Morgunblaðið - 31.03.2021, Qupperneq 64

64 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. MARS 2021
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
„Þetta hefur verið skemmtilegt
verkefni og áskorun að glíma við.
Ég fékk hugmyndina eitt sinn þeg-
ar ég skoðaði landakort og sá hvar
lengdar- og breiddarbaugar sker-
ast á Íslandi og fór þá að velta fyrir
mér hvort gerlegt væri að fara á
alla þessa tuttugu og þrjá staði. Ég
sá fljótt að það ætti að vera hægt,
því engir skurðpunktar lenda á
jöklum og ekki tæknilega erfitt að
komast á neinn þeirra. Eftir undir-
búning fór ég af stað og lagði sér-
smíðaðan gulan ramma á hvern
punkt og tók bæði nærmyndir og
víðari myndir af hverjum stað,“
segir Emil Hannes Valgeirsson,
sem opnar ljósmyndasýningu á
morgun fimmtudag í Gallerí Grá-
steini við Skólavörðustíg. Þar ætlar
hann að sýna myndir sem prýða
bók hans, Skurðpunktar, heim-
sóknir til staða á Íslandi þar sem
lengdar- og breiddarbaugar sker-
ast.
„Ég hef alltaf haft mikinn áhuga
á landakortum, landafræði og
náttúrunni yfir höfuð, en þessi
pæling hjá mér snerist um hvernig
væri hægt að skoða landið á ein-
faldan hátt. Sem grafískur hönn-
uður velti ég fyrir mér hvernig ég
gæti myndgert landið þannig að
það sé einfalt en sýni á sama tíma
fjölbreytileikann. Lausnin var að
taka þessar stikkprufur af Íslandi
með þessi hnit af skurðpunktum til
viðmiðunar,“ segir Emil en í bók
hans fær hver punktur tvær opnur
þar sem ekki eru aðeins bæði nær-
mynd og fjærmynd, heldur einnig
birt mynd af landakorti svæðis,
skráð staðsetning, hæð yfir sjávar-
máli, heimsóknardagur og ár, sagt
frá gróðurfari og hversu marga
kílómetra hann þurfti að ganga að
punkti. Í meginmáli við hvern
punkt segir Emil frá ferðalaginu
þangað, útsýninu, hvaða fjöll sjást
frá punktinum og hvernig honum
gekk að komast þangað. Stundum
festi hann bílinn á torfærum slóð-
um og stundum þurfti hann að
ganga lengi. Stundum laumar hann
með sögum úr fortíðinni sem tengj-
ast stöðunum.
„Ég ákvað að hafa þetta ekki of
minimaliskt, heldur segja bara
nógu mikið. Ég veit ekki til þess að
neinn hafi gert þetta áður og er því
mögulega sá fyrsti sem fer á alla
staðina tuttugu og þrjá. Fólk býr
til myndabækur um Ísland og vel-
ur ákveðna þekkta fallega staði til
að ná góðum ljósmyndum, en það
sem mér finnst skemmtilegt við
mitt verkefni er að ég læt ákveðið
kerfi stjórna því hvert ég fer, sem
sagt skurðpunktana. Ég hef ekkert
um það að segja hvort það sé fal-
legt eða ekki á þeim punkti. Þetta
er skemmtilegur þverskurður af
landinu og nærmyndirnar sýna
mikla fjölbreytni, ýmist grjót, lyng,
mosa, gras eða vatn. Þetta sýnir
svörðinn á ofurvenjulegri íslenskri
náttúru, en það var svo skemmti-
legt að þótt varla væri nokkurn
gróður að sjá í fyrstu á mörgum
svæðunum, þá leyndist oft örlítil
jurt meðal steina eða sands á
skurðpunkti. Þannig var það til
dæmis í Ódáðahrauni og á Sprengi-
sandi. Kannski má segja að allir
staðir geti verið fallegir á sinn
hátt, ef maður tekur eftir þeim.“
Fór um úfið land í næturþoku
Aðeins einn af skurðpunktunum
reyndist ekki vera á þurru landi,
hann var í tjörn norður á Skaga.
„Ég mætti þangað í vöðlum í
þeirri von að ég gæti vaðið út að
punktinum, en það snardýpkaði
svo ég varð frá að hverfa. Ég sendi
ferninginn þá út í línu og fleytti
honum þar sem ég áætlaði að
punkturinn væri samkvæmt tæk-
inu. Þetta varð smá glíma því vind-
urinn stóð á móti og ég varð að
ganga hringinn í kringum alla
tjörnina að hinum bakkanum og
draga ferninginn að mér. Ég lagði
ýmislegt á mig annað til að komast
að sumum punktunum, þetta voru
stundum miklar göngur, allt að
tuttugu kílómetrar hvora leið að
punkti og í miserfiðu landslagi.
Stundum var ég frá því snemma að
morgni og fram á nótt að glíma við
einn punkt. Mesta fyrirhöfnin var
þegar ég þurfti að fara að punkti
rétt fyrir norðan Langjökul, annar
fyrir norðan Hofsjökul var stremb-
inn, sá þriðji á Ófeigsfjarðarheiði
og fjórði á Búrfellsheiði. Sumar
ferðirnar voru ansi krefjandi, en
þær leiðir sem ég valdi voru ekki
endilega þær auðveldustu. Hvers
vegna að keyra það sem hægt er að
ganga?“ spyr Emil og hlær.
„Ég ákvað til dæmis að ganga
yfir Öskju og Dyngjufjöll til að
komast að punktinum í Ódáða-
hrauni. Þetta var mikil ævintýra-
ferð, ég lagði af stað frá Víti, gekk
vestur með Öskjuvatni, yfir illfær
hraun, niður á sandauðnina og
fram hjá Kattbekingi. Ég kom til
baka við Knebelsvörðu á fjórða
tímanum um nóttina, eftir brölt um
úfið land í næturþoku.“
Slapp við beljandi jökulá
„Einna merkilegasti skurð-
punkturinn fannst mér vera sá sem
er á Skeiðarársandi, því hann er í
fyrrum árfarvegi Skeiðarár. Áin
flutti sig austar á sandinn árið
2009, en ef hún hefði ekki gert það
þá hefði verið beljandi jökulá þar
sem skurðpunkturinn er. Ég hefði
þurft að leggja mikið á mig til að
mynda þann punkt, það hefði verið
háskaför. Ég er því feginn að áin
færði sig svona óvart fyrir mig.“
Í Fljótunum er eini skurðpunkt-
ur Íslands sem er á ræktuðu túni,
við bæinn Hvamm sem kominn er í
eyði. Nærmyndin frá þeim punkti
er því af óslegnu túni, iðjagrænu.
„Þessi síbreytilega náttúra og
fegurðin í hinu hversdagslega
finnst mér skemmtileg í nærmynd-
unum. Í bókinni er ég ekki með
neinar predikanir, fólk sér út úr
þessu það sem það vill, en þetta er
ákveðin lýsing á gróður- og nátt-
úrufari landsins, sem er fallegt út
af fyrir sig, hvernig sem það er.“
Ljósmyndasýning Emils opnar á
morgun fimmtudag 1. apríl og
stendur til 13. apríl í Gallerí Grá-
steini við Skólavörðustíg 4.
Óvenjulegur þverskurður af landinu
- Emil Valgeirsson heimsótti alla skurðpunkta Íslands og myndaði þá - Var stundum fram á nótt
að glíma við einn punkt - „Allir staðir geta verið fallegir á sinn hátt, ef maður tekur eftir þeim“
Glíma Emil þurfti að hafa þó nokkuð fyrir því að koma gula ferningnum á réttan punkt úti í tjörn norður á Skaga.
Morgunblaðið/Eggert
Heima Emil með bókina fyrir framan sig og tvær myndir úr henni á tölvu-
skjánum, nærmynd og víðmynd frá punkti við sunnanverðan Reyðarfjörð.
Punktur 65°N/19°W Við Eyfirðingahóla norðvestur af Hofsjökli.