Morgunblaðið - 19.08.2021, Qupperneq 27

FRÉTTIR 27Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. ÁGÚST 2021
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Talíbanarnir, sem þrömmuðu á dög-
unum mótspyrnulaust inn í forseta-
höllina í Afganistan, eru ekki sömu
talíbanarnir og menn áttu í höggi við
fyrir aldamót. Jú, sum sömu andlitin
má þar enn finna, en aðallega er það
yfirbragðið sem hefur breyst.
Það má sjá á klæðaburði þeirra og
fasi, tækjum og tólum. Áður fyrr
voru þeir sumir nánast í tötrum og
vopnabúnaðurinn stundum eins og
af Þjóðminjasafninu. Það á ekki við
lengur. Fötin eru ný og vönduð, þeir
eru vel haldnir, og bera margir með
sér að vera vel efnum búnir. Vopnin
eru ný og fægð, bílarnir nýlegir og
vel við haldið. Og eins og til þess að
undirstrika að þeir séu ekki fastir á
14. öld eru talíbanarnir með nýjustu
snjallsímana og telja ekki eftir sér
að deila lífsviðhorfi sínu og sjálfum á
félagsmiðlum.
Ýmsir fjölmiðlar á borð við Fin-
ancial Times og India Today hafa
veitt þessu eftirtekt og reynt að slá
máli á þessa efnalegu velgengni ta-
líbana. Árið 2016 tók tímaritið For-
bes saman einn af sínum víðkunnu
listum, að þessu sinni yfir tíu auð-
ugustu hryðjuverkasamtökin. Þá
voru talíbanar í 5. sæti með áætlaða
400 milljóna dala veltu, en Ríki ísl-
ams var efst með 2 milljarða dala
veltu áætlaða. Margt hefur breyst
síðan og talíbanar eru án vafa komn-
ir á toppinn eða mjög nálægt honum.
Samkvæmt áætlun sérfræðinga Atl-
antshafsbandalagsins (NATO), sem
Radio Free Europe/Radio Liberty
sagði frá, námu árlegar tekjur talíb-
ana á fjárhagsárinu 2019/20 1,6
milljarði Bandaríkjadala, sem er
jafnvirði liðlega 200 milljarða ís-
lenskra króna.
Þetta er ekkert klink og einnig at-
hyglisvert að það er fjórföldun á
áætlun Forbes aðeins fjórum áður
árum. Tekjurnar hafa örugglega
ekki dregist saman síðan.
Í fyrrnefndri skýrslu sérfræðinga
Atlantshafsbandalagsins var sér-
staklega dregið fram að talíbanar
væru skipulega að koma undir sig
efnahagslegum fótum, svo þeir væru
síður háðir gjafafé frá fjáðum vel-
unnurum, einkum í Arabíu, við
Persaflóa og í Pakistan. Árið 2017
var það um helmingur tekna talíb-
ana, en í fyrra er talið að það hafi að-
eins numið um 15% þeirra.
Til samanburðar voru fjárlög afg-
anska ríkisins á þessu sama ári alls
um 5,5 milljarðar dala, en þar af var
aðeins 2% veitt til varnarmála, þar
sem Bandaríkin kostuðu uppbygg-
ingu stjórnarhersins að miklu leyti
og bandaríski flugherinn veitti hon-
um lífsnauðsynlegan stuðning til að-
gerða. Þegar Joe Biden Bandaríkja-
forseti dró þá aðstoð til baka má
segja að úti hafi verið um varnir
gegn talíbönum; má raunar segja að
rauðum dregli hafi verið rúllað út
fyrir þá.
Svo það er kannski ekki nema von
að talíbanar og fjárfestar þeirra séu
ánægðir með sig. Bandaríkin hafa
eytt um þúsund milljörðum dala í að
byggja upp lýðræðislegt ríki og öfl-
ugan her í landinu undanfarin 19 ár.
Sú fjárfesting virðist nú til einskis,
hvað sem síðar verður. Fjárfesting
talíbana er nú hins vegar að skila sér
margfalt. Hvað sem síðar verður, því
þeir settu efnahag Afganistans í rúst
á aðeins sex árum síðast.
Talíbanar með trygga fjármögnun
- Talíbanar vel fjáðir og betur búnir en áður - Tekjurnar taldar um 40% af fjárlögum Afganistans
- Mikið er illa fengið fé af eiturlyfjasölu og fjárkúgun - Ekki jafnháðir erlendu gjafafé og fyrr
Norski eftirlaunasjóðurinn, sá
stærsti í heimi, óx um 990 milljarða
norskra króna, jafnvirði un 14 þús-
und milljarða eða 14 billjóna ís-
lenskra króna, á fyrri hluta ársins.
Eftirlaunasjóðurinn var stofnaður
á ofanverðri síðustu öld en í hann
rennur stærsti hlutinn af olíutekjum
norska ríkisins. Sjóðurinn fjárfestir
einkum í hlutabréfum á alþjóðlegum
markaði og hafa þær fjárfestingar
gefið vel í aðra hönd að undanförnu,
einkum á sviðum orku og fjármála.
Í tilkynningu frá sjóðnum í gær
kom fram, að eignir sjóðsins námu
11,7 billjónum norskra króna, jafn-
virði 184 billjóna íslenskra króna, í
lok júní. Ein billjón samsvarar millj-
ón milljónum. Til samanburðar er
hrein eign íslenskra lífeyrissjóða
tæpum 6,2 billjónum króna í lok júní.
Ávöxtun norska sjóðsins á fyrri
hluta ársins var 9,4%. Í viðtali við
NTB-fréttastofuna segir Trond
Grande aðstoðarforstjóri að sjóður-
inn hafi m.a. hagnast á mannlegum
mistökum sem ollu því að keypt voru
mun fleiri hlutabréf í fyrirtæki en
áformað var. Gengi bréfanna hækk-
aði hins vegar mikið og hagnaður
sjóðsins nam 582 milljónum norskra
króna.
AFP
Borpallar Norskir olíuborpallar á Johan Sverdrup-svæðinu í Norðursjó.
Norski eftirlauna-
sjóðurinn stækkar
- Hlutabréfamarkaðir gáfu vel af sér
Afganistan er landlukt og fjall-
lent ríki á mörkum Mið- og
Austur-Asíu. Þar býr liðlega 31
milljón manna.
Það varð konungsríki 1919, en
kommúnistar rændu völdum
1978 og árið 1979 komu Sov-
étríkin valdhöfum til „aðstoðar“
með miklu herliði. Þeir voru
hraktir á brott 1989 og talíb-
anar náðu völdum 1996.
Þeir veittu Al-Kaída hæli eftir
hryðjuverkaárásirnar á Banda-
ríkin 2001 og voru upprættir
með innrás NATO skömmu síð-
ar. Talíbanar létu þó ekki deigan
síga og hafa nú komist til valda
á ný eftir að Biden Bandaríkja-
forseti ákvað að draga 3.000
manna herlið úr landinu.
Átakasaga
í Mið-Asíu
AFGANISTAN
AFP
Kabúl Talíbani með sprengjuvörpu reidda um öxl stendur vörð við hlið innanríkisráðuneytisins í höfuðborginni.
AFP
Spunalæknir Zabihullah Mujahid, talsmaður talíbana, heitir friði og spekt.
Áætlaðar tekjur Talíbana
» Námuvinnsla: $464 milljónir
» Eiturlyf: $416 milljónir
» Erlent gjafafé: $240 milljónir
» Útflutningur: $240 milljónir
» „Skattar“: $160 milljónir
» Fasteignir: $80 milljónir
arfsmannafatnaður
rir hótel og veitingahús
Höfðabakka 9, 110 Reykjavík | Sími 561 9200 | www.eddaehf.is
Hótelrúmföt kristin@run.is | Starfsmannafatnaður thorhildur@run.is
Eigum allt fyrir:
• Þjóninn
• Kokkinn
• Gestamóttökuna
• Þernuna
• Hótelstjórnandann
Hótelrúmföt
Sérhæfum okkur í sölu á rúmfatnaði
og öðru líni fyrir hótel
Ferðumst
innanlands
í sumar