðinlegt í hlekkjum. Áhöfnin
valdi frekar stutt líf og skemmtilegt.
Í þeim faraldri sem nú ríður yfir
hefur ríkisvaldið ítrekað tekið
ákvörðun um og talið sér heimilt að
frysta efnahagsstarfsemina og
borga fólki laun fyrir störf sem það
vinnur ekki og eru jafnvel ekki leng-
ur til. Það er fordæmalaust að rík-
isstjórnir loki á atvinnustarfsemi og
opni aftur að geðþótta. Á ríkisvaldið
að hafa svo víðtækar heimildir? Hve-
nær var það samþykkt, að ríkis-
valdið hefði svona víðtæk völd yfir
atvinnustarfseminni? Yfirvofandi
efnahagskreppa er vegna pólitískra
ákvarðana. Sú kreppa verður óhjá-
kvæmilega þung, þótt fáir virðist
skynja alvarleika hennar og ráð-
herrar tali eins og aldrei komi að
skuldadögum og ríkissjóður standi
enn svo vel að við getum leyft okkur
þetta. Vafalaust verður reynt að við-
halda trylltum hrunadansi efnahags-
kerfisins fram yfir kosningar ef þess
gefst nokkur kostur, en hvað svo?
Hafa stjórnmálaflokkar sett fram
raunhæfa stefnu um það hvað eigi að
gera til að vinna okkur út úr þeirri
kreppu og hvernig þá eigi að skipta
þjóðarkökunni?
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti
sagði: „Helsta skylda ríkisins er að
vernda borgarana en ekki stjórna lífi
þeirra.“ Slíkt þjóðfélag krefst ein-
staklingsfrelsis og einstaklings-
bundinnar ábyrgðar, þar sem fólki
er treyst til að ráða meiru en minnu
um líf sitt og störf. Í slíku þjóðfélagi
blómstra flest blóm og mannlífið
nær þeirri reisn og fjölbreytileika
sem er útilokaður í alræðishyggju
ríkislausnasamfélags, sem við höfum
stefnt hraðfara til undanfarin miss-
eri vegna þess að stjórnmálamenn
dagsins vilja ekki taka á sig ábyrgð
og hafa takmarkaða hugmynda-
fræðilega kjölfestu og viðmiðanir.
Er ekki kominn tími til að treysta
heilbrigðum einstaklingnum betur
og láta hann gera sína réttu hluti og/
eða vitleysur á eigin ábyrgð en ekki
á ábyrgð skattgreiðenda?
Hver ber ábyrgð
á lífi og dauða?
Eftir Jón
Magnússon
» Í slíku þjóðfélagi
blómstra flest blóm
og mannlífið nær þeirri
reisn og fjölbreytileika
sem er útilokaður í al-
ræðishyggju ríkis-
lausnasamfélags.
Jón Magnússon
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
jm@ilog.is
Ég var svo barna-
legur, að ég hélt að
Bjarni Ben. ætlaði að
snúa sér að loforða-
listanum þegar hann
baðst afsökunar og
sagðist ekki geta sagt
af sér. Það væru svo
mörg stór mál, sem
hann gæti ekki hlaup-
ið frá. Nú hefur komið
í ljós að stóra málið,
sem hann yrði að klára fyrir lok
kjörtímabilsins er að selja banka.
Íslandsbanki skal seldur, hvað sem
það kostar!
Sporin hræða:
Flestir muna, hvernig einkavæð-
ing banka endaði 2008. Alla vega
þeir, sem lentu í klóm hrægamma-
sjóða og misstu heimili sín. Bless-
unarlega náðu framsýnir menn Ís-
landsbanka og Arion banka af
hrægömmunum.
Bjarni vildi selja Arion banka.
Framsýnir menn bentu á að bank-
inn væri stútfullur af peningum.
Kaupendur myndu
tæma hann með því að
borga sér út arð. Betra
væri að nýta forkaups-
réttinn. Þá sagði Katr-
ín, að ríkið ætti engan
forkaupsrétt. Nokkrum
vikum seinna féll hún
frá forkaupsrétti.
Það gekk eftir, að
nýju eigendurnir
greiddu sér fljótlega út
miljarða í arð, eins og
áhættufjárfestar gera.
Fróðlegt væri að
reikna dæmið til enda og sjá svart á
hvítu hvað þeir borguðu raunveru-
lega fyrir Arion banka og hvað ríkið
hefur misst af miklum arð-
greiðslum.
Nú skal sagan endurtekin með
sölu Íslandsbanka. Hann er stút-
fullur af peningum, sem verða
greiddir út í formi arðs. Sala Lands-
banka og Landsvirkjunar munu
fylgja í kjölfarið. Sala þessara þjóð-
areigna verður rökstud með því að
meira vanti til rétta af Covid-19-
hallann.
Margir hafa rökstutt, að nú sé
ekki rétti tíminn til að selja Íslands-
banka. Fagleg framsetning Odnýjar
Harðardóttur í Silfrinu var frábær.
Hún er örugglega einn besti fjár-
málaráðherra, sem við höfum átt.
Það besta sem Bjarni og Katrín
gætu gert væri að að vanda sig og
gefa þinginu tækifæri og tíma til að
ræða málið. Sala bankans má alveg
bíða fram á næsta kjörtímabil.
Bjarni fær þá tíma til að vinna
niður loforðalistann og gæti sett
eldri borgara í forgang. Katrín gæti
farið yfir stefnu flokksins og hug-
leitt, hvort VG standi fyrir að Vilja
Gefa auðlindir þjóðarinnar.
Eftir Sigurð
Oddsson
Sigurður Oddsson
»Nú skal sagan
endurtekin með
sölu Íslandsbanka.
Hann er stútfullur af
peningum, sem verða
greiddir út í formi arðs.
Höfundur er verkfræðingur
og eldri borgari.
Að selja banka
Samferðamenn mín-
ir eru að hverfa af
sjónarsviðinu vegna
takmörkunar líftímans
og mér skilst æ betur
hve lífið er stutt og
hverfult. Sérstaklega
finnur fólk fyrir þessu
fyrirbæri sem komið
er vel yfir miðjan ald-
ur.
Eftirlifandi vinir
mínir taka hamförum í umbreyting-
unni miklu og þegar ég sjálfur lít í
spegil eða sé myndir eða myndskeið
af sjálfum mér, sem tekin eru um
þessar mundir, undrast ég yfir
sjálfsmynd minni og spyr sjálfan
mig hvaða gamli maður þetta sé sem
fyrir augu mín ber. Ég er yngri í
anda en útliti.
Þegar ég hugsa um
líftíma mannsins undr-
ast ég umfjöllun fjöl-
miðla, sem nánast ein-
göngu fjalla um
veraldlega hluti, kaup
og kjör, vexti og vísitöl-
ur, græðgi og gróða.
Allt skal mælt í verald-
arauði, eignum, banka-
innistæðum, já, öllu því
forgengilega sem
mennirnir sækjast eftir
af miklu offorsi.
Mönnum er því mið-
ur ekki kennt að lifa eftir boðorðum
himinsins í þessu jarðríki verald-
arhugsjóna, þar sem kærleikur og
elska eru fótumtroðin af eiginhags-
munasýki og frægðarfaraldri fólks,
sem eftir áratugi eða minna verður
ekki annað en mold í gróinni gröf.
Undurfalleg samtímasystir mín er
núna dáin. Fyrir fáeinum árum var
hún á meðal fegurstu mannlegu
blóma. Í dag fallin, hulin moldu und-
ir gróandi grasi á sumrin en á vetr-
um hulin snjóhvítum feldi. Falleg
mynd hennar lifir í huga mér og
myndskeið í draumi, eins og við-
burður gærdagsins; elskulegt andlit
hennar ljúft í minningunni.
Örstutt lífsins stund þetta líf sem
við lifum á jörðu, sem gefur þó von
um miklu lengri veröld sem snýst
um allt annað en ofgnótt munaðar,
peninga og frægðar í tímanlegum
heimi okkar mannanna.
Eftir Einar Ingva
Magnússon
Einar Ingvi Magnússon
»Mönnum er því miður
ekki kennt að lifa eft-
ir boðorðum himinsins.
Höfundur er áhugamaður
um mannlífið.
einar_ingvi@hotmail.com
Tímanleg eilífðarmál
Hvar er næsta
verkstæði?
FINNA.is
Smiðjuvegi 4C | 200 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt