Morgunblaðið - 27.05.2021, Side 52

52 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 2021
✝
Kristmann
Eiðsson fædd-
ist á Búðum í Fá-
skrúðsfirði hinn 27.
maí 1936. Hann lést
í Reykjavík 20.
október 2020. Hann
var sonur hjónanna
Eiðs Albertssonar
skólastjóra á Búð-
um, f. 1890, d. 1972,
og Guðríðar Sveins-
dóttur organista, f.
1906, d. 1986. Systkini Krist-
manns: Þórunn Eva, hálfsystir
samfeðra, f. 1921, d. 1965, Örn, f.
1926, d. 1997, Sveinn Rafn f.
1928, d. 2014, Ragnhildur, f.
1930, d. 2000, Berta, f. 1933, d.
2004, Bolli, f. 1943, og Albert, f.
1945.
Hinn 30. júní 1956 giftist
Kristmann Kristínu Þorsteins-
dóttur, talsímakonu og hús-
freyju og síðast ræstingastjóra
við Landspítalann, f. 13. maí
1938, d. 29. janúar 2017. Þau
eignuðust fjóra syni: 1) Gauti,
prófessor, f. 1960. Kona hans er
Sabine Leskopf, þýðandi og
borgarfulltrúi, f. 1969, og eru
börn þeirra a) Fjóla, f. 1996, b)
Jakob, f. 2000 og c) Selma f.
2003. Fyrri sambýliskona Gauta
var Þórkatla Þórisdóttir kenn-
ari, f. 1952; börn hennar Ingi-
björg Gylfadóttir, f. 1971, og
Þórey Ólöf Gylfadóttir, f. 1976.
2) Þorsteinn, flugstjóri, f. 25.
febrúar 1963. Fyrri kona Hanna
Lára Steinsson félagsráðgjafi, f.
1964, og eru synir þeirra a)
barna- og unglingaskóla þar
gekk hann í Menntaskólann á
Akureyri og síðar í Mennta-
skólann í Reykjavík þar sem
hann lauk stúdentsprófi 1955.
Hann hóf nám við lagadeild Há-
skóla Íslands en hvarf frá því
1958 en átti eftir að setjast á
skólabekk í háskólanum í ís-
lenskum fræðum veturinn 1979-
80 þegar hann var í orlofi. Krist-
mann gegndi fjölmörgum störf-
um um ævina en lengst af var
hann kennari, við Réttarholts-
skólann 1962-64 og 1965-2000 og
við Barna- og unglingaskólann á
Egilsstöðum veturinn 1964-65.
Árið eftir að Sjónvarpið tók til
starfa 1966 var hann fenginn til
að þýða erlent efni fyrir Sjón-
varpið, þ.m.t. hina frægu amer-
ísku þáttaröð Dallas. Þýðing-
arvinna hans fyrir sjónvarpið
stóð yfir í meira en fjörutíu ár.
Eins og margir kennarar tók
Kristmann að sér sumarstörf og
má telja blaðamennsku á Al-
þýðublaðinu 1967 og 1968 og
framkvæmdastjóri Frjáls-
íþróttasambands Íslands 1969 og
1980. Þá var hann stöðvarstjóri
fyrir ferðaskrifstofuna Sunnu á
Mallorca sumrin 1970-72. Krist-
mann var einnig ötull í félags-
málastarfi og byrjaði snemma,
var í Stúdentaráði HÍ 1955-56,
líklega með þeim yngstu sem þar
hafa setið. Hann sat í stjórn Fé-
lags ungra þjóðvarnarmanna
1957-61, stjórn Félags gagn-
fræðaskólakennara 1968-74 og
stjórn Félags sjónvarpsþýðenda
1969-80, formaður 1975-80.
Kristmann verður jarðsung-
inn frá Háteigskirkju 27. maí
2021 klukkan 15.
Haukur, f. 1997, og
b) Kristmann, f.
1999. Seinni kona
Þorsteins var Íris
Kristína Óttars-
dóttir markaðs-
fræðingur, f. 1971,
og eru synir þeirra
Þorsteinn Arnar, f.
2005, og Matthías
Dagur, f. 2008.
Sambýliskona Þor-
steins er Elísabet
Benkovic Mikaelsdóttir ritari, f.
1969. Börn Elísabetar eru Kol-
brún Ósk Ólafsdóttir, f. 1993,
Ólafur Jökull Ólafsson, f. 2000,
og María Rós Ólafsdóttir, f.
2002. 3) Kristmann Egill raf-
virki, f. 1965, giftur Herdísi
Pétursdóttir húsmóður, f. 1964,
og eru dætur þeirra Kristín
María, f. 1988, og Þórhildur Kar-
en, f. 1991. Dætur Herdísar eru
Hjördís Ósk Andrésdóttir, f.
1981, og Sonja Jóhanna Andr-
ésdóttir, f. 1984. 4) Eiður Páll
Sveinn útflutningsstjóri, f. 24.
febrúar 1968. Fyrri kona Gná
Guðjónsdóttir framkvæmda-
stjóri, f. 1963, og eru börn þeirra
Birna Dís, f. 1987, Kristmann, f.
1989, og Ásdís, f. 1990. Sonur
Gnár er Hinrik Örn Sigurðsson,
f. 1985. Seinni kona Eiðs er Ólöf
Gísladóttir ráðgjafi, f. 1963, og
eru börn hennar Gísli Bjarnason,
f. 1981, Rebekka Hallgríms-
dóttir, f. 1989, og Katrín Hall-
grímsdóttir, f. 1991.
Kristmann var alinn upp á
Búðum í Fáskrúðsfirði og eftir
Ég sat undir tré í trjágarð-
inum og gæddi mér á hundasúr-
um.
Sumarið 1971, ég var orðinn
kúasmali og fékk yndislegasta
símtal á ævi minni, ungur pjakk-
ur. Troðfullur af söknuði, ég
saknaði bræðra minna, mömmu
og pabba.
Fjölskylda pabba bjó á Búðum
á Fáskrúðsfirði í hans æsku.
Hann var 20. aldar barn og
fæddur 1936 og var því níu ára í
stríðslok. Hann upplifði töluverð-
ar breytingar þrátt fyrir að hafa
alist upp við góðan kost. Hann
hafði leikið sér með legg og skel í
æsku og var alltaf sáttur við sinn
hlut. Hann yfirgaf föðurhús 13
ára gamall til að ganga í MA en
þá var skrölt þjóðveginn frá Fá-
skrúðsfirði til Reyðarfjarðar en
þar endaði vegurinn og fór hann
það sem eftir lifði fararinnar í
bát til Akureyrar. Réttlætis-
kennd hans var firnasterk enda
blaðamaður um tíma þar sem
hann fylgdi hugsjónum sínum en
alltaf málefnalegur, alla sína tíð.
Dagar mínir í Kaldárholti
voru mér mislangir, það fór eftir
veðri og verkum. Hjá góðu fólki,
Gísla frænda mínum og Guðrúnu
konu hans. Gísli sagði að það
væri síminn til mín, sem ég furð-
aði mig á; síminn til mín? Þá tjáði
pabbi mér að við værum á leið til
Mallorca öll fjölskyldan, sex
manns. Við eyddum tveimur
sumrum þar, 1971 og 1972.
Ógleymanlegir tímar. Pabbi,
þúsundþjalasmiðurinn, var kom-
inn í sumarvinnu hjá Guðna vini
sínum í Sunnu, hann hafði farið
með hóp til Ítalíu áður, Ítalía í
septembersól hét sú ferð.
Pabbi var kennari og þýðandi
og hann kenndi mér og mörgum
öðrum. Við feðgarnir áttum mjög
vel saman og nutum samvista
hvor við annan hvort sem það var
á ferðalögum eða heima í stofu.
Hann var mikill íslenskumaður
og benti á að það þyrfti að kunna
móðurmálið til að geta þýtt af
öðrum tungum. Enda vorum við
bræður miskunnarlaust leiðrétt-
ir ef móðurmálið var ekki rétt
talað. Orðin sem fóru okkar á
milli í sveitasímann forðum eru
gleymd en gleðin sem þeim
fylgdi ekki, hugur minn og andi
því aldrei gleymir, né samveru-
stundum og minningunni um
kæran vin og dásamlegan föður.
Þorsteinn Kristmannsson.
Samband föður og sonar getur
verið einfalt og flókið í senn. Á
unglingsárum þóttist ég aldrei
ætla að verða kennari og þýðandi
eins og hann, en endaði á því að
verða hvort tveggja. Svo gerir
maður sér ekki alltaf grein fyrir
því sem pabbi gerði fyrir mann á
æskuárunum. Í mínu tilfelli hélt
hann verndarhendi yfir mér þeg-
ar ég lenti í stríðni í skóla og ég
fór meira að segja í skólann þar
sem hann kenndi sjálfur, Rétt-
arholtsskóla. Það var dálítið
skrýtið að hann væri að kenna
mér. Hann upplifði það sjálfur að
læra hjá föður sínum á Fá-
skrúðsfirði og sagði mér að pabbi
hans hefði átt til að greiða á hon-
um hárið of honum fannst son-
urinn of úfinn. Ég slapp við það.
Verra þótti mér hvað stelpurnar
í skólanum voru alltaf að segja
mér hvað hann væri „sætur“ og
þetta var dálítið neyðarlegt fyrir
dreng nýkominn með hvolpavit-
ið.
Hann var reyndar ekki mjög
strangur við okkur strákana,
fjóra bræður sem stutt var á
milli og sumir okkar gaurar. En
hann dró mörkin og við komumst
í gegnum æskuárin áfallalítið.
Hann og mamma voru alltaf opin
gagnvart vinum okkar bræðra og
oft fengum við að halda gleð-
skapinn heima. Þau sögðu mér
síðar að þau hefðu talið að betra
væri að vera með partíið heima
en úti í bæ. Hann skildi okkur
vel, svona upp að tónlistar-
smekknum, þar dró hann skarpa
línu við Bítlana og var ekki par
hrifinn af glam- og þungarokkinu
sem drundi niður stigann í Engi-
hlíðinni þar sem við höfðum ris-
hæðina fyrir okkur. Þegar hon-
um fannst of langt gengið átti
hann það til að skrúfa einfaldlega
fyrir rafmagnið á hæðinni og þá
datt allt í dúnalogn.
Við ólumst upp við sífelldan
áslátt ritvélar þar sem hann var
að þýða daginn út og inn þegar
hann var ekki að kenna og það
var spennandi að fá að fara með
honum niður í Sjónvarp í útsend-
ingu. Ég minnist eins augnabliks
þegar verið var að sýna söngva-
keppni Evrópu; þetta var ekki
bein útsending á þessum tíma, en
það var eitt litasjónvarp í húsinu
og þegar Abba steig á svið með
sitt Waterloo kom þulan hlaup-
andi úr klefa sínum og sagðist
verða að sjá þetta í lit. En fyndn-
ast var kannski að sjá slangrið
sem hann notaði stundum og
hafði greinilega fiskað upp úr
samtölum okkar bræðra og vina.
Hann var af þeirri kynslóð
sem leit mjög upp til bókmennta
og einkum ljóðlistar, kynnti okk-
ur bræður fyrir Einari Ben og
Steini. Gott gat verið að leita til
hans þegar þurfti við ritgerða-
smíð í íslensku. Hann var líka
mjög áfram um að við töluðum
gott og rétt mál og ég held að
það hafi tekist hjá honum að
rækta með okkur virðingu fyrir
móðurmálinu.
Hann var maður sem auðvelt
var að elska og sá ég það af því
hve einstaklega vænt barnabörn-
unum þótti um hann. Það var því
mikið áfall að missa hann úr Co-
vid-19 á Landakoti síðastliðið
haust. Við bræður ákváðum að
bíða með útförina uns vinir og
ættingjar gætu kvatt hann eins
og vera ber. Það var sárt að sjá
eftir honum og geta ekki kvatt
hann almennilega og núna viljum
bæta úr því, minna átti hann ekki
skilið. Vertu sæll, pabbi, og takk
fyrir þig, þú verður áfram í
hjörtum okkar allra.
Gauti Kristmannsson.
Manni bróðir hefur kvatt okk-
ur í hinsta sinn.
Nú sitjum við bræður ekki
lengur við varðeld minninganna
sem við áttum sameiginlegar og
ég sit eftir við kólnandi glæð-
urnar með söknuð og trega. Nú
get ég ekki lengur spurt:
„Manstu Manni?“
Kristmann, eða Manni, var sjö
árum eldri en ég en lét mig aldr-
ei finna fyrir því. Hugurinn leitar
til bernskuáranna á Fáskrúðs-
firði. Hann átti að sjálfsögðu
jafnaldra félaga en leyfði mér
samt alltaf að þvælast með í leik
og ævintýrum. Hann var mér
einfaldlega góður bróðir frá
fyrstu tíð. Samskipti okkar hafa í
gegnum tíðina haldið áfram að
vera góð, en aldursmunurinn var
nú horfinn. Við áttum sameigin-
leg áhugamál í bókmenntum og
sagnfræði sem oft bar á góma.
Manni var einn af ótalmörgum
sem hefðu getað valið margt að
fást við um ævina án þess að
stefna á eitthvað sérstakt og
endaði sem kennari og síðar þýð-
andi og átti góðan starfsferil í
hvoru tveggja.
Með Stellu sína og strákana
fjóra held ég að hann hafi getað
sáttur horft um öxl á ævikvöld-
inu.
Ég sakna hans.
Hvíl í friði elsku bróðir.
Bolli Eiðsson.
Það er tæpast að ég muni svo
eftir mér að Kristmann Eiðsson
mágur minn hafi ekki verið hluti
af fjölskyldunni. Ég var ekki orð-
inn fimm ára gamall þegar hann
fór að gera hosur sína grænar
fyrir Stellu systur minni um
miðjan sjötta áratug síðustu ald-
ar eða um það leyti sem krakkar
fara að muna eftir sér. Óljóst
man ég eftir að hafa flækst með
þeim á bíó að sjá einhverjar ást-
arvellur sem voru reglulega á
hvíta tjaldinu í kvikmyndahúsum
í Reykjavík á þeim árum, en að
þeirra sögn svaf ég mest undir
þessum sýningum. Eftir að þau
voru lukkulega gift sumarið 1956
lauk bíóferðum með þeim og aðr-
ar bíómyndir með meiri hasar og
tilheyrandi hasarblöðum tóku
við.
Þegar komið var fram á sjö-
unda áratuginn og fjölskyldan
stækkaði þá var ég stundum
fenginn til að gæta sonanna þeg-
ar þau hjón þurftu nauðsynlega
að sinna selskapslífinu. Það var
mikill samgangur á þessum ár-
um milli okkar yngri systkina
Stellu og hinnar ört vaxandi fjöl-
skyldu. Árið sem þau bjuggu á
Egilsstöðum, 1964-65, heimsótt-
um við og foreldrar okkar þau og
dvöldum þar um skeið, ég næst-
um tvo mánuði síðsumars seinna
árið. Stuttur tími fyrir meira en
hálfri öld sem mér er samt of-
arlega í minningunni. Eftir að
þau fluttu aftur til Reykjavíkur
varð samgangurinn enn meiri og
tíðari enda stutt á milli heimil-
anna. Undir lok sjöunda áratug-
arins var þó margt breytt.
Það fór ekki hjá því þegar ég
var orðinn fulltíða að við Krist-
mann áttum töluvert meira sam-
an að sælda en fyrr. Það varð
enn meira þegar Kristmann og
Stella ákváðu að sækja um lóð í
Reykjavík og byggja. Það vildi
svo heppilega til fyrir Kristmann
að hann fékk lóð undir einbýlis-
hús í byrjun níunda áratugarins
og var lóðin í einu eftirsóttasta
hverfinu, Fossvogi. Kristmann
var snemma hrifinn af eininga-
húsum en vildi hafa sitt hús
steinsteypt. Um verkfræðihönn-
un fannst honum sjálfsagt að
leita til mín og jafnframt bað
hann mig að vera sér innan
handar við samninga við Bygg-
ingariðjuna. Þegar kom að loka-
hnykk samninganna þá hittumst
við á fasteignasölu á Skólavörðu-
stígnum þar sem einnig var for-
stjóri Byggingariðjunnar. Sam-
talið tók dálítið aðra stefnu en ég
átti von á því viðmælendur okkar
höfðu mun meiri áhuga á að tala
um persónurnar í amerísku sjón-
varpsþáttaröðinni Dallas, en um
þær mundir var Kristmann
landsþekktur sem þýðandi þess-
ara þátta. Til stóð að undirrita
samninga um útfærslu og verð á
hálftíma, en um var að velja
tvenns konar áferð á útveggjum,
mismundi dýrar. Þar sem ég
þóttist vita að Kristmann væri
ekki með haldbært fé til að taka
dýrari kostinum þá lagði ég til
þann ódýrari. Það fór svo að ekk-
ert varð af undirrituninni. Dag-
inn eftir hringdi Kristmann í mig
og sagði frá því að forstjóri
Byggingariðjunnar hefði haft
samband og boðið helmings-
lækkun á hinni dýrari áferð út-
veggjanna. Í þetta sinnið kynnt-
ist ég nýjum hæfileika hjá mági
mínum, samningatækni. Hús-
byggingin heppnaðist síðan
næstum eins vel og kostur var.
Blessuð sé minningin um
Kristmann Eiðsson.
Þorsteinn Þorsteinsson.
Dökkhærður, hár og myndar-
legur; prúðmannlegur í fasi.
Beinn í baki og alvarlegur. Leit
út fyrir að vera strangur; eins
gott að haga sér vel í kennslu-
stundum hjá honum. Það gerði
ég síðan oftast nær og uppskar
hlýju, hjálpsemi og góðvild. Þessi
lýsing kemur mér í hug þegar ég
rifja upp fyrstu kynni mín af
Kristmanni Eiðssyni, sem
kenndi mér ensku eitt unglings-
árið mitt í Réttarholtsskóla. Eft-
ir að þeirri kennslu lauk með
góðum óskum hans um gæfu og
velfarnað mér til handa í lífinu
liðu áratugir án þess að ég sæi
Kristmanni sjálfum bregða fyrir.
Hins vegar hugsaði ég til hans
með hlýju í gegnum árin þegar
ég sá nafnið hans á sjónvarps-
skjánum sem helsta þýðanda
enskra og bandarískra bíómynda
og sjónvarpsþátta á íslenska
tungu. Hreykin af því að þessi
þekkti enskumaður, íslensku-
maður og þýðandi hafi verið
kennarinn minn.
Kynnum okkar Kristmanns
var þó ekki lokið, því síðsumars
2016 naut ég þeirrar ánægju að
fá að rifja upp kynnin við hann.
Tildrög þess voru þau, að
skömmu áður hafði tekist með
okkur Þorsteini, syni hans, góður
vinskapur og varð ég heldur en
ekki kát þegar upp komst að fað-
ir Þorsteins væri Kristmann
Eiðsson – hinn eini sanni. Við
það tækifæri naut ég einnig þess
heiðurs að kynnast eiginkonu
Kristmanns, Kristínu Þorsteins-
dóttur. Þegar þau sómahjónin
buðu mér á fallegt heimili sitt
var sem ég hefði ávallt verið
heimilisvinur þeirra, slík var
gestrisni þeirra og hlýja í minn
garð.
Eftir tæpra sextíu ára sam-
vistir var fráfall Kristínar í árs-
byrjun 2017 Kristmanni þungur
missir. En hann bar sorg sína af
hugprýði og einurð.
Við endurnýjun kynna okkar
Kristmanns voru æviár hins
aldna kennara orðin mörg og
unglingskrakkinn sem eitt sinn
hafði verið nemandi hans orðinn
miðaldra kona. Þá birtist mér
ekki aðeins hinn reglufasti kenn-
ari sem ég hafði borið ótta-
blandna virðingu fyrir í æsku,
heldur tóku að hrífa mig aðrir
persónuþættir Kristmanns. Sá
Kristmann sem ég nú kynntist
var með glettnisblik í auga, húm-
orískur með hlýtt bros, skarp-
greindur og áhugasamur um
þjóðmál og stjórnmál. Það var
unun að sækja hann heim með
Þorsteini, rifja upp gamlar minn-
ingar og skoða myndir. Dreypa
saman á gullnum veigum, ræða
málin og hlæja. Hneykslast svo-
lítið á pólitíkinni og hnussa yfir
meðferð nútímans á íslensku
máli. Í gegnum syni hans fjóra,
þá Þorstein, Gauta, Kristmann
og Eið Pál, fékk ég einnig að
kynnast Kristmanni sem góðum
og gegnum fjölskylduföður, og
sterkri fyrirmynd drengjanna
sinna. Ég fékk að kynnast þeirri
einingu sem þau hjónin voru og
hvernig þau ólu syni sína upp við
ástríki og umhyggju, en jafn-
framt festu. Studdu þá dyggilega
til allra góðra verka. Ég fékk að
kynnast þeirri virðingu sem syn-
irnir báru fyrir foreldrum sínum
og væntumþykjunni í þeirra
garð.
Þótt komið sé að kveðjustund
hér á jörð hefur Kristmann hitt
Kristínu sína á ný og saman svífa
þessi glæsilegu hjón inn í ljósið
eilífa. Um leið og ég kveð Krist-
mann með þakklæti og virðingu í
huga votta ég bræðrunum og
fjölskyldunni allri mína innileg-
ustu samúð.
Björg Rúnarsdóttir.
Kristmann Eiðsson var einn af
fyrstu þýðendum sem komu til
starfa hjá Ríkisútvarpinu-Sjón-
varpi við stofnun þess. Hann var
þannig í hópi frumkvöðla skjá-
textaþýðenda í íslensku sjón-
varpi sem lögðu grunn að nýrri,
sérhæfðri þýðingargrein og
byggðu upp vandaða fagþekk-
ingu og vinnubrögð. Kristmann
átti það sammerkt með mörgum
öðrum þýðendum í árdaga ís-
lensks sjónvarps að hafa kennslu
að aðalstarfi og þar lágu leiðir
okkar saman, í enskutíma í Rétt-
arholtsskóla. Okkur nemendum
hans fannst stórmerkilegt að
njóta leiðsagnar þessa þjóð-
þekkta þýðanda og ekki spillti
fyrir að Kristmann var vörpuleg-
ur á velli og hefði sem best getað
farið með hlutverk í Dýrlingnum,
Dallas eða öðrum rómuðum sjón-
varpsþáttaröðum sem hann
þýddi á ferlinum. Nú þegar kom-
ið er að leiðarlokum þakka ég
Kristmanni fyrir dýrmætt fram-
lag hans við að koma erlendu
sjónvarpsefni til skila svo ís-
lenskir áhorfendur fengju notið á
sem bestan hátt og færi fjöl-
skyldu hans samúðarkveðjur.
Anna Hinriksdóttir,
yfirþýðandi RÚV.
Látinn er Kristmann Eiðsson,
kær vinur okkar til svo margra
ára og er hans sárt saknað. Við
kynntumst fyrst á skólaárunum í
MR fyrir tæpum 70 árum. Vor-
um skólafélagar og bekkjarfélag-
ar í algjörum strákabekk. Helm-
ingur bekkjarfélaganna er nú
fallinn frá og tæplega tveir af
hverjum þremur af þeim sem
luku stúdentsprófi á vordögum
árið 1955. Þessi hópur hefur
haldið vel saman ásamt mökum
sínum, bæði í heild sinni og í
minni hópum eftir atvikum. T.d.
mynduðum við nokkrir félagar
snemma skákklúbb, því það var
jú það sem allir kunnu eða töldu
sig kunna og höfðu gaman af.
Hópurinn fékk nafnið Draumsýn
og kom reglulega saman ásamt
eiginkonum. Einnig var farið í
ferðir saman, bæði hérlendis og
erlendis. Þarna voru innan um
snjallir skákmenn og var Krist-
mann ekki sístur þeirra. Hann
varð snemma ábyrgur fjöl-
skyldufaðir og langt á undan
mörgum okkar og eignaðist fjög-
ur börn með henni Stellu sinni.
Svo ung voru þau að þau þurftu
opinbert leyfi til. Hún var falleg
kona og skemmtileg og bæði
voru þau höfðingjar heim að
sækja. Man ég vel eftir heim-
sóknum okkar félaganna í
Kirkjustrætið, þegar það var.
Þau voru þar í þjóðleið er farið
Kristmann Eiðsson
Stapahrauni 5, Hafnarfirði
Sími: 565 9775
www.uth.is - uth@uth.is
Frímann
897 2468
Hálfdán
898 5765
Ólöf
898 3075
Kristín
699 0512