Bændablaðið - 24.06.2021, Qupperneq 39

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. júní 2021 39
við það hefur nær tífaldast
síðastl iðna tvo áratugi .
Hluti af þessu eru veiru- og
bakteríuskimanir vegna mikils
hrognaútflutnings til ýmissa
landa;
• aukningu í sýklalyfjaónæmi hjá
bakteríum og sníkjudýrum sem
kallar á aukið eftirlit, rannsóknir
og prófanir;
• sýkla sem smitast úr dýrum í
fólk en margir af varasömustu
smitsjúkdómum í mönnum,
svokallaðar súnur (zoonosis),
eru sýklar sem smitast úr dýrum
í fólk. Nærtækast er að nefna
kórónaveiruna sem veldur covid
og er upprunnin í leðurblökum
en auk hennar má nefna
fuglaflensu, svínaflensu, ebola-,
SARS-, hendra- og nipaveirur;
• faraldra af landlægum
sjúkdómum sem blossað geta
upp líkt og riðuveikin síðasta
haust, þegar skera varð niður
fé á 5 bæjum;
• áður óþekkta sjúkdóma í
landinu sem koma upp t.d.
svínainflúensa 2009, smitandi
hósti í hrossum 2010, smitandi
barkabólga í kúm 2012,
fjöltaugakvilli í hrossum 2019
og veirusýkingar í eldisfiski
sem hafa verið greindar á
síðustu 10 árum.
Með vaxandi innflutningi, hnatt-
væðingu og hlýnandi loftlagi
má gera ráð fyrir að aukning
verði í nýjum smitsjúkdómum
sem hingað berast og sumir
þeirra gætu valdið verulegum
f járhagslegum skakkaföl lum
og jafnvel sjúkdómum í fólki ef
ekki er brugðist rétt við. Í landinu
verður á öllum tímum að vera
viðbúnaður, viðbragðsflýtir og
verkferlar til að bregðast við dýra-
smitsjúkdómum. Það þarf að vera
uppsett aðferðafræði sem er í
stöðugri notkun og fólk til staðar
sem kann að beita henni.
Húsakostur og landrými
Á Tilraunastöðinni hefur verið
byggður upp sérhæfður húsakostur
um 5.000 m2.
Þar eru þrjú rannsóknahús þar
sem mest af starfseminni fer fram,
öryggisrannsóknahús (biosafety
level 3+) sem er það fullkomnasta
á landinu, tekið í notkun 2009
í kjölfar fuglaflensufaraldurs,
krufningshús þar sem framkvæmdar
eru krufningar og sýnataka. Einnig
er hesthús fyrir um 50 hross, fjárhús
með innréttaðri aðstöðu til þjálfunar
og kennslu lækna á Landspítala í
skurð- og bráðalækningum, hús
fyrir tilraunir með fisk í kerjum
og gömul dýrahús. Á Keldum
stendur gamli Keldnabærinn
byggður 1916, steinhlaðinn sem
og hlaða við bæinn. Þessi hús eru
friðuð vegna aldurs. Ytraborð og
fastar innréttingar á bókasafni og
hringstigi í elsta rannsóknahúsinu
var friðlýst árið 1999.
Landið á Keldum er um 85 ha,
þar af eru 17 ha ræktuð tún. Hey-
skapur var aflagður fyrir fáum
árum síðan, en túnin hafa verið
nýtt áfram til hrossa- og sauðfjár-
beitar. Annað beiti land, um
15-20 ha í landi Keldna er nýtt til
hrossabeitar en síðustu áratugina
hafa verið um 40-60 hross haldin
á Keldum, tekið er úr þeim blóð
fyrir bakteríurannsóknastofur
hérlendis, þau notuð í mótefna-
sermisf ramleiðslu og í
rannsóknarverkefni t.d. í tengslum
við þróun á bóluefni gegn
sumarexemi í hrossum.
Hver verður svo framtíðin?
Í nýlegri stefnumótunarvinnu á
Tilraunastöðinni þar sem ýmsir
valmöguleikar voru skoðaðir
hvað varðar staðsetningu og
hlutverk var niðurstaðan að Keld-
ur væri ákjósanlegasti kostur-
inn til framtíðar. Sú staðsetning
hentaði best varðandi nauðsynlega
framþróun og vöxt starfseminnar.
Auk möguleika á viðbótarhús-
næði og landrými fyrir ný svið
s.s. tilraunadýrahald til kennslu
og þjálfunar í skurð- og bráða-
lækningum.
Tilraunastöðin á Keldum hefur
nýtt um helming lands síns undir
byggingar og búfjárhald. Ljóst er
að með áætlunum um að leggja
land Keldna sem hlutafjárframlag
ríkisins ti l félagsins Betri
samgöngur ohf. verður þrengt að
starfsemi Tilraunastöðvarinnar
hvað varðar núverandi dýrahald
sem og stækkunarmöguleika til
framtíðar. Birtingarmynd þessara
áforma kom fram nýlega í umsögn
skipulagsfulltrúa Reykjavíkur-
borgar vegna umsóknar stofnunar-
innar um leyfi til byggingar nýs
húss fyrir rannsóknir á fisksjúk-
dómum. Byggingarleyfi var veitt
en gerð sú athugasemd að í ljósi
f ramtíðaruppbyggingar væri
starfsemin víkjandi og fjarlægja
þyrfti bygginguna á kostnað
umsækjanda þegar borgin krefðist
þess.
Tilraunastöðin hefur látið gera
áætlun um rými sem stofnunin þarf
af landinu á Keldum til að geta
áfram uppfyllt skyldur sínar, byggt
upp og þróast eðlilega. Sú áætlun
gerir ráð fyrir að um 12 ha þurfi
að lágmarki en einnig að leigja
eða kaupa þurfi land í nágrenni
stöðvarinnar fyrir það beitiland
sem færi undir byggð.
Einnig má benda á að Keld-
ur eru síðasta landið með
landbúnaðarásýnd innan borgar-
markanna og verðmætt sem slíkt.
Fallegur og veðursæll opinn reitur
í borgarlandinu kær þeim sem
svæðið þekkja. Land sem að hluta
mætti nýta sem útivistar og andrými
fyrir almenning. Í því sambandi
má nefna Kálfamóa sem er fagur
3,5 ha gróðurreitur í holtinu fyrir
ofan heimreiðina að Keldum.
Þar er að finna á litlu svæði einn
mesta tegundaf jölbreyti leika
plantna á Íslandi en þar vaxa vel á
sjötta hundrað tegundir. Reiturinn
er mjög merki legt framlag
Jóhanns Pálssonar fyrrverandi
garðyrkjustjóra Reykjavíkur til
uppgræðslu á landi og dæmi um
þróun á búsetulandslagi við breytta
landnýtingu. Það er því margt fleira
sem hægt væri að gera með Keldna-
landið bæði til eflingar vísindastarfs
á Íslandi sem og betra mannlífs en
að leggja það undir þétta byggð og
dimm stræti.
Mennta- og menningarmála-
ráðherra, Lilja Alfreðsdóttir, hefur
tekið undir þessa sýn Keldnamanna
í nýlegu blaðaviðtali og segir
að sér hugnist ekki hugmyndir
um nýtingu alls landsins í þágu
Betri samgangna ohf. „enda er
starfsemin á Keldum stórmerkileg
og mikilvæg. Þar er unnið mikið
starf sem ekki fer fram annars
staðar á landinu og saga svæðisins
er merkileg fyrir margra hluta
sakir. Keldur eru hluti af Háskóla
Íslands, vísindasamfélaginu, og
staðsetningin hentar starfseminni.“
(mbl.is 15.5.:)
Niðurlag:
Íslenskir búfjár- og fiskeldisstofnar
eru lausir við stóran hluta þeirra
smitefna sem landlæg eru víða er-
lendis og geta valdið skaða á heilsu
dýra og manna.
Góð smitsjúkdómastaða hér-
lendis hefur mikla þýðingu fyrir
velferð dýra á Íslandi, vernd íslensku
landnámskynjanna og mikla fjár-
hagslega þýðingu fyrir íslenskan
landbúnað og fiskeldi.
Almenningur í landinu nýtur
þessarar góðu smitsjúkdómastöðu
íslensks búfjár og eldisfisks í formi
heilnæmra afurða og betri lýðheilsu.
Tilraunastöð Háskóla Íslands
í meinafræði að Keldum hefur
í áranna rás verið burðarásinn í
rannsóknum á smitsjúkdómum og
faröldrum í búfé og eldisfiski hér-
lendis. Sérfræðingar stöðvarinnar
og Rannsóknadeildar dýrasjúkdóma
meðan hún var starfandi á Keldum
(lögð niður 2006) voru og eru þeir
sem hvað mesta yfirsýn hafa um
smitefni í dýrum hér á landi. Sá
mannauður, þekking og reynsla sem
fyrir er á Tilraunastöðinni verður
ekki svo auðveldlega endurheimtur
verði mikið rót eða truflun á starf-
seminni með tilheyrandi manna-
breytingum. Það væri mjög mis-
ráðið af ráðamönnum og ógnun við
dýraheilbrigði í landinu að vega að
þessari grónu og mikilvægu stofnun.
Sigurbjörg Þorsteinsdóttir,
ónæmisfræðingur, Keldum
Vilhjálmur Svansson, dýra-
læknir og veirufræðingur,
Keldum
Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræðum á Keldum
Á Keldum hefur ætíð verið unnið þverfaglega. Starfsmenn rannsóknadeildar dýrasjúkdóma, Guðmundur Gíslason læknir og Halldór Vigfússon rannsóknamaður
við heyskap 1963 á Keldum. Mynd / Óþekktur höfundur
Lífræn hreinsistöð
•�Fyrirferðalítil fullkomin
sambyggð skolphreinsistöð

• Uppfyllir ýtrustu kröfur um
gæði hreinsunar
• Engin rotþró eða siturlögn
25 ára ábyrgð
• Tæming seyru á þriggja til
�mm ára fresti
• Engir hreyfanlegir hlutir
• Stærðir frá 6 – 55 persónueiningar
Tunguhálsi 10 - 110 Reykjavík
Sími 517 2220 - petur@idnver.is

G
ra
fi
k
a
1
9