Morgunblaðið - 27.03.2021, Qupperneq 50

50 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. MARS 2021
Smáralind | Kringlunni | Reykjanesbæ | Akranesi | Sími 511 2022 | dyrabaer.is
Úrval náttúrulegra bætiefna og fóðurs fyrir hunda og ketti.
Nánar á dyrabaer.is
HOLLUSTA OG HEILBRIGÐI FRÁ
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
„Pönkarinn í hópi íslenskra ljósmyndara,
Spessi, er orðinn 65 ára. Það gefur tilefni til að
horfa yfir höfundarverk hans og stöðu hans í
heimi íslenskra sjónlista,“ skrifar Inga Lára
Baldvinsdóttir, sviðsstjóri Ljósmyndasafns Ís-
lands sem starfrækt er innan Þjóðminjasafns, í
formála veglegrar bókar sem Þjóðminjasafnið
gefur út samhliða því að opnuð er yfirlitssýn-
ing á verkum Spessa í myndasal safnsins í dag.
Heiti sýningarinnar er Spessi 1990-2020.
Spessi – Sigurþór Hallbjörnsson – hefur á
þessum þremur áratugum verið í hópi þeirra
ljósmyndara hér á landi sem hafa markað sér
afgerandi stíl með markvissri og persónulegri
nálgun í myndsköpun sinni en Inga Lára segir
hann hafa skapað nýja sýn á íslenskt samfélag
í ljósmyndum sínum. Þær séu auðþekkjan-
legar og skeri sig frá ljósmyndum annarra
ljósmyndara. Það helgast bæði af nálgun hans,
stíl og viðfangsefnum. „Verk Spessa eru speg-
ill á íslenskt samfélag og fela í sér mikilvæga
samfélagsrýni,“ skrifar hún.
Á sýningunni eru valin verk úr öllum helstu
myndröðum Spessa og víða komið við: þar eru
bensínstöðvar á Íslandi, íbúar í Breiðholti,
kyrralífsmyndir af áhöldum búsáhaldabylt-
ingar, ótilgreindir staðir og listamenn, svo eitt-
hvað sé nefnt – og splunkuný portrett-
myndaröð, C19, af fólki á Vestfjörðum sem
hefur fengið Covid 19. Ísfirskur bakgrunnur
Spessa og alþýðlegur uppruni hafa einmitt
orðið grunnur að mörgum verkefnum hans,
bæði fyrr og síðar. Hann fæddist á Ísafirði árið
1956, nam ljósmyndun í Hollandi og útskrif-
aðist árið 1994. Ljósmyndir og vídeóverk hans
hafa birst á fjölmörgum einkasýningum og
samsýningum hér á landi og erlendis.
Restin er bara portrett
„Minn ferill er þrjátíu ár og þetta eru sýnis-
horn af honum,“ segir Spessi þegar við göng-
um milli verkanna á sýningunni.
„Þótt ég hafi byrjað að mynda tíu árum fyrr
þá byrjaði ég á þessum tíma að vinna við ljós-
myndun og fór svo í skólann í Hollandi. Ég hef
unnið við þetta síðan.“
– Eru þetta brot úr þínum eftirlætisseríum?
„Það eru hér myndir úr þeim flestum. Ekki
alltaf uppáhaldsmyndirnar en myndir sem mér
fannst þurfa að hafa til að hnýta saman fer-
ilinn. Svo eru miklu fleiri myndir í bókinni.“
Á sýningunni eru bæði frumprent frá fyrri
sýningum Spessa og ný prent gerð sérstaklega
fyrir sýninguna nú. „Nýjasta verkið er þetta,
C19, gert í fyrra,“ segir hann og bendir á 23
portrett í lit af fólki á ýmsum aldri. „Það fjallar
um Covid-faraldurinn en þetta eru Vestfirð-
ingar sem veiktust í fyrstu bylgju faraldursins
fyrir vestan. Þetta er hrein og bein skrásetn-
ing sem hreinlega gæti birst með einhverri
rannsókn hjá Kára Stefánssyni! Þetta fólk
fékk Covid-19 og náði sér út úr því.“
– Ef hingað inn ganga gestir sem þekkja
ekkert til ferils þíns, hvernig ljósmyndara
munu þeir skynja að baki myndunum?
Spessi hugsar sig um. Segir svo að hann voni
að þeir muni upplifa einhvers konar frásögn í
verkunum. „Strax við að ganga hér í salinn
hefst eins konar frásögn en fyrsta myndin er
einmitt sú fyrsta sem ég var virkilega ánægður
með. Maðurinn á henni skipti mig líka miklu
máli, þetta er Hollendingur sem ég kynntist
þegar ég fór þangað í nám.“
Næsta mynd er svo mynd af Spessa sjálfum,
á nærbuxum einum fata í eldhúsinu heima hjá
sér árið 1995. „Hún er partur af seríu sem heit-
ir Eldhússtúdíó,“ segir hann. „Í framhaldinu
dúkka ég svo alltaf af og til upp í sjálfs-
myndum, jafnvel þótt ég sé ekki á myndinni.
Þegar ég var að byrja að fara yfir öll verkin
fyrir sýninguna þá skoðaði ég gamla skissubók
frá náminu í Hollandi. Þá fann ég þessa dag-
bókarfærslu frá 1994.“ Og Spessi opnar bókina
nýju og sýnir hvað um ræðir: „Ég hef skrifað
hér orðið „portrait“ aftur og aftur, tólf sinum,
og hef þrykkt eftir ljósriti endurtekið ljós-
myndaportrett sem ég tók.“
– Er þetta einhvers konar stefnuskrá?
„Já, restin er bara portrett!“ segir Spessi og
bendir á myndirnar í salnum. „Í þessum hol-
lenska listaskóla varð ég líka fyrir áhrifum af
hollenska konseptinu; þú ferð ekki af stað
nema þú sért með hugmynd, eins konar hand-
rit, og svo fellir maður myndir inn í það.“
Mikilvægt að skrásetja
– Þótt það sé ekki endilega fólk á öllum þín-
um myndum, þá fjalla þær alltaf á einhvern
hátt um manngerðan heim og verk mannanna.
„Ég er já alltaf þar. Við að þjóna hugmynd
skiptir engu máli hvort mynd sé falleg. Maður
spáir ekki í það. Stundum mynda ég bara eitt-
hvert andrúmsloft sem ég finn fyrir. Það kann
að virka tilviljanakennt en er það aldrei. Það er
alltaf einhver ástæða fyrir því sem ég mynda.
Sjáðu portrettið þarna af Jóni Múla Árna-
syni. Það var tekið fyrir kover á geisladiski
Óskars Guðjónssonar. Ég bauð öllum sem
koma að diskinum að koma í myndatöku á
Vesturgötu með einhvern með sér. Ég mynd-
aði fólkið eftir heilli húsalengju, frá Garða-
stræti að Ægisgötu. Þetta er vissulega port-
rett af Jóni Múla en bara hluti af heild.
Ég hef oft gert allavegana tilraunir með
portrettið eins og með þessa mynd þarna,
Maður, en þar prufaði ég að taka mynd af
mörgum mönnum í alveg eins jakkafötum, til
að athuga hvort þeir yrðu allir eins. Ég lét þá
meira að segja standa alla eins. En þótt fötin
væru eins komu þeir bara enn sterkar fram
sem persónur. Ég er líka alltaf að tala við lista-
söguna í mínum myndum.“
– Það má líka sjá inn á milli persónulegra
verka hér önnur sem þú hefur unnið sam-
kvæmt pöntun – en gerir alltaf að þínum.
„Ef auglýsingastofur hafa viljað ráða mig
hafa þær þurft að gangast inn á mína nálgun.“
Hann bætir svo við um verkin: „Þetta er allt
mín skráning. Það finnst mér mikilvægt. Mér
finnst mikilvægt að skrásetja. Breyta flæðinu í
kyrrstöðu.
Mér finnst merkilegt að horfa hér yfir fer-
ilinn, það er einhver lína í gegnum þetta allt –
án þess að ég hafi ætlað mér það. Og ég held
bara áfram að bæta við myndum.“
„Einhver lína í gegnum þetta allt“
- Yfirlitssýning á verkum Spessa verður opnuð í Þjóðminjasafninu í dag - „Verk Spessa eru spegill
á íslenskt samfélag og fela í sér mikilvæga samfélagsrýni“ - Sýnd verk úr helstu myndröðunum
Morgunblaðið/Einar Falur
Ljósmyndarinn „Þetta er hrein og bein skrásetning,“ segir Spessi um ljósmyndaverk sín.
Bakgarðar er heiti sýningar á ljós-
myndum eftir Kristján Magnússon
(1931-2003) sem verður opnuð á
Veggnum í Þjóðminjasafninu í dag.
Kristján lærði ljósmyndun hjá Pétri
Thomsen um 1960 en á þeim tíma
myndaði hann fyrir tímaritið Vik-
una og dagblaðið Tímann. Kristján
vann sjálfstætt frá árinu 1967, opn-
aði ljósmyndastofu og myndaði alla
tíð mikið fyrir auglýsingastofur.
Ingimundur, tvíburabróðir Krist-
jáns, kom seinna inn í reksturinn og
þeir unnu saman á árunum 1978-
1998. Ljósmyndasafn Kristjáns
barst Ljósmyndasafni Íslands í
Þjóðminjasafni árið 2004. Þar á
meðal var myndaröðin Bakgarðar.
Myndirnar hafði hann sjálfur valið,
unnið og gert tilbúnar til sýningar
en þær birtast fyrst sjónum al-
mennings núna.
Bakgarðar, skúrar, þvottasnúrur
og einstaka köttur birtast þar sem
Kristján skoðar með linsunni
þröngt afmarkað svæði í borgar-
umhverfi; eingöngu staði baka til í
byggð í eldri hluta Reykjavíkur.
Í bakgarði Ein mynda Kristjáns Magnússonar á sýningunni á Veggnum.
Bakgarðar Kristjáns
- Sýna myndröð sem Kristján Magn-
ússon tók og undirbjó fyrir sýningu