Skólablaðið - 01.02.1978, Blaðsíða 2

IDITOR MCIT: I
VOIililK OKO1111 AVAKKÍMIA
Undanfarna mánuöi hafa hryðjuverk veriö
nokkuö til umræðu í hinum ýmsu fjölmiölum.
Mörg umræddra hryðjuverka má rekja til hugsjóna-
stefnu, sem nefnd er „anarkismi" (stjórnleysis-
stefna). Mest hefur borið á starfsemi stjórn-
leysingja x Vestur-Þýskalandi, enda er sagt
grunnt á fasisma í því landi. Margir hafa - og
þá einkum menntamenn - lýst yfir nokkurri sam-
úö með athöfnum stjórnleysissinna, en vígbúast
þrátt fyrir þaö gegn þeim af skiljanlegum og
raunar nauösynlegum ástæðum (aö mínu mati).
Eins og alkunna er boðar anarkisminn þjóöfélags-
lega formleysu; þjóöfélag án framkvæmdavalds
eöa miöstjórnunar, og vilja raunar afnema hvers
konar opinbera sýslu.
Áhangendur stjórnleysisstefnunnar eru
byltingarmenn, og eins og allir byltingarmenn
(einnig þeir, sem böröust fyrir lýðræöi á
sínum tíma - og gera enn), krefjast þeir rétt-
arins til að trúa á og framfylgja, í krafti
trúar sinnar, öörum sannleika en kann aö vera
viðurkenndur í það og þaö skiptið. Þetta gerði
Jesús nokkur, kallaður Kristur.
Meö nokkrum sanni má fullyrða eftirfarandi
um um stjórnleysisstefnu: í fyrsta lagi, hiö
fegursta stjórnarform (afsakiö orðið form), sem
sett hefur verið fram. Og í öðru lagi, gjör-
samlega óframkvæmanlegt draumsýniskjaftæði,
þ.e.a.s. ef menn vilja halda í þær þjóðfélags-
umbætur, sem áunnist hafa, eins og t.d. réttar-
öryggi, löggæslu, heilbrigöisþjónustu og fleira
má telja upp, samgöngukerfi ýmis konar, fjöl-
miðla o.s.frv. o.s.frv. Allt framantaliö grund-
vallast að meira eða minna leyti á miðstjórnun
og misskiptingu valds.
Ég sagöi fyrr: „...hiö fegursta stjórnar-
form..", vegna þess takmarkalausa félagsþroska,
sem stjórnleysisstefnan óneitanlega krefst af
sérhverjum einstaklingi, sem yrði íbúi hins
(hugsanlega) framtíöarríkis, sem draumurinn
boðar. En félagsþroski og orö eins og samhyggö
rúmast nú á tímum einungis innan fjölskyldu
eöa náins kunningjahóps. 1 fréttum fyrir nokkrum
árum var frá því sagt, að ungur maður heföi
orðið úti viö mikla umferöargötu á höfuöborgar-
svæðinu. Vafalítið hafa einhverjir hinna mörgu,
sem óku framhjá hinum deyjandi pilti, hugsaö
sem svo, að lögreglan myndi taka manninn upp,
eöa þá einhver annar. 1 þjóðfélagi okkar hefur
einstaklingurinn varpað ábyrgöarhluta sínum
yfir á sérhæfðar stofnanir. Afskiptaleysi virö-
ist vera tíðarandinn.
„...óframkvæmanlegt draumsýniskjaftæði..",
sagði ég vegna þess, að anarkisminn gerir hvergi
ráð fyrir „Stóra-bróður" mannsins: valdafíkn.
(Ég vil taka fram, aö varast ber aö lasta valda-
fíkn um of; án óbeinnar íhlutunar værum viö
ekki á því tæknistigi, sem rauri ber vitni.
„..Aöeins aö þrýsta á einn hnapp og þvotturinn
kemur tandurhreinn nánast upp á snúru hjá þér."
...Og einungis örfáa hnappa til þess að leggja
heiminn í rúst).
Flest heimspekikerfi, sem rýna í „strúktúr"
þjóðfélagsins, grundvallast aö miklu leyti á
kenningum um valdiö; hvernig beri að dreifa
því; hverjum beri aö beita því, og hvernig.
Lög eru afkvæmi þessara hugleiðinga. Forn-gríski
heimspekingurinn Platón gerir t.a.m. greinar-
mun á „kennisetningum manna" og „lögum náttúr-
unnar". Hið fyrrnefnda kallar hann tæki fjöld-
ans til að vernda sig gegn ofurmenninu. Hiö
siðarnefnda er óskráður réttur hins sterka til
að drottna yfir þeim veikari. Og þaö eru ein-
mitt þessi „lög náttúrunnar", sem standa eins
og ókleifur múr í vegi fyrir hugsanlega vel
heppnaöri framkvæmd anarkismans. I þjóðfélagi
an nokkurra laga, mun ofurmennið í öllum til-
fellum hagnýta sér yfirburði sína, og skapa
einræði á einhvers konar formi, og þar meö er
anarkisminn úr sögunni og hefur einungis þjón-
að þeim tilgangi, sem er alger andstæða stefn-
unnar, að færa valdið í hendur einræðinu.
Þó að margt neikvætt megi segja um stjórn-
leysisstefnuna og að það sé auðsætt mál (fyrir
suma), að stefnan verði aldrei til í framkvæmd,
held ég að tímabært sé fyrir okkar sérhæföa
þjóöfélag að taka sér ýmislegt úr hugsjóninni
til fyrirmyndar. Þessar „kennisetningar manna",
sem ég gat um hér aö framan, eru á góðri leið
með að gera menn nú á tímum að kjarklausum,
ómeövituðum þrælum síns eigin (sjálfsagða)
kerfis. Það ber að hvetja einstaklinginn til
að hugsa sjálfstætt og framkvæma sjálfstætt,
en forðast aö gera hann að andlega hjáxparvana
brjóstmylkingi kerfisins. 1 því felst dauða-
dómur yfir lýðræðinu, sem krefst vakandi og
sterkra einstaklinga. Eins og málin þróast nú
(og hafa gert um árabil), virðist mér aö viö
„hinir veikari" séum aö greiða götu ofurmennis-
ins; séum að skapa honum „réttan stað og stund".
Flestir hljóta að viðurkenna, að ýmislegt
gott er að finna í stefnu anarkismans. Hins
vegar eru að það aðferðir hinna róttæku stjórn-
leysingja, sem falla okkur miöur vel í geð.
Ekki alls fyrir löngu var mínu „borgaralega
uppeldi" nóg boðið og ég vék mér þá, þrútinn
af reiði og meðaumkun með fyrrverandi nasista-
foringja í Vestur-Þýskalandi, að manni nokkr-
um hér í skóla, sem þekktur er fyrir að vera
„ungur og reiöur" og anarkisti í tómstundum,
og spurði hann hinnar klassísku fávitaspurn-
ingar: Hvernig geturðu réttlætt þetta? Og hann
svaraði: Ég meina, afhverju ekki? Er þetta ekki
alveg sjálfsagður hlutur? Þó að svar þetta sé
hvorki ítarlegt eða greinargott, varð mér þó
ljóst, að þrátt fyrir það aö aðgerðir umræddra
anarkista veröi ekki réttlættar útfrá lýðræöis-
legum réttlætishugmyndum, þá eru þær réttlátar
séö frá sjónarhóli stjórnleysisstefnunnar. 1
lýöræöisþjóðfélögum ber að koma breytingum á
stjórnarfari fram með almennum kosningum, en
þessu er ekki fyrir að fara í kenningum anar-
kismans. Eins og áður sagði, er anarkisminn
and-kerfi, sem hvorki gerir ráð fyrir kosningum
eða kerfi. Svo gerólíkt er það hugsjónakerfi,
sem vié búum við £ framkvæmd, anarkismanum, að
aldrei mun koma til nokkurrar málamiölunar þar
á milli. Þess vegna hlýtur einasta svar lýöræð-
isins gegn anarkisma aö vera: Tortíming stjórn-
leysissinna. Ef ekkert er að gert mun stjórnleys
isstefnan færa okkur beint í fang einræðis.
Lýðræöiö, eins og reyndar öll önnur stjórn-
skipulög, hlýtur að verja tilverurétt sinn,
ekki aðeins vegna þess, að það er orðið „ást-
fangið af sjálfu sér", heldur einnig vegna hins,
að margir þegnar í lýðræðisþjóðfélaginu, eru
orðnir svo heilaþvegnir af „sjálfsögðum hlutum"
og „réttu og röngu" , að þeir eru alls ófærir
um að vega og meta kosti og galla annarra hug-
sjónakerfa. Boðskapur stjórnleysisstefnunnar
var og er fyrirfram dæmdur af mörgum, sem vit-
leysa eða úrkynjun. Hryggilega sjaldan er hugsað
um hermdarverkamenn, sem píslarvotta eigin
krefjandi sannfæringar um nýjan og betri heim,
fegurra mannlíf.
Athugasemd viö l.tbl. 53.árg.
Hlutverk ritstjóra Skólablaösins er
nokkuð fjölbreytt og raunar er umdeilanlegt,
hvert starfssvið ritstjóra er. Hver og einn
hefur sýna skoðun á því máli og ég held að
mín viðhorf til starfanns séu engu afbrygði-
legri en margra annarra. En aldrei datt mér
í hug, að ég þyrfti aö taka að mér barna-
gæslu, sem pabbi og hafa eftirlit með þv£
að upplýstir borgarar spylltu ekki verö-
mætum. Tildrög þessa oröa minna eru þau, aö
Guöni Bragason, fyrrverandi forseti Lista-^
félagsins skilaði til ritnefndar sk£rslu fél-
agsins 1976-77 og var hún sett upp, sem annað
efni. I skjóli nætur réöust einhver fullorðin
smábörn, sem hafa öll völd £ „kompunni"
Skólablaösins og krotuðu ýms setningarfræðileg
tákn, sem sneyða aö ónefndum rithöfundum,
er greinin getur um. Einnig hefur orðalag á
stöku stað verið bætt - eða eins og Guðni
Bragason sagði: „Það trallar á samkomum
Listafélagsins". Skólablaðið hefur áunnið
sér þaö orð, að vera með vönduðustu skóla-
blööum, sem gefin eru út. Misþyrmingin á
skýrslu Listafélagsins er grófleg móðir
þess.„standars", sem blaðið hefur öölast.
Það er áskorun m£n til týttnefndra einstak-
linga, hvort sem þeir eru utan eða utan rit-
nefndar, aö þeir láti af þessari óhæfu. Ég
vil krefja Guðna Bragason afsökunar á þessu
leiðindaatviki.
Guðmundur Karl.
Skólablaðið 2.tbl. 53.árgangur.
Ritstjóri: Guðmundur Karl Guðmundsson.
Ritnefnd: Hrafn Þorgeirsson
Illugi Jökulsson
Kristin Jónasdóttir
Kristján F. Magnús.
Opin ritnefnd: Haraldur Jónsson
Jón B. Guðlaugsson
Þórhallur Eyþórsson.
Uppsetning: Illugi Jökulsson
Guðmundur Karl
Haraldur Jónsson
Þórhallur Eyþórsson
Kristján F. Magnús
Krist£n Jónasdóttir.
Forsiða: Gömul skólamynd.
Ljósmyndir: Stefán Kristjánsson.
Ábyrgðarmaður: Jón S. Guðmundsson.
Ötgefandi: Skólafélag M.R.
Filmu- og plötugerð: Repró.
Prentun: Formprent.