Heilsuvernd - 01.03.1959, Blaðsíða 30

22
HEILSUVERND
þrengjast, og af því stafa sjúkdómseinkenni þau, sem minnst
verður á hér á eftir.
Um orsakir æðakölkunar eru læknavísindin harla fá-
fróð. Um skeið var haldið, að svonefnt kólesteról í fæðu
manna ætti meginsök á þeirri tegund æðakölkunar, sem
fyrst var lýst hér að ofan. Sú skoðun átti rætur sínar
að rekja til þess, að í fituhaugunum, sem safnast innan
á æðaveggina, er kólesteról aðalefnið. Þessi kenning varð
til þess að sumir hættu að neyta mjólkur, en í mjólkur-
fitunni er talsvert kólesteróL Ný hallast vísindamenn frem-
ur að því, að kólesteról sé ekki aðalsökudólgurinn, heldur
vissar tegundir fitu, þ. e. hinar svonefndu mettuðu fitu-
tegundir, en þær er helzt að finna í fitu úr dýraríkinu, og
öll hert feiti heyrir undir þann flokk. Ómettaðar fituteg-
undir eiga hinsvegar að vinna gegn æðakölkun. Óhertar
jurtaolíur heyra yfirleitt undir þennan síðari flokk, enn-
fremur lýsi. Nokkuð má marka þessa eiginleika fituteg-
unda á því, hvort þær eru fljótandi eða fastar við venju-
legan lofthita. Þannig ætti lýsi og fljótandi jurtaolíur að
vinna gegn æðakölkun, en mör, tólg, kjötfita, smjörlíki
— en í því mun vera mikið af hertri feiti — og jafnvel
smjör að stuðla að henni. Smjör linast þó og bráðnar
auðveldlega og er af mörgum talið lítt saknæmt í þessu
tilliti. Hér skal engu um það spáð, hvort þessar skoðanir
fá staðfestingu við frekari rannsóknir.
Þá hafa verið gerðar athuganir á sambandinu milli æða-
kölkunar og mataræðis almennt. Benda þær athuganir
til þess, að þar sé um náið samband að ræða án þess að
hægt hafi verið að finna, hvað það er í fæðinu, sem mis-
muninum valdi.
Lítill vafi leikur á því að æðakölkun er tíðari meðal
menningarþjóðanna en annarra þjóða og að mataræðinu
sé að miklu leyti um að kenna. Fleira kemur einnig til
greina. T. d. hefir það komið í Ijós við samanburð á
miklum fjölda manna — svo hundruðum þúsunda skiptir
— að reykingamönnum er miklu hættara við kölkun i