Fiskifréttir - 18.12.1987, Qupperneq 25

24
föstudagur 18. desember
föstudagur 18. desember
25
Ekk[ bætti slagvatnsfýlan úr skák!
Mikil endurnýjun togaraflotans
fór fram eftir fyrri heimsstyrjöld
og tóku nýju togararnir hinum
eldri fram um flest, voru bæði
stærri og fullkomnari. Það var
jafnvei á orði haft að þeir gætu
ekki sokkið. Annað kom í Ijós
enda voru þessir nýju og glæsilegu
togarar ekki stærri en smærri línu-
bátar eru nú og helmingi minni en
nýsköpunartogararnir sém komu
eftir seinna stríð. Mikið var lagt
upp úr því að yfirbygging milli-
stríðstogaranna væri sem minnst
og átti það að gera þá sjóhæfari.
f>ví var ekki að furða þótt lítið
pláss væri fvrir mannskapinn. Yfir
3o manna áhöfn var á þessum
gömlu togurum, þegar veitt var í
salt, og var því mikil þröng á þingi
um borð. Margir hafa orðið til að
lýsa þrældómi og vosbúð í gömlu
togurunum, sérstaklega áður en
vökulögin komu 1921 en þau
tryggðu hásetum 6 tíma hvíld á sóí-
arhring.
Guð almáttugur á
þessum tíma
Guðmundur H. Guðmundsson,
sem var togarasjómaður í meira en
Um borð í Garðari á árunum 1930-1934. Losað ur pokanum. Pokamaður-
inn er Júiíus Sigurjónsson en að baki honum stendur Guðmundur Sófus
Ólafsson. Til hægri á myndinni standa hásetarnir Jón Ólafsson (t.v.) og
Júlíus Andrésson.
Ragnar Jónsson
kyndari á Helgafelli
VE 32 stendur
kófsveittur í
fírplássinu og rakar
gjalli fram úr
fírunum. Myndin er
tekin 1946.
Aðbúnaður um borð í gömlu
síðutogurunum
Texti: Guðjón Fríðriksson
hálfa öld, sagði svo um „þrælaöld-
ina" á togurum í endurminníngum
sínum:
„Ég hef oft reynt að velta því
fyrir mér, hversvegna togaraeig-
endur héldu þessu dauðahaldi í
þrælkunina. Allir vitibornir menn
hljóta þó að skilja það, að þó hægt
sé að pína menn áfram langtímum
saman, þááallt síntakmörk. Mað-
ur. sem ekki fær lágmarkshvíld, er
aðeins partur af manni eftir sólar-
hring og eftir tvo sólarhringa er
hann orðinn hættulegur sjálfum
sér og öðrum og afköstin eru á
núlli."
Magnús Runólfsson skipstjóri
segir um andann um borð í endur-
minningum sínum:
„Togarsjómennska var það
skásta sem hægt var að hafa fyrr á
árum og ekki nema eðlilegt að dá-
lítill rígur skapaðist meðal áhafn-
arinnar. Oft var það svo að hver
reyndi að djöfla öðrum niður og
hamast eins og vitfirringur til að
hanga í plássinu. Bæði voru menn
hræddir um sig og svo var metnað-
ur við að reyna að koma sér áfram,
t.d. í netamannskaup.
Þetta var voðalegt strit og einn
sem réði. Það var guð almáttugur á
þessum tíma. Pað var karlinn sjájf-
ur. Sumir skipstjórarnir voru
hörkutól ogslepptu sér alveg, bæði
al' æsingi, fiskimetnaði og þreytu
og voru náttúrlega líka að halda
stöðu sinni gagnvart útgerðar-
manninum. Peir þræluðu mann-
skapnum áfram og fiskuðu af tóm-
um kröftum. Allt var sléttað og
purpað við að djöfla trollinu inn og
vera nógu fljótur að koma því út
aftur til að missa engan tíma. Aðrir
voru fiskimenn af guðs náð, sem
sagt var, og veiðarnar leikur einn
fyrir þá. Fiskurinn synti sjálfkrafa
inn í trollið hjá þeim."
24 í lúkarnum
En hvernig var þá hvíldarað-
staðan þegar færi gafst? Eins og
áður gat um sváfu allir hásetarnir í
Iúkarnum frammí en þar voru koj-
ur á þrcmur hæðum fyrir 20-24
menn og var ekki hægt að sitja
uppréttur í þeim. Erfiðleikar voru
á að komast upp í efstu koju, ekki
Síst ef menn voru langþreyttir eins
og oft bar við, því að ekki voru
stigar við hendi í öllum skipum.
Framan við kojurnar voru mjóir
trébekkir en ekkert borð, aðeins
stór kolákyntur ofn lyrir miðju. í
lúkarnum var oftast einn sameigin-
legur skápur fyrir alla haseta cn
aukafatnað og aðrár eigur sínar
gcynulu þeir í svörtum sjöpoka
sem þeir höfðu til fóta,
Sáralítil hreinlætisaðstaða : var
þarna, oftast ein lítil handdæla
með köldu vatni og síðan fata eða
lítill vaskur fyrir allan mannskap-
inn. Það má því nærri getá áð lítið
varð úr þvotti stundum. Mitnn
skapurinn vaknaði með sjósaltið í
augunum frekar en að fara í langa
biðröð til að kömast að þessári
einu dælu og fötu. Ekki bætti úr
skák að þegar líða tók á túrana var
stundum skrúfað fyrir vatn til
þvotta því að ketill görnlu gufu-
togarana var vatnsfrekur. Eitt ljós
var í lofti fyrir allan lúkarinn og
logaði það allan sólarhringinn - til
ama fyrir suma, en ekkert ljós var í
sjálfum kojunum.
Magnús Runólfsson skipstjóri
byrjaði til sjós á bv. Baldri 15 ára
gamall og var það síðastá árið áður
en vökulögin komu. Hann segir
svo frá í minningutn sínum um
fyrsta túrinn:
„Komið var fram að jólum
þegar ég gekk unt borð og var þá
með miklar eftirvæntingar eins og
vonlegt var. En líðanin var nú upp
og niður þegar til alvörunnar kom.
Ég var strax settur í pondið og lát-
inn vaska þar en af þvf að ég var
svo lítill gusaðist undir Stakkinn
svo að ég var holdvotur eins og
kvikindi daginn út og inn og leið
Aðgerð á dekki Vers á árunum 1924-29. Til vinstri á myndinni má sjá flatningsmennina. Á minni myndinni má
sjá flatningsmenn að störfum um borð í bv. Garðari á árunum 1930-43. Fjær á myndinni eru f.v. Jón Ólafsson og
Árni Elíasson hásetar.