Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.01.2021, Blaðsíða 17

áhrif á íslenskar kosningar (miðað við hefðbundið aug-
lýsingafé í báðum löndum)! Vitleysan var sem sagt
þyngri en tárum taki. En hin ástæðan fyrir andúðinni
á Trump var margvísleg framganga hans sjálfs, ekki
síst í baráttu hans í prófkjöri repúblikana.
Gjörólíkir kosningataktar
Bandarískar kosningar eru um margt mjög ólíkar því
sem Íslendingar eiga að venjast. Sjónvarpsauglýs-
ingar eru áberandi þar og allur þorri þeirra er svokall-
aðar neikvæðar auglýsingar. Markmiðin eru að skaða
ótrúverðugleika andstæðings og gera hann tor-
tryggilegan. Hér eru sjónvarpsauglýsingar fáar, enda
flokkar fjárvana. Neikvæðar auglýsingar myndu virka
öfugt hér og þær sem væru yfir sig jákvæðar um
flokka og frambjóðendur bæði væmnar og fráhrind-
andi. Enginn sláandi munur var á milli flokka í kosn-
ingunum 2016. En hið nýja við Trump var hvernig
hann braust fram sem frambjóðandi, sem flestir töldu
að ætti slakan möguleika á vinningi í prófkjöri repú-
blikana. Það varð reyndar við mikinn fögnuð stjórn-
enda demókrataflokksins þegar þeim birtust fyrstu til-
þrif Trumps. Hann yrði helst að verða loka-
frambjóðandi repúblikana. Þeir töldu sig eiga auðvelt
með að afgreiða Trump og að kjör Hillary Clinton sem
forseta væri með hann sem andstæðing hreint forms-
atriði.
Trump náði athygli í afar fjölmennu prófkjöri repú-
blikana með aðferðum sem virkuðu ekki vel á fólk sem
fylgdist með austan Atlantshafs. Og er þá varlega tal-
að. Hann uppnefndi alla meðframbjóðendur sína í
prófkjörinu. Og ekki með neinum góðlátlegum upp-
nefnum. Þau voru öll til þess fallin að benda á veika
eiginlega hvers frambjóðanda og helst niðurlægja þá
og engrar „óþarfrar“ sanngirni var gætt svo ekki sé
nefnd almenn kurteisi.
En skyndilega var Trump orðinn sá frambjóðandi
sem skar sig úr í hinum stóra hópi þótt allir hefð-
bundnir áheyrendur hefðu skömm á aðferðunum.
Á fyrsta degi framboðsins hafði hann komið niður
rúllustiga í turni sínum í New York og svo flutt ræðu.
Hún beindist ekki síst að ólöglegum flóttamönnum
sem komu yfir suðurlandamæri Bandaríkjanna. Vafa-
laust var þar misjafn sauður í stórri hjörð. En alhæf-
ingar frambjóðandans voru með þeim hætti og áfellis-
dómarnir svo þungir meira eða minna yfir öllum sem
áttu í hlut, að flestum var brugðið.
Í boði andstæðinganna
Í aðdraganda framboðs Trumps var rætt töluvert um
ríkidæmi hans og sagt að hann gæti komist langt með
að kaupa sér sigur í prófkjörinu. Sumir töldu hann þó
ýkja eignir sínar og draga úr hinu.
En allar stóru sjónvarpsstöðvarnar sem fyrir lá að
myndu styðja demókrata eins og vant er voru enn
ákafari í þetta sinn. Þær mátu það svo að réttast væri
að senda alla kosningafundi Trumps út með öllum
þeim einkennilegu yfirlýsingum og stóryrðum sem
bóka mætti að yrðu látin fjúka. Allar stöðvar hefðu úr
ofboðslegu efni að moða og velja daginn eftir. Á öllum
þessum fundum lét Trump fréttamenn þessara stöðva
heyra það. Þeirra „fake news“-fréttir voru nefndar oft-
ar en flest annað. Tugþúsundir manna komu á hvern
fund. Trump þurfti ekki að kosta krónu af sínum auð-
æfum í baráttuna. Óvinirnir sendu allt út samkvæmt
sinni snilldarhernaðaráætlun. Sá karl kunni að meta
það. „A free ride“ kallaði hann það. Það var ekki fyrr
en um seinan sem stjórnendur demókrata áttuðu sig á
því að þessa kjósendur á fjöldafundunum höfðu þeir
aldrei séð hjá sér. Og ekki heldur á fundum repúblik-
ana!
Hillary missti út úr sér að þetta væru „the deplor-
able“. Það var slys. Fólkið lét prenta það á húfurnar
sínar og boli.
Hvað myndir þú kjósa?
Bréfritari var spurður um það nokkrum sinnum opin-
berlega í mynd og hljóði hvorn frambjóðandann í
Bandaríkjunum hann myndi kjósa, mætti hann það.
Það var næstum út í hött að lifa sig svo inn í bandarísk-
ar kosningar uppi á Íslandi að menn væru að þykjast
kjósa annan hvorn frambjóðandann. En bréfritari
hugsaði upphátt og gæti hafa svarað því til að hann
myndi við þessar aðstæður fremur kjósa Hillary en
Trump. Hann þekkti Hillary allvel persónulega, þau
hjón höfðu verið heima í Skerjafirði og við hjón í Hvíta
húsinu og þeir Bill Clinton höfðu talað saman oft og
víða og síðast hefði hann boðið sínum gamla „starfs-
bróður“ að vera viðstaddur opnun bókasafns hans í
Little Rock, þótt gesturinn væri ekki lengur forsætis-
ráðherra. Trump væri óræð stærð og ekki væri annað
hægt en að undrast margt í framgöngu hans í prófkjöri
repúblikana.
Varð þá hugsað m.a. til Jebs Bush sem bréfritari
hafði borðað með tvisvar niðri í Flórída og hann hafði í
framhaldi af öðrum fundinum óumbeðinn haft sam-
band við föður sinn forsetann og sagt honum frá því
hvað Íslendingurinn vildi ná að ræða á fyrirhuguðum
fundi í New York.
Þetta kom í ljós þegar nefnt var við forsetann í upp-
hafi fundar hvað gesturinn vildi fá að ræða á stuttum
fundi þeirra. Forsetinn greip fram í og sagði á þessa
leið: Jeb hringdi í mig í gær og upplýsti mig um þína
óskadagskrá!
Óvænt úrslit
Þvert á allar spár endaði kosninganóttin þannig að
Trump var að undirbúa för í Hvíta húsið. FBI og
nokkrar af þessum 17 leyniþjónustum Bandaríkjanna
höfðu aðrar hugmyndir. Tveimur vikum eftir að forset-
inn hafði verið settur í embætti hafði FBI náð öryggis-
fulltrúa forsetans, fjögurra stjörnu hershöfðingja, fyr-
ir það að hafa tekið síma frá sendiherra Rússa í
Washington. Það væri brot á 225 ára gömlu laga-
ákvæði, Logan-ákvæðinu, sögðu þeir. (Reynt hafði
verið tvisvar að ákæra með stoð í þessu ákvæði með
hálfrar aldar millibili, en í hvorugu tilvikinu dæmt.)
Svikahrappar FBI höfðu náð af Flynn hershöfðinga
íbúðarhúsi hans upp í kostnaðinn af lögfræðivörn og
hann var án launa í fjögur ár eða allt til þess að Trump
náðaði hann.
Þannig byrjaði ótrúlegt ball.
Það verður ef til vill rætt síðar.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
’Bréfritari var spurður um það nokkrumsinnum opinberlega í mynd og hljóðihvorn frambjóðandann í Bandaríkjunumhann myndi kjósa, mætti hann það. Það var
næstum út í hött að lifa sig svo inn í banda-
rískar kosningar uppi á Íslandi að menn
væru að þykjast kjósa annan hvorn
frambjóðandann.
24.1. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17