19. júní - 19.06.2018, Blaðsíða 68

66 | 19. júní 2018
og José Medina, sem hefur fjallað um
baráttu fyrir þekkingarlegu réttlæti
eða það sem hann kallar þekkingarlegt
andóf. Dotson hefur reyndar goldið
varhug við því að ganga of langt í því
að greina niður mismunandi flokka
þekkingarlegs ranglætis eða skilgreina
upphafið á notkun hugtaksins því
slíkt geti einmitt stuðlað að frekari
þekkingarlegri kúgun.
Hunsun sem
þekkingarlegt ranglæti
Þegar ekki er hlustað á frásagnir
kvenna, ekki tekið mark á þeim eða
þeim er ekki veitt athygli er um að
ræða það sem hefur verið kallað
vitnisburðarranglæti (e. testimonial
injustice). Fricker lýsir því sem svo að
fordómar þess sem ætlað er að hlusta
valdi því að sá sem tali njóti ekki
trúverðugleika. Skortur á trúverðugleika
getur auðvitað birst með ýmsum hætti.
Hann getur komið fram beint, þannig
að frásögn sé véfengd með opinskáum
hætti og einhvers konar bein refsing
lögð við því að setja hana fram. En
viðbrögðin eru oftar en ekki óbein og
felast þá í hunsun með einum eða öðrum
hætti. Sú sem ekki er talin marktæk eða
trúverðug er þá hunsuð. Þetta er í raun
það sama og við þekkjum öll sem höfum
alið upp smábörn og höfum notað þá
aðferð að verðlauna þau ekki með
athygli fyrir óæskilega hegðun heldur
einmitt bara hunsað hana og jafnvel
reynt að beina athygli þeirra eitthvað
allt annað. Þetta höfum við gert einmitt
af því að við lítum svo á að lítil börn
séu ekki alltaf fyllilega marktæk, að við
sem fullorðið fólk vitum betur en þau
og þurfum stundum að hafa vit fyrir
þeim. Hunsun er þannig oft notuð með
markvissum hætti sem viðbrögð við því
sem þykir óæskilegt.
Skoðum betur hvernig hunsun
getur komið fram sem þekkingarlegt
ranglæti. Hugsum okkur að valdalítill
aðili segi eitthvað sem út frá ráðandi
hugmyndum er ekki talið æskilegt að sé
haldið á lofti. Einhver sem er valdameiri
getur þá vissulega haft fyrir því að svara
málflutningnum, jafnvel lið fyrir lið,
og bent á hvað þetta sé nú allt saman
mikil vitleysa og fái bara ekki staðist.
Stundum er þetta gert, kannski af því
að einhver sérstök ástæða þykir til eins
og ef mikið liggur við. En oft er bara
miklu einfaldara og þægilegra að láta
málflutning hinna valdaminni sem vind
um eyru þjóta og bíða þangað til þeir
þreytast og þagna.
Í raun er hunsun besta leiðin til
að koma því til skila að frásögn sé ekki
marktæk eða að sú sem segir frá sé ekki
marktæk. Sé henni svarað felast alla
vega í því skilaboð um að einhver hafi
haft fyrir því að hlusta og meðtaka, eða
reynt að meðtaka, það sem sagt var,
jafnvel þótt brugðist sé við með því að
andmæla. En hunsun gefur til kynna að
það taki því ekki einu sinni að hlusta; að
sú sem segi frá teljist svo ótrúverðug eða
svo ómerkileg að orð hennar séu einskis
metin. Áhrifin á þá sem talar verða oft
þau að hún hættir að reyna og þagnar
bara. Þess vegna er hunsun svo áhrifarík
sem þöggunaraðferð; hún gerir orð
þeirra sem tala áhrifalaus þannig að
þeim fer að finnast tilgangslaust að
reyna að segja eitthvað.
Þegar konur eru áreittar og
niðurlægðar án þess að þeir sem eru
viðstaddir meðtaki að um áreitni sé
að ræða, þá snýst málið frekar um það
sem kallað hefur verið túlkunarlegt
ranglæti (e. hermeneutical injustice).
Því lýsir Fricker þannig að vegna
fordóma við túlkun á samfélagi og
umhverfi skorti forsendur til að skilja
tiltekna gerð af reynslu sem ákveðinn
samfélagshópur verður fyrir. Þegar
við hugsum um áreitni gagnvart
konum getur það falist í því að það sé