Fréttablaðið - 17.07.2021, Síða 8

Götur
miðborg-
arinnar
hafa tekið
stakka-
skiptum
á aðeins
örfáum
vikum
og eru nú
óðum að
fyllast af
erlendum
ferða-
mönnum
og gagg-
andi hjóla-
töskum.
Í ljós kom
að þótt
fylgst væri
með fólki
svindlaði
það ekkert
síður.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
Það er lyginni líkast að Ísland skuli vera komið á þann stað að hafa nær lokið bólusetningu allra þeirra sem til stóð að bólusetja. Öll sú framkvæmd er þeim sem að henni komu til sóma. Það skal viðurkennt að ekki leit vel út
með aðgang að bóluefni framan af, en margt lagðist
okkur til. Samflot með Evrópuríkjum reyndist farsælt
og ákvarðanir ríkja í grenndinni um að nota ekki hin og
þessi bóluefni urðu til þess að meira kom í okkar hlut.
Það er sömuleiðis lygilegt hversu öflug viðspyrna
efnahagslífsins ætlar að reynast, aðeins örfáum mán-
uðum eftir að tugþúsundir manna gengu um atvinnu-
lausir og fyrirtæki sem áður stóðu í fullum blóma,
felldu lauf og lognuðust út af í dvala. Þó enn séu allt of
margir atvinnulausir gátu fáir séð þetta fyrir.
Götur miðborgarinnar hafa tekið stakkaskiptum
á aðeins örfáum vikum og eru nú óðum að fyllast af
erlendum ferðamönnum og gaggandi hjólatöskum.
Forsvarsmenn bílaleiga vitna um góða bókunarstöðu
og sums staðar í dagatalinu er uppselt. Þessir erlendu
gestir fara nú um allt land og glæða efnahag gististaða,
veitingahúsa og ferðamannastaða lífi á ný eftir fimbul-
vetur.
Fólk streymir af atvinnuleysisskrá og nýverið kom
fram að hlutfall atvinnulausra hafi fallið úr 9,1 prósenti
í maí, niður í 7,4 prósent í júní. Atvinnulausum hafi því
fækkað um rúmlega þrjú þúsund á einum mánuði.
Í frétt Fréttablaðsins í vikunni kom fram að Ferða-
málastofa geri ráð fyrir að ferðamannafjöldinn á
Íslandi verði svipaður í ágústmánuði og var fyrir
faraldurinn. Þær áætlanir ganga út á að 200 þúsund
erlendir ferðamenn heimsæki Ísland í ágúst. Þá sé ráð
fyrir því gert að 890 þúsund erlendir ferðamenn sam-
tals sæki landið heim á árinu og verði um tvær milljónir
á því næsta.
Þær verða varla öflugri viðspyrnurnar, verði sú
raunin. En þetta er ekki vandalaust. Ásberg Jónsson,
forstjóri ferðaþjónustufyrirtækisins Nordic Visitor,
sagði í viðtali í Markaðinum í vikunni að ýmis vand-
kvæði fylgi því að ferðaþjónustan hrökkvi svo snögg-
lega í gang.
„Það má segja að það sé umframeftirspurn eftir
því að ferðast til Íslands, sem virðiskeðjan nær ekki
að anna. Það vantar bílaleigubíla, erfiðlega gengur að
ráða starfsfólk og ekki er hægt að skipuleggja stórar
hópferðir með skömmum fyrirvara. Mörg fyrirtæki
eru löskuð og eiga erfitt með að koma sér í gang,“ segir
Ásberg. Hann segir að nú berist bókanir með stuttum
fyrirvara. „Allt tekur lengri tíma. Það er töf á svörum
frá birgjum, flug frestast, og fólk er pínu ryðgað eftir
langt tímabil í dvala. Það er gríðarlegt álag á starfsfólki í
greininni þessa dagana.“ Þetta eru ljúfsárar fréttir.
En mitt í öllu þessu er hollt að minnast þess sem
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn benti á í skýrslu sinni í vor
um stöðu landsins, að of mikil áhersla á ferðaþjónustu
hafi verið einn helsti veikleikinn þegar faraldurinn
brast á. Fleiri hafa tekið í sama streng.
Þótt við fögnum komu erlendra ferðamanna á ný, þá
ber brýna nauðsyn til að við finnum fleiri körfur til að
setja eggin okkar í. Þekking og færni íslensks vinnu-
afls er mikil, en þau verðmæti sem sköpuð eru í öðrum
greinum en ferðaþjónustu eru ekki samsvarandi.
Að því þarf að huga. n
Viðspyrnan
Slúður hefur á sér illt orð. Árið 2019 fór bæjarstjóri á Filippseyjum í herferð gegn lausmælgi í umdæmi sínu. Ramon Guico
III gerði sér lítið fyrir og bannaði slúður í
bænum Binalonan. Þeir sem gerðust sekir um
að skiptast á sögum um nágrannann – hver
var skuldum vafinn, hver átti í framhjáhaldi
með hverjum – fengu sekt og urðu að sópa
götur bæjarins eitt eftirmiðdegi.
Bæjarstjórinn er ekki eini krossfarinn sem
hefur ásett sér að fægja almennan orðróm.
Við Íslendingar eigum okkar eigin Ramon
Guico III. Lögmaðurinn Vilhjálmur Vil-
hjálmsson II er ötull baráttumaður fyrir
ómþýðri orðræðu. Hann hefur nú tekið upp á
sína arma tónlistarmanninn Ingó Veðurguð
sem „leitar réttar síns gagnvart þeim sem hafa
farið óvarlegum orðum um hann á inter-
netinu undanfarnar vikur“, eins og segir í
frétt um málið.
Þeir Ramon og Vilhjálmur ganga vafalaust
hrekklausir fram í hreinsunum sínum. En
þótt baráttan gegn slúðri kunni við fyrstu sýn
að virðast barátta góðs gegn hinu illa kemur
annað í ljós ef betur er að gáð.
Ljón í leyni
Fyrir 100.000 árum byggðu jörðina að
minnsta kosti sex mismunandi afbrigði
manna. Nú lifir þar aðeins eitt. Homo sapi-
ens.
Fyrir 70.000 árum átti sér stað stökkbreyt-
ing í heila Homo sapiens, sem gerði honum
kleift að tjá sig með mun víðfeðmari hætti en
aðrar dýrategundir. Með tungumálinu gat
maðurinn skipst á upplýsingum um aðsteðj-
andi hættur, sem hjálpuðu honum að lifa af:
Hvar lá ljón í leyni? Hvaða sveppategundir
voru eitraðar?
Svo kann þó að vera að það hafi verið
annars konar upplýsingagjöf sem olli því að
maðurinn lifði ekki aðeins af, heldur varð að
endingu drottnari jarðar.
Sagnfræðingurinn og metsöluhöfundurinn
Yuval Noah Harari heldur því fram í met-
sölubók sinni, Sapiens, að lykillinn að yfir-
burðum mannkynsins hafi verið geta hans til
að mynda stór samfélög, þorp, bæi og borgir.
Í veröld þar sem samfélagið lá til grundvallar
því að einstaklingurinn lifði af, var mikil-
vægara að vita hver í bænum átti í deilum við
hvern og hver var heiðarlegur og hver ekki,
en upplýsingar um hvar ljónið vappaði þá
stundina. Styrkur hins viti borna manns fólst
í hæfileika hans til að slúðra.
Harari er ekki einn um þá skoðun að slúður
sé undirstaða mannlegs samfélags. Þróunar-
sálfræðingurinn Robin Dunbar hefur gert
víðtækar rannsóknir á slúðri. Hann telur
slúður hafa haft mikilvægu hlutverki að
gegna þegar fámennir hópar veiðimanna og
safnara urðu að stórum samfélögum fólks
sem þekktist ekki innbyrðis. Ekki aðeins var
slúður gagnlegt fyrir einstaklinginn sem fékk
upplýsingar um hverjum var treystandi og
hvern bar að varast, án þess að þurfa að hafa
persónuleg kynni af viðkomandi. Slúður setti
samfélaginu einnig leikreglur, svo að öllum
var ljóst hverslags hegðun þótti ásættanleg og
hvað þótti ekki í lagi.
Þar með er gagnsemi slúðurs þó ekki
talin. Bianca Beersma, félagssálfræðingur
við háskóla í Amsterdam, segir slúður veita
aðhald. Hún stóð að rannsókn þar sem þátt-
takendur köstuðu teningi og unnu fé. Því
hærri tölu sem þeir sögðust hafa fengið því
hærri upphæð unnu þeir. Aðstæður voru með
þrennu móti: 1) Ekki var fylgst með teninga-
kastinu svo þátttakandi gat svindlað að vild. 2)
Fylgst var með en trúnaði heitið. 3) Fylgst var
með og þátttakanda sagt að upplýsingum um
framferði hans gæti verið deilt með öðrum.
Í ljós kom að þótt fylgst væri með fólki
svindlaði það ekkert síður. Þegar þátttakend-
ur áttu hins vegar á hættu að framferði þeirra
yrði á milli tannanna á fólki, snarminnkaði
svindlið.
Slúður þykir ekki fínt. Staðreyndin er hins
vegar sú að barátta gegn slúðri er barátta gegn
siðmenningunni. n
Óvarleg orð
www.steypustodin.is Sími: 4 400 400
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 17. júlí 2021 LAUGARDAGUR