Skólablaðið - 01.02.1978, Blaðsíða 6

OLAFUR GRETAR:
Kirkjan og byltingin
í S -Ameríku.
Stjórnmál í Suður-Ameríku hafa á undanförnum
áratugum einkennst af hörðum átökum milli eigna-
stétta og öreiga. Stéttaandstæður eru mun skarp-
ari þar en víðast hvar annars staðar í heiminum.
Ástæður þess má rekja til stjórnmálalegra og efna-
hagslegra kreppna í löndum álfunnar. Hér á eftir
verður fjallað stuttlega um stjórnskipan þar og
afleiðingar hennar, um viðbrögð fólks og viðleitni
til þess að bæta kjör sxn. En höfuðmarkmið grein-
arinnar er að fjalla um snaran og vaxandi þátt
kaþólsku kirkjunnar í umbótastarfi og veraldlegri
baráttu fólks í Suður-Ameríku.
Það væri ofætlun að reyna að lýsa í stuttu máli
þjóðfélagsástandinu í öllum ríkjum Suður-Ameríku.
Þess vegna hef ég valið þann kostinn að ræða fyrst
og fremst um Kólombíu, en bendi jafnframt á að
ástand þar á sér yfirleitt hliöstæður í einhverri
mynd í nágrannalöndunum.
EFNAHAGSÁSTAND.
Kólombía er í norðvesturhorni meginlands Suður-
Ameríku. Landið er u.þ.b. ellefu sinnum stærra
en ísland og íbúafjöldi er um 23 milljónir. 90%
af útflutningsverðmætum Kólombíumanna eru land-
búnaðarvörur og fjölmennasta stéttin því land-
búnaðarverkamenn og smábændur. I Kólombíu er mis-
skipting þjóðartekna gífurleg. 4.6% þjóðarinnar
njóta 40% teknanna en 95.4 sitja að afganginum.
í skýrslum frá Sameinuðu þjóðunum (1960) kom fram
að "5% hennar (þjóðarinnar) lifðu við góð kjör,
15% við sæmileg, 55% lifðu á hungurmörkum og af-
gangurinn, 25%, bjó við enn verri kjör." (Sigur-
ður Hjartarson: Þættir úr sögu RÓmönsku Ameríku.)
Efnahagur Suður-Ameríku er bágborinn sökum þess að
erlendir auðhringar, aðallega bandarískir, arðræna
fjöldann gegndarlaust og flytja auðinn úr landi.
Árið 1967 hlutu dótturfyrirtæki bandarískra auð-
félaga allt upp í 60% gróðans af vinnu alþýð-
unnar í Rómönsku Ameríku, svo og af auðlindum
náttúrunnar. Innstreymi fjármagns til landa
álfunnar var árið 1970 $ 1067.9 en útstreymi fjár-
magns hins vegar $ 1382.7 milljónir. Er því auð-
skilið hvers vegna efnahagslífið í þessum löndum
er svo bágborið.
STJÖRNMÁLAÁSTAND■
í 150 ár hafa tvær pólitískar fylkingar skipst á
að stjórna £ Kólombíu, þ.e. frjálslyndir og íhaldg
menn. Með tilstyrk lögreglu, hers, kirkju og,
í seinni tíð,leyniþjónustu Bandaríkjanna CIA,
hefur þessum stjórnendum tekist að halda völdum
og berja niður hvers kyns uppsteyt og andstöðu.
Aðrir flokkar sem leyfðir eru hafa lítið fylgi og
er yfirleitt reynt að þrengja að þeim. öflugastar
munu þó vera þær stjórnmálahreyfingar sem starfa
neðanjarðar: kommúnistar, þjóðlegir byltingar-
sinnar og aðrir vinstrimenn. öll samtök verka-
fólks og alþýðu eru bönnuð, funda-, prent- og
málfrelsi er skert og grimmúðlegar refsingar
liggja við hvers kyns brotum á ógnarlögum þessum.
Daglega berast mönnum til eyrna frásagnir af mis-
þyrmingum á pólitískum föngum £ Suður-Ameríku og
jafnvel fjöldamorðum stjórnvalda á götum úti.
AFLEISINGAR.
Af efnahags- og stjórnmálaástandi í Kólombíu
leiðir að mikil gróska er í byltingarstarfi þar.
I raun eru hér á ferð arftakar Símons Bólívars.
Þeir gegna sama hlutverki því að starfi hans þar
var ekki lokið. £ stað þess að beina kröftum
sínum gegn spænsku drottnunarvaldi ráðast þeir
gegn bandarxsku heimsvaldastefnunni. Ekkert land
í Suöur-Ameríu getur kallast sjálfstætt eða frjáls
því að svo mikil eru £tök USA £ efnahags- og
stjórnmálal£fi þeirra. Ernesto Che Guevara,
yfirhershöfðingi á Kúbu, sagði eitt sinn: „Róm-
anska Amerika myndar meira eða minna samfellda
heild og bandar£sku einokunarkap£talistarnir haf
öll ráð á nær öllu þessu svæði £ hendi sér."
Che Guevara var einmitt einn af hörðustu andstæð
ingum heimsvaldastefnunnar og fórnaði l£fi
s£nu £ baráttunni gegn henni. Hann er tákn hins
æðsta og göfugasta £ eðli mannsins £ vitund skær
liöa um allan heim. Lif hans og fordæmi eru
sterkur hvati á alla skæruliðahreyfingu.
Eins og áður sagði hafa aðeins tvær stjórnmála-
fylkingar „lýðræðislega" möguleika til valda £
Kólomb£u: £haldsmenn og frjálslyndir. Þeir gæta
hagsmuná» valdastéttarinnar. Þess vegna getur
alþýða manna, iðnverkamenn og bændur, ekki rekið
réttar s£ns eftir lýðræðislegum leiðum. Eina
leið fólksins er uppreisn, bylting. Tvær eru
meginleiðir byltingar þar: skæruhernaður annars
vegar en hins vegar efling leninisks neðanjarðar-
flokks.
AUKINN SKÆRUHERNAÐUR ■
Allt frá lokum seinni heimsstyrjaldar hefur skæru-
hernaður færst £ vöxt £ Kólombiu, eins og v£ðar
£ Suður-Ameríku. En fjörkippur færðist £ skæru-
liðahreyfinguna með þjóðfrelsisbyltingunni á
Kúbu 1959. Þá voru færðar sönnur á að þessi
byltingarleið væri fær. En starf skæruliða dal-
aði og dafnaði á v£xl sem er\dranær og áhrif frá
kúbönsku byltingunni fjöruðu smátt og smátt út.
Karl Heinrich Marx: „Trúin er óp£um
fólksins."
Næsti hátindur £ byltingarstarfinu var áriö 1965
og var orsökin þá aðallega versnandi horfur £
kjaramálum alþýðu og aukin harka stjórnvalda
gegn viðleitni fólks til þess að bæta kjör s£n.
Um það leyti bættist byltingarsinnum óvæntur
liðsauki, þ.e. ýmsir kirkjunnar þjónar og var
þeirra merkastur Camilo Torres.
Þess var áður getið að yfirvöld £ Suður-Amer£ku
styddust m.a. viö kirkjuna til þess að viðhalda
völdum s£num. Karl Marx sagði: „Trúin er óp£um
fólksins." Hvert mannsbarn ætti aö skilja að þar
sem þjáningar og vanliðan manna er mikil er veldi
kirkjunnar einnig mikið þv£ að þar þarfnast fólk
huggunar og l£knar drottins. Kristnin „nærist"
á hrjáðri alþýðu Suður-Amer£ku. Jesús Kristur
kenndi að væri maður sleginn á kinnina skyldi
hann snúa hinni kinninni £ þann sem sló. Vegna
þessarar undirstöðukenningar boða kirkjuyfirvöld
afstöðuleysi fjöldans £ baráttumálum sem stuöla
að velferð hans. Þau fordæma hvers kyns aögeröir
gegn stjórnvöldum og vilja alls ekki breyta
stjórnarháttum. Þess vegna vakti það óskipta
athygli þegar presturinn Torres gekk £ lið meö
byltingarsinnum.
CAMILO TORRES■
Camilo Torres fæddist árið 1929 £ Bogotá. Hann
nam guðfræði og starfaði sem prestur eftir nám
sitt. Hann hélst l£tt £ starfi sökum afskipta af
stjórnmálum. Snemma kynntist hann allnáið land-
búnaðarmálum og tillögum Kólombiustjórnar til úr-
bóta £ þeim efnum. Hann ferðaðist sem fulltrúi
kard£nála um landbúnaðarhéruð l<ólomb£u. Á þeim
ferðum komst hann £ tæri við örbirgð bændaalþýðu,
enda með eindæmum áhugasamur og atorkusamur.
SAMEINAÐA FYLKINGIN.
Á þeim t£ma voru þeir flokkar sem búast mátti við
að meginþorri þjóðarinnar styddi tvistraðir og
sameining ekki £ sjónmáli. Meðal þessara flokka
voru kristilegir sós£al-demókratar, kristilegir
demókratar, kommúnistar og þjóðlegir byltingar-
sinnar. Þessa flokka sameinaði Camilo Torres
á grundv'elli stefnuskrár er hann birti 17.mars
1965. Þessi samvinna hlaut nafnið Sameinaða
fylkingin. Hófst nú mikið starf á hennar vegum,
að sjálfsögðu mest neðanjarðar, og efldist eftir
þv£ sem leið á árið. Málgagn átti hún, Frente
Unido. í þetta málgagn ritaði Torres ýmsar þær
greinar sem áttu eftir að grundvalla hugmyndir
kristinna byltingarsinna. Skal nú vikið að þv£
hvernig kristnir menn réttlæta byltingarþátttöku
s£na, jafnmótsagnakennt og það virðist.