Fréttablaðið - 15.09.2021, Qupperneq 4

67 prósent einstæðra
foreldra komast ekki
í árlegt frí og 52 pró-
sent geta ekki keypt
nauðsynlegan fatnað á
börnin.
birnadrofn@frettablad.is
HEILBRIGISMÁL Biðtími eftir þjón-
ustu ADHD-teymis Landspítalans
hefur lengst töluvert samkvæmt
bréfi sem skjólstæðingur teymisins
fékk sent í gær og Fréttablaðið hefur
undir höndum.
Í bréfinu segir að skortur sé á fag-
fólki í teyminu og að framtíð þess
og staðsetning innan heilbrigðis-
kerfisins sé óljós. „Unnið er að því
að finna lausn.“
Star fsmaður tey misins sem
Fréttablaðið ræddi við í gær vildi
ekki tjá sig um innihald bréfsins
og ekki teymisstjóri heldur. Óskað
var eftir því að samskiptin færu í
gegnum samskiptastjóra spítalans.
Ekki hafði fengist svar við fyrir-
spurn Fréttablaðsins þegar blaðið
fór í prentun í gær. n
Lengri bið eftir
ADHD-greiningu
Hvorki teymisstjóri né starfsmaður
teymis vildi tjá sig um efni bréfsins.
Frumsýning
á morgun
borgarleikhus.is
Tryggðu þér miða
Eftir
Dóra DNA
Samkvæmt nýrri skýrslu
Vörðu eiga 80 prósent öryrkja
erfitt eða mjög erfitt með
að ná endum saman. Frétta-
blaðið ræddi við þrjár konur
í þessari stöðu. Þær segja
meðal annars sárt að eiga
ekki mat fyrir börnin sín og
að þær neiti sér um félagslíf.
lovisa@frettabladid.is
SAMFÉLAG Þrjár konur, sem eru
öryrkjar, segja að þrátt fyrir erf-
iðar aðstæður og skort, þá gefist
þær aldrei upp. Það sé ekki í boði.
Samkvæmt nýrri skýrslu Vörðu,
r a nnsók na r stof nu na r v innu-
markaðarins, eiga um 80 prósent
öryrkja erfitt eða mjög erfitt með
að ná endum saman.
Sérstaklega er í skýrslu Vörðu
fjallað um stöðu einstæðra for-
eldra á meðal öryrkja eða fatl-
aðra og samkvæmt niðurstöðum
könnunarinnar eiga 58 prósent
einstæðra foreldra erfitt með að
ná endum saman, 29 prósent ein-
stæðra foreldra voru í vanskilum
með leigu eða lán, 67 prósent ein-
stæðra foreldra komust ekki í
árlegt frí, 81 prósent gat ekki mætt
óvæntum gjöldum, 44 prósent gátu
ekki staðið undir kostnaði vegna
skipulagðra tómstunda og 52 pró-
sent gátu ekki keypt nauðsynlegan
fatnað á börn sín.
Þær segja sárt að eiga ekki mat
fyrir börnin sín en þær geri það sem
þurfi eins og að neita sér um heil-
brigðisþjónustu og félagslíf. Þær
eiga það allar sameiginlegt að glíma
við mikinn fjárskort og eru afleið-
ingarnar þær að börnin skortir
klæðnað og geta ekki stundað tóm-
stundir og þær sjálfar neita sér um
læknisþjónustu og að kaupa nauð-
synleg lyf. n
Nánar á frettabladid.is
Gefast ekki upp þrátt fyrir erfiðleika
Skiptir peningum í umslög
Helga er einstæður öryrki sem á
eina 15 ára dóttur. Hún vill ekki
koma fram undir sínu raunveru-
lega nafni en segir að flest sem
fram komi í skýrslunni þekki hún
vel.
„Ég hef reyndar aldrei verið í
vanskilum, samviskan leyfir mér
það ekki. En ég hef staðið við
allar mínar skuldbindingar og átt
þá eftir 40 þúsund krónur til að
lifa út mánuðinn,“ segir Helga.
Hún segir að hún hafi þurft
að neita barninu sínu um tóm-
stundir eða ekki getað keypt
nýjasta íþróttagallann.
Helga fær á mánuði, eftir
skatt, 329 þúsund krónur. Inni
í því er lífeyririnn, meðlagið
og húsnæðisbæturnar. Föst
greiðsla húsnæðisleigu og lána
er 240 þúsund og þá er ekki talið
internet, fjarskiptakostnaður og
hússjóður en eftir standa um 89
þúsund.
Hún segir að reikningsdæmið
gangi illa upp þegar það eru
kannski 20 þúsund krónur eftir
í matarinnkaup út mánuðinn.
Hún hafi stundað það að skipta
peningunum í umslög fyrir
vikurnar en það þurfi ekki meira
en að þvottaefnið klárist eða
klósettpappírinn til að planið
fari úr skorðum.
Helga segir að hún hafi aldrei
efni á því að fara í leikhús, bíó
eða á aðra slíka viðburði en fari
þó ef hún fær boðsmiða.
„Það er erfitt að hitta vinkonur
á kaffihúsi eða fara með þeim út
að borða. Þetta veldur kvíða og
svo kemur lygin í kringum það
um að ég sé þreytt eða eitthvað
slíkt því maður hefur ekki efni á
þessum aukakostnaði. Mörgum
finnst ekkert mál að borga fimm
þúsund á veitingastað fyrir mat
og drykk, en fyrir mér er þetta
heil vika af mat,“ segir Helga.
Hún segir að hærri örorkulíf-
eyrir myndi að sjálfsögðu hjálpa
en svo séu aðrir hlutir eins og
niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu
sem myndi breyta mjög miklu,
bæði fyrir fullorðna og fyrir börn.
Veit ég er að svindla en ég þarf á þessu að halda
Lilly Aletta varð öryrki þegar hún
greindist skyndilega með slæma
sykursýki. Hún býr í eigin hús-
næði og er að greiða af lánum.
Hún er einstæð móðir og á þrjú
börn.
„Áður en ég varð öryrki var
ég með eigin fyrirtæki, hafði
safnað mér fyrir útborgun
fyrir íbúð, hafði menntað mig
og hafði engar fjárhagsáhyggjur.
Allt í einu varð ég öryrki en það
var alls ekki mín áætlun fyrir líf
mitt, eða barnanna minna. Lífið
tók allt aðra stefnu en ég hafði
ætlað mér.
Húsnæði er ekki ódýrt í dag.
Með hússjóði og rafmagni og
öllu sem fylgir á ég um 130 þús-
und til að lifa út mánuðinn. Það
er allt sem ég fæ frá Trygginga-
stofnun, barnalífeyrir og meðlag
með þremur börnum. Ég fékk
frístundastyrk fyrir annan son
minn í september, en borgaði
fullt gjald fyrir þann yngri út árið
og á núna 30 þúsund krónur til
að lifa út mánuðinn.“
Lilly segir að hún nýti ýmsar
leiðir til að lifa af. Hún hafi sem
dæmi stundað það að fá gefins
hluti hjá fólki og selt þá svo.
„Ég hef fengið gefins dót og
þegar ég er komin með slatta
þá leigi ég bás í Barnaloppunni
og fæ kannski 50 eða 60 þúsund
krónur út úr því. Ég veit ég er að
svindla, að taka gefins hluti, en
ég hugsa þetta líka þannig að ég
þarf á þessu að halda.“
Sárt að eiga ekki mat fyrir börnin sín
Vala á fjögur börn. Hún er ein-
stæð og hefur búið á Íslandi í
26 ár. Hún segir að hún hafi oft
hugsað um að fara frá Íslandi en
börnin hennar vilji ekki sjá það,
þau vilji vera hér.
„Ég er löngu búin að venjast
því að eiga ekki fyrir öllu, að eiga
varla fyrir mat út mánuðinn.“
Vala segist vel þekkja það sem
kemur fram í skýrslu Öryrkja-
bandalagsins. Hún hafi ekki efni
á að kaupa ný föt fyrir börnin
sín, greiða fyrir sálfræðiaðstoð
og núna hafi bíllinn hennar verið
bilaður í marga mánuði og því
noti hún strætó.
Vala fær um 387 þúsund út-
borgað eftir skatt og eftir að hún
er búin að borga leigu, frístund,
tómstundir og matar áskrift fyrir
börnin eru um 35 þúsund eftir
fyrir mat og öðrum útgjöldum.
Hún segir að utan þess að hækka
lífeyri væri gott að finna ein-
hverjar leiðir til að tryggja að
einstæðar mæður og öryrkjar
eigi alltaf fyrir mat.
„Að eiga alltaf að borða út
mánuðinn.“
Þetta hlýtur að valda þér
áhyggjum?
„Já, um miðjan mánuðinn.
Þegar ég á ekkert fyrir börnin
mín að borða, það er mjög sárt.
Það er allt í klessu hjá mér en
maður reynir alltaf að láta þetta
ganga, það þýðir ekkert annað.
Það þýðir ekki að gefast upp,“
segir Vala.
 kristinnhaukur@frettabladid.is
SAMFÉLAG Ísland heldur stöðu sinni
sem besta land í heimi til að setjast
í helgan stein í samkvæmt skýrslu
fjárfestingafyrirtækisins Natixis,
sem gert hefur slíka greiningu frá
árinu 2012. Undanfarin þrjú ár
hefur Ísland verið á toppi listans og
í ár hækkar stuðullinn úr 82 í 83.
Mat Natixis er byggt á ýmsum
þáttum eins og tekjum, langlífi,
stöðu heilbrigðiskerfisins og heil-
brigðistryggingum, skattheimtu,
verðbólgu, stöðu ríkissjóðs, vatns-
og loftgæðum og hamingju.
Þegar kemur að þjóðarhag er
Ísland í 9. sæti en þar trónir Singa-
púr á toppnum. Í heilbrigðisþætt-
inum hrapar Ísland um þrjú sæti og
endar í því 12. Ísland er hins vegar í
6. sæti þegar kemur að umhverfis-
og hreinlætisþáttum og efst þegar
kemur að fjárhag íbúanna. En inni
í þeim tölum eru meðal annars
tekjur, tekjujöfnuður og atvinnu-
leysi. n
Ísland mælist best
fyrir starfslokin
Fjárhagsstaða öryrkja er svört samkvæmt skýrslunni. FRÉTTABLAIÐ/GETTY
4 Fréttir 15. september 2021 MIÐVIKUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ