Morgunblaðið - 27.05.2021, Qupperneq 40

40 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 2021
Cloud
24.995.- / St. 37-40,5
Vnr.: ON-190005W
Cloudventure
29.995.- / St. 37-47
Vnr.: ON-2299950W/M
ON CLOUD
HEFUR ÞÚ PRÓFAÐ AÐ HLAUPA Á SKÝI ?
Cloudultra
29.995.- / St. 37-44,5
Vnr.: ON-4499538W/M
Cloud Hi Edge
27.995.- / St. 42-46
Vnr.: ON-2899797M
KRINGLAN - SMÁRALIND - SKÓR.IS
S K Ó V E R S L U N
STEINAR WAAGE
Mikilvægt er að fjár-
festar hafi upplýsingar
um hverjir eru helstu
eigendur félaga sem
skráð eru á skipulegan
verðbréfamarkað. Til að
ná því markmiði er skylt
skv. lögum að tilkynna
það til viðkomandi út-
gefanda og Fjármálaeft-
irlits Seðlabanka Ís-
lands ef nægilega miklar breytingar
verða á eignarhaldi eða atkvæðisrétti í
skráðu félagi. Slík tilkynning nefnist
flöggun og hefur verið skylt að flagga
þegar atkvæðisréttur aðila í skráðu fé-
lagi fer yfir eða undir tiltekin flögg-
unarmörk. Mörkin byrja við 5% og
fylgja þrepaskiptingu eftir það. Útgef-
anda ber svo að birta opinberlega upp-
lýsingar í tilkynningu um flöggun. Með
þessum hætti fá allir leikendur á
markaði sömu upplýsingar um veru-
legt eignarhald skráðra félaga.
Þann 1. maí sl. tóku gildi ný lög sem
hafa breytingar í för með sér á reglum
um flöggunarskyldu, þ.e. lög nr. 20/
2021 um upplýsingaskyldu útgefenda
verðbréfa og flöggunarskyldu. Lögin
marka ákveðin tímamót þar sem nú
eru komin ný heildarlög um reglu-
bundna og viðvarandi upplýs-
ingaskyldu útgefenda verðbréfa. Hlið-
stæð ákvæði í lögum um
verðbréfaviðskipti nr. 108/2007 voru
felld brott við gildistöku laganna.
Lögin byggjast á tilskipun Evrópu-
þingsins og -ráðsins 2004/109/EB frá
15. desember 2004, almennt nefnd
gagnsæistilskipunin, með síðari breyt-
ingum. Markmið tilskipunarinnar er
að samræma kröfur um skyldu útgef-
enda til að veita upplýsingar og stuðla
með því að raunverulegum innri mark-
aði og víðtækri vernd fyrir fjárfesta.
Nokkrar breytingar hafa orðið á til-
skipuninni frá því hún var fyrst tekin
upp í íslensk lög og fela lög nr. 20/2021
í sér innleiðingu á tilskipuninni ásamt
síðari breytingum í íslenskan rétt.
Lögin hafa að geyma ýmsar áhuga-
verðar breytingar. Meðal annars er
skilgreiningum á útgefanda og heima-
ríki breytt auk þess sem frestir til birt-
ingar árshlutareikninga eru lengdir.
Þá vekur athygli lenging frests annars
vegar flöggunarskyldra aðila til að
senda tilkynningu um flöggun og hins
vegar útgefanda til að birta op-
inberlega upplýsingar úr flögg-
unartilkynningu.
Að mati undirritaðra er hins vegar
eftirtektarverðasta breytingin fjölgun
tegunda fjármálagerninga sem stofnað
geta til flöggunarskyldu. Sú breyting
er innleidd með ákvæði b.-liðar 1. mgr.
14. gr. laga nr. 20/2021 og hefur í för
með sér umtalsverðar efnislegar
breytingar á reglum um flögg-
unarskyldu. Ákvæðið tiltekur að við
mat á því hvort flöggunarskylda stof-
nast er nú, til viðbótar við það sem áð-
ur gilti, meðal annars horft til fjár-
málagerninga sem hafa sambærileg
efnahagsleg áhrif og fjármálagern-
ingar sem veita rétt til öflunar hluta
sem atkvæðisréttur fylgir. Af ákvæð-
inu leiðir að tilteknir fjármálagern-
ingar sem hvorki bera atkvæðisrétt né
veita rétt eða heimild til að afla hluta
sem atkvæðisréttur fylgir teljast nú
með við útreikning vegna flöggunar-
skyldu. Með því að horfið sé frá því að
líta aðeins til atkvæðisréttar við mat á
flöggunarskyldu er skyldan rýmkuð
umtalsvert enda eiga sér stað marg-
vísleg viðskipti með fjármálagerninga
skráðra félaga án þess að þeim fylgi at-
kvæðisréttur.
Áhrif téðrar breytingar eru að
óbeint eignarhald á eða réttindi til
hlutafjár í gegnum tiltekna fjár-
málagerninga sem gera skal upp með
greiðslu reiðufjár er tekið með þegar
hlutfall eignarhalds vegna flöggunar
er reiknað saman þótt enginn atkvæð-
isréttur fylgi. Í 2. mgr. 14. gr. laganna
kemur svo fram hvernig reikna skal
„atkvæðisrétt“ þegar fjármálagern-
ingur veitir aðeins rétt til uppgjörs
með reiðufé. Héðan í frá þarf því að
flagga vegna öflunar eða ráðstöfunar
slíkra gerninga. Þar sem þeir geta ver-
ið af margvíslegum toga er mikilvægt
að meta hverju sinni hvort gerningar
séu þess eðlis að þeir geti stofnað
flöggunarskyldu samkvæmt nýju regl-
unum.
Þó er rétt að taka fram að þeir fjár-
málagerningar sem falla undir fram-
angreinda skilgreiningu og gerðir voru
fyrir 1. maí 2021, þ.e. í tíð flögg-
unarreglna laga um verðbréfaviðskipti
nr. 108/2007, eru ekki flöggunar-
skyldir. Leiðir það af meginreglu ís-
lensks réttar um bann við afturvirkni
laga og 1. mgr. 69. gr. stjórnarskrár-
innar um bann við refsingu nema lög
hafi kveðið á um hana þegar brot var
framið.
Á hinn bóginn er ljóst af ákvæðum
laga nr. 20/2021 að frá og með 1. maí
2021 stofnast skylda til flöggunar við
öflun eða ráðstöfun slíkra gerninga án
atkvæðisréttar ef farið er yfir eða und-
ir flöggunarmörk. Þannig myndi öflun
slíkra gerninga sem næmu 1% reikn-
aðs „atkvæðisréttar“ útgefanda leiða
til flöggunarskyldu ef viðkomandi ætti
þegar réttindi til slíkra gerninga sem
næmi 14,5% „atkvæðisréttar“, svo
samanlagt væri farið yfir 15% flögg-
unarmörkin. Sama myndi gilda ef við-
komandi ætti fyrir hlutabréf með
atkvæðisrétti og færi samanlagt yfir
flöggunarmörk með öflun slíkra gern-
inga án atkvæðisréttar.
Mikilvægt er fyrir hagsmunaaðila á
fjármálamarkaði að kynna sér fram-
angreindar breytingar og aðrar þær
sem gerðar voru með lögum nr. 20/
2021 og taka mið af þeim í störfum sín-
um.
Eftir Kára Ólafsson
og Sigvalda Fannar
Jónsson
»… mikilvægt er að
meta hverju sinni
hvort gerningarnir séu
þess eðlis að þeir geti
stofnað flöggunarskyldu
samkvæmt nýju regl-
unum.
Kári Ólafsson
Kári er lögmaður og meðeigandi á
BBA//Fjeldco. Sigvaldi Fannar er
lögmaður og fulltrúi á BBA//Fjeldco.
kari@bbafjeldco.is
sigvaldi@bbafjeldco.is
Sigvaldi Fannar Jónsson
Eftirtektarverðar breytingar á flöggunarskyldu
Í þáttum Davids
Attenboroughs er
fjallað um líf villtra
dýra víðsvegar um
heiminn. Þar er m.a.
greint frá því hvernig
villtu dýrin heyja lífs-
baráttuna við óblíð
náttúruöfl og hin dýr-
in, sem öll berjast
hvert við annað fyrir
lífi sínu, þar gildir hið fornkveðna að
eins dauði er annars brauð. Þættirnir
staðfesta það að allt sem lifir virðist
vera forritað þegar það kemur í
heiminn. Eðlið segir hverju og einu
til um eigin hegðun, hvar sé best að
afla fæðu, ekki bara það heldur
hvernig skuli nálgast hana og kló-
festa. Margar lífverur fara yfir hálf-
an hnöttinn til þess að eignast af-
kvæmi, þar nægir að nefna
farfuglana okkar sem koma á hverju
vori til þess að verpa og koma ung-
unum á legg. Laxinn ku fara um víð-
an veg til þess að hrygna í íslenskum
ám. Ekki bara í íslenskum ám heldur
í ákveðinni á, og á ákveðnum stað.
Sama gildir um álinn, það furðulega
dýr, sem hefur verið manninum ráð-
gáta frá tímum Aristótelesar, og
svona mætti lengi telja. Margir hafa
spurt sig og spyrja trú-
lega enn: Hvað er það
sem stýrir? Hvernig
finnur farfuglinn varp-
stöðvarnar sínar eftir
margra sólarhringa flug
hingað til lands og hvað
er það sem stýrir
hrygnunum hingað í
sömu árnar ár eftir ár?
Er maðurinn frá-
brugðinn?
Maðurinn, sem verð-
ur seint greindur frá
öðrum dýrum merkurinnar, hafði öll
þessi sömu einkenni lengst af, en
með allri tækni nútímans eru notin
fyrir þau farin að minnka eða hverfa
alveg. Minnist þess að fyrir líklega
góðum tveimur áratugum flaug ég til
Ísafjarðar í góðu veðri og ætlaði
heim með kvöldvélinni sama dag.
Skömmu eftir komu mína á flugvöll-
inn hitti ég kunningja minn sem
sagði við mig: „Þú ferð ekki heim í
kvöld því þá verður orðið ófært.“ Af
hverju? spurði ég. Hann svaraði:
„Þegar skýjafarið er með líkum
hætti og var í dag,“ á ákveðnum stað
sem hann nefndi, „gerir skömmu síð-
ar vonskuveður úr norðaustri.“ Allt
gekk þetta eftir, ég var veðurtepptur
á Ísafirði í þrjá sólarhringa. Er eitt-
hvað eftir af veðurglöggum ein-
staklingum í tæknisamfélagi nú-
tímans? Það var m.a. þessi sérgáfa
sem gerði okkur kleift að búa í þessu
landi lengst af. Formenn áraskip-
anna lásu í skýin áður en ýtt var úr
vör og róið var til fiskjar. Bóndinn las
í skýin áður en ákveðið var hvort og
þá hvaða grasnyt skyldi slegin þann
daginn og sá sem þurfti að ferðast
um lengri veg las í veðrið áður en far-
ið var af bæ.
Hvað með að lesa í ölduna? Ætli
einhver eða einhverjir kunni það í
dag þar sem notin eru horfin? Að lesa
í ölduna var að finna út í lendingu
gömlu áraskipanna hvenær óhætt
var að taka land án þess að fá á bát-
inn brotsjó í vörinni. Þetta var kúnst
sem barst frá manni til manns eins
og nánast allur fróðleikur fyrri tíma.
Nú er hægt að sigla
án þess að líta út
Ég minnist þess að þegar ég fór á
síld í fyrsta sinn á 56 lesta trébáti
voru einu siglingatækin um borð
áttaviti, dýptarmælir og svokallaður
vegmælir sem mældi sigldar mílur
hverju sinni. Það segir sig sjálft að
þegar leitað hafði verið lengi á stóru
svæði með sífelldum stefnubreyt-
ingum, í þoku og súld, aldrei landsýn,
þá lá nú ekki alltaf ljóst fyrir hvar
skipin voru stödd hverju sinni. Minn-
ist þess að á þessum árum var komið
fyrir baulu á Siglunesinu við Siglu-
fjörð til þess að auðvelda skipunum
að finna fjörðinn, þá var farið fram á
stefnið til þess að leggja við hlustir. Í
dag eru komin svo fullkomin stað-
setningartæki í skipin að það er nán-
ast hægt að sigla hvert sem er og
leggjast að bryggju án þess að líta út
um glugga.
Tæknin og þægindin kosta
Öll tæknin og þægindin hafa ekki
verið án fórna því til framleiðslunnar
hefur verið notað mikið magn af alls
konar gerviefnum sem ekki falla inn í
hina náttúrulegu hringrás alls hér á
jörðu sem sér um sig sjálf svo fremi
sem utanaðkomandi öfl, sem skortir
þekkingu á tilurð hennar og virkni,
hafi þar ekki áhrif um of. Gerviefnin,
sem eru m.a. allt plastið, safnast nú
upp án þess að hingað til hafi tekist
að eyða þeim án vandræða, en það er
ekki svo ýkja langt síðan plastið kom
á markað sem var rómað í hástert og
þeim sem gátu það af sér hrósað fyrir
allt hugvitið og framsýnina sem að
baki bjó.
Hringrásarhagkerfið
Í dag er svarið við gervi-
efnaúrganginum hringrásarhagkerfi
sem á að bjarga heiminum, sem felst
í því, ef ég skil málið rétt, að allt
gervidótið verði endurunnið og end-
urnýtt og komið á ný inn í hina dag-
legu neyslu okkar. Dæmi um þessa
aðferðafræði er niðurdæling á koltví-
sýringi til móts við basaltlögin í jarð-
skorpunni þar sem koltvísýringurinn
binst basaltinu svo úr verður stein-
tegundin kalsít. Nú er spurningin
hvernig til tekst með þessa mann-
gerðu hringrás gerviefna sem eru af-
urðir hins rómaða þekkingarsam-
félags sem gleymdi að huga að
afleiðingum allra uppgötvananna
sem ætlaðar voru til að létta okkur
lífið en eru í dag helsta ógn þess.
Mín skoðun er sú að mannkynið sé
komið of langt frá uppruna sínum,
komið úr tengslum við lífríkið og hafi
þar af leiðandi takmarkaða þekkingu
á því og það sem er enn verra; við er-
um hætt að bera virðingu fyrir því
vegna sýndarmennsku og sjálfsdýrk-
unar þeirra sem telja sig öllu og öll-
um æðri.
Trosnað jarðsamband
Eftir Helga
Laxdal
Helgi Laxdal
» Öll tæknin og þæg-
indin sem hafa verið
knúin fram í andstöðu
við lífríki jarðar eru á
góðri leið með að kosta
mannkynið tilveru sína,
verði áfram haldið.
Höfundur er vélfræðingur og
fyrrverandi yfirvélstjóri.
punkta60@gmail.com