Skólablaðið - 15.11.1977, Síða 22

(sjá 1.48,192). Við dauðann er sagt að fyrirhitti
þá báða nthe sea change", þeir breytast í nsome-
thing rich and strange" - sumir gætu sagt minn^
ingu eða arfleifð...
V. ÞAÐ SEM ÞRUMAN SAGÐI
322-328. Vísa augljóslega í píslarsögu Krists.
360-365. Hér er stuðst við tvennt: 1 lýsingu á
leiðangri Sir Ernest Sháckeltons til Suðurpóls-
ins er greint frá því að leiðangursmönnum hafi
ávallt fundist þeir vera einum fleiri en þeir i
rauninni voru. 1 öðru lagi við frásögnina af
lærisveinunum tveimur, sem voru á leið til^Emm-
aus á páskadegi; upprisudegi frelsarans (Lúkas
XXIV.13-31). Kristur slóst í för með þeim, en
lét ekki í ljós hver hann í reynd var. Spurði þá
frétta og þeir svöruðu honum eftir bestu vitund.
366-367. Eliot vísar i ritgjörðina Blick ins
Chaos; Ringulsýn eftir Hermann Hesse, leiðinda-
paur með meiru. Þar fjallar Hesse um rússnesku
byltuna og það rutl,sem rikti í Evrópu eftir
stríðið mikla, sem binda átti endi á öll stríð:
„Nú er hálf Evrópa, a.m.k. hálf Austur-Evrópa
á leið til stjómleysis og keyrir, ölvuð heil-
agri andagift eftir brún hyldýpisins og syngur
í ofanálag. ölvuð syngur hún sálma, líka þeim
sem Dmitri Karamazov söng. Þessir söngvar hlægja
borgarastéttina, en græta dýrðlinginn og sjáand-
ann.(sem mundi að mati Hesses vera hann sjálfur).
379-384. 1 aðskiljanlegum útgáfum af graal-sögn-
inni er sagt frá ógnum, sem biðu riddarans i
kapellunni. E.g. feiknsýnum; leðurblökum með
bamsandlit ete. Eliot segir að drjúgur hluti
þessa kafla sé innblásinn af málverki eftir Hier-
onymus Bosch eða einhvem lærisveina hans. Purð-
ar engan á þvi'.
384. Tæmdar þrór og þomaðir brunnar eru í Gamla
Testamentinu sýmból fyrir uppveslan trúarinnar.
395. Ganga er ið helga Gangesfljót.
397. Himavant er sanskrítamafn á Himalajafjöllum
og þýðir Snæfell.
399-433. Sjá Upanishads, indversk helgirit:
nHinar þrjár deildir lifvera, sem skapaðar voru
af skaparanum Praja-pati, guðir, menn og djöflar,
komu til hans að loklnni dimmisjón í skóla hans.
Guðimir sögðu: „Herra, uppfræddu okkur." Þá
sagði hann: „da" og spurði „skilduð þið?" Þeir
svöruðu:„Við skildum, þú sagðir „damyata", sýnið
sjálfstjóm." Hann sagði: „Já, þið skilduð."
Mennimir sögðu þvínæst: „Herra, uppfræddu okkur.
Þá sagði hann aftur ,tda" og spurði „skilduð þið?"
Þeir svöruðu: „Við skildum, þú sagðir „datta" gef-
ið." Hann sagði: „Já, þið skilduð." Að síðustu
sögðu djöflamir: „Herra, uppfræddu okkur." Við
þá sagði hann enn „da" og spurði „skilduð þið?"
Þeir svöruðu: „Já, 'við skildum, þu sagðir „daya-
dhvam" hafið meðaumkvun." Hann sagði: „Já, þið
skilduð." Þetta segir hin himneska raust þrumunn-
ar: „da da da". Það er, sýnið sjálfstjóm, gefið,
hafið meðaumkvun."
407. Sjá aftur Hvíta púkann eftir Webster (1.74)
V.4. Varað er við hverfullyndi konunnar: „They'll
remarry/Ere the worm pierce your winding sheet,
ere the spider/Make a thin curtain for your ephi-
taps." (Þær giftast á ný/áður en ormurinn ræðst
á líkklæði þín, áður en köngurl'óin/spinnur finan
vef yfir bautastein þinn).
4ll. Infemo Dantes XXXIII.46. Þar er sagt frá
Uglino della Gherardesca, ítölskum aðalsmanni.
Hann rifjar upp fyrir skáldinu innilokun sína í
tumi, þar sem hann var sveltur í hel - eins og
gefur að skilja heyrði hann lykilinn snúast einu
sinni og aðeins einu sinni... Eliot visar einnig
á Appearance and Reality eftir andlegan leiðtoga
sinn P.H. Bradley (1846-1924). Kaflinn sá er lang^
ur og torskiljanlegur, tek ég því þann kost að
endursegja hann frekar en að þýða: Allir eru Ey
land. Hver og einn upplifir ytri veruleika á hátt
sem er jafn sérstakur honum og hugsanir og innri
veruleiki hans er. Allir upplifa heiminn á sinn
máta. Veröldin er ekki ein og sameiginleg öllum,
heldur á hver sína veröld, sína heimssýn. Eða með
orðum Jim Morrison, söngvara Dyranna: „you are
locked in a prison of your own device."
4l6. Söguhetja Shakespeares Kóríolanus var hroka-
fullur, eins og gengur - og rómverji í þokkabót.
Hann hlaut því að falla fyrir hendi múgsins, sem
hann fyrirleit af lífi og sál.
423. Hér hittum við Ferdínand kóngsson enn. Hann
er þó greinilega lævi blandinn í þetta sinnið.
Það að hann skuli dorga bendir til að hann sé runr
inn saman við Veiðikónglnn (sjá fororð). Og ef að
Eliot segir satt er engin ástæða til að halda að
hann sé ekki einnig tengdur riddaranum hugumprúða.
Hann hefur farið um Eyðilandið, jafnvel í hring
og stendur þ.a.l. þar sem hann lagði upp. Sléttan
að baki honum er skrælnuð - allt virðist jafn von-
lítið og í upphafi.
425. Jesaja XXXVIII.1-2. Orð Jesaja spámanns við
Hiskía konung, sem líkt og Fiskikóngurinn {gg
Lér konungur) er ríki sínu ónógur, hann liggur
fyrir dauðanum og er að missa ríki sitt í hendur
Assýríumanna: „Svo segir Drottinn: Ráðstafa húsi
þínu, því þú munt deyja og eigi llfa." Síðar
heyrir þó Jaldabaoth ákafar bænir Hiskía og
bjargar bæði honum og riki hans.
426. Ensk barnavísa...
427. Dahte enn, Purgatorio; Hreinsunareldinn
XXVI.145-148: „Ara vos prec, per aquella valor/
que vos guida al som de 1'escalina,/soveregna vos
a temps de ma dolor." Poi s'ascose nel foco che
gli affina." (Og svo bið ég yður, við dyggðina/
sem leiðir yður upp stigann,/minnist kvala minna
í tæka tíð. Þá varpaði hann sér aftur í eldinn,
sem hreinsar þá). Dante á orðaskipti við tólftu
aldar skáldið Amaut Daniel, sem varar við þeim
kvölum sem syndugra biða í hreinsunareldinum.
428. „Hvenær verð ég sem svala?" Or latneska
1 jóðinu Pervigilium veneris (höf. óþekktur). Skf-
áldið syrgir að rödd þess heyrist ekki. Sjá einn-
ig Metamorfósis VII. um Procne, systur Fílómelu
(1.99)» sem breyttist i svölu.
429. Sjá sonnettuna ,E1 Desdichado; Hinn arflausi
eftir skáldið, sjúklinginn og sjáandann Gerard
de Nerval (1808-1855). „Je suis le ténébreux,-
le veuf,- 1'inconsolé,/Le prince d'Aquitaine á la
tour abolie:/ly[e seule étolie est morte - et mon
luth constellé/Porte le soleil noir la Mélancolie
(Ég er hinn dökki, ekkillinn, hinn óhugganlegi/
furstinn frá Akvitaniu úr eyðituminum: /stjarnan
mín eina er dauð~og himinbrydduð~lútan mín/ber
svarta sól þunglyndisins.) Skáldið lýslr sjálfu
sér sem hluta af glataðri arfleifð trúbadúra, sem
héldu sig mest í Akvítaníu. I Tarot spilunum kem-
ur fyrir tum, sem lostinn hefur verið eldingu.
Táknar það týnda hefð...
431. Sjá leikinn The Spanish Tragedy eftir Thomas
Kyd (1557-95). Sonur Hieronymusar, mikils metins
manns við spönsku hirðina, hefur verið myrtur.
Hann er viti sínu fjær. Þegar hann er beðinn að
setja á svið léikrit hirðinni til yndisauka svar-
ar hann: „Why then Ile fit you" - segjum það. ..,.
Síðan hefst hann líkt að og Hamlet prins, forðum
tíð, og notar leikinn til að koma miður fallegum
áformum sínum í kring.
433. Orð þetta er endirinn á Upanishads. Eliot
skýrir það með orðum Páls postola í Filippíabréfi
IV.7: »0g friðurinn sem er æðri öllum skilningi."
egill ó. helgason sneri og athugasamdi
FRAMHALD:
- Friðrik minn. Ég sagði aldrei neitt við
þig á meðan þú varst með þessari stúlku. Þú
veizt að það er satt, Friðrik.
Hún fékk lágt já í gegnum risakjötbollu.
- En það máttu vita, Friðrik, að mér var
melnilla við þetta. Eg sá það strax á þessum
kvenmanni, að hún var ekki öll þar sem hún var
séö„ Og ég skal viðurkenna að mér létti þegar
þú sást þig um hönd. Ertu búinn? Viltu ávaxta-
graut?
Hann sagðist þiggja örlítinn skammt af ávaxta-
graut. Hún spratt upp eins og fjöður, náði í
djúpan disk og skeið og barmafyllti diskinn af
dýrðlegum ávaxtagraut, setti hann á borðið fyrir
framan hann og settist aftur.
- Nú máttu alls ekki misskilja mig, Friðrik
minn; auðvitað vil ég að þú finnir góða konu fyrir
þig og verðir hamingjusamur. En ég vil bara vera
viss um að þú lendir ekki í einhverrl drós, sem
fer illa með þig. Og það sver ég, að þegar þú
hefur fundið þá réttu, skal ég fagna því og
styðja við bakið
lékju eitthvert aukahlutverk. I rauninni hélzt
þetta allt saman í hendur, - engu einu var of-
aukið.
- Viltu rétta mér mjólkina?
Hún sótti honum mjólkurfernuna og settist svo
niður andspænis honum. Annars settist hún
sjaldan niður og gaf sér lítinn tíma til að borða
sjálf. Hún fylgdist með honum um stund, sagði
svo: Mér finnst ég eiga það skilið
af Þér. Eg hef nú alltaf reynt að annast þig eins
vel og ég gat, en eins og þú veizt er ég ekki
hraust. Ég fóma mér ánægð fyrir þig, Friðrik
minn, bara ef þú talar við mig og lætur mig
alltaf vita hvað þú ert
alltaf vita hvað er að brjótast um í þér. Er
það til of mikils mælst?
Nei, honum finnst það ekki til of mikils mælst.
- Það er gott. Jæja, ertu búinn? Viltu
meiri ávaxtagraut? Ekki það, - jæja, þá er bezt
ég gangi frá honum svo hann skemmist ekki.
Friðrik sat um stund og hugsaði um það, að
hann þyrfti að fara að fá sér nýjar galllabuxur.
Þessar væru orðnar ljótar og auk þess saumspretta
á annarri skálminnl. Hann losaði örlítið um
beltið og leit á magann. Hann var farinn að fitna.