Morgunblaðið - 09.09.2021, Qupperneq 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 2021
Húðfegrun ehf | Vegmúli 2 | Sími 533 1320 | www.hudfegrun.is
Tímapantanir í síma 533 1320
Við tökumvel ámóti ykkur í Vegmúla2
Húðþétting
Öflugasta og áhrifaríkastameðferðin
sembýðst ámarkaðnum til að byggja
upp og þétta slappa húð og vinna burt
appelsínuhúð.
20%
afsláttur af
HÚÐÞÉTTINGU
NÝTTU
TÆKIFÆRIÐ
Þéttir slappa húð á andliti & líkama
Öflugastameðferðin við slappri húð
Lloyd Garun
34.995.- / St. 40,5-46
Lloyd Jaron
32.995.- / St. 40-46
Lloyd Dumont
29.995.- / St. 40,5-46
Lloyd Marcus
32.995.- / St. 40,5-46
KRINGLAN - SMÁRALIND - SKÓR.IS
STEINAR WAAGE
NÝ SENDING AF SKÓM
Gísli Sigurðsson,
pistlahöfundur Morg-
unblaðsins, var ekki
seinn á sér að svara
grein minni sem birt-
ist í blaðinu á mánu-
dag. Svar hans í
þriðjudagsblaðinu
snýst fyrst og fremst
um það að ég vilji
gera hann ábyrgan
fyrir orðalagi í nýj-
ustu þýðingu Biblíunnar. Þessi við-
brögð voru reyndar fyrirsjáanleg.
Ég var varla búinn að senda grein
mína til birtingar þegar ég áttaði
mig á því að orðalag á einum stað í
greininni væri óheppilegt og til
þess fallið að Gísli rangtúlkaði það,
þótt ólíklegt væri að aðrir gerðu
það. Ég sendi því leiðrétta grein til
blaðsins strax daginn
eftir. Breytingin var í
því fólgin að í stað
orðanna „að Gísli skuli
ekki gera tilraun til að
breyta orðinu falsspá-
menn“ skyldi koma
„að Gísli skuli ekki
gera athugasemd við
orðið falsspámenn“.
Því miður var leið-
rétta greinin ekki birt.
En sé tekið tillit til
hennar stendur ekkert
eftir í svari Gísla sem
bitastætt getur talist.
Málsvörn Gísla
Eftir Þorstein
Sæmundsson
»Misvísandi orðalag í
fyrri grein hafði
þegar verið leiðrétt.
Þorsteinn Sæmundsson
Höfundur er stjörnufræðingur.
halo@hi.is
Hinn 10. september
er Alþjóðadagur sjálfs-
vígsforvarna. Þennan
dag er sjónum beint að
forvörnum sjálfsvíga
ásamt því að minnast
þeirra sem fallið hafa
fyrir eigin hendi. Það
er sorgleg staðreynd
að árlega falla um
800.000 manns í sjálfs-
vígi í heiminum. Á Íslandi svipta um
40 manns sig lífi á hverju ári.
Í kringum 1950 fóru vísindamenn
að rannsaka sjálfsvíg með markviss-
um hætti. Áhugi þeirra sneri eink-
um að forvörnum (prevention) en
síðustu áratugi hefur vaxandi
áhersla verið lögð á að skoða afleið-
ingar sjálfsvíga fyrir aðstandendur.
Árið 1967 setti Edvin Shneidman,
forstöðumaður sjálfsvígsseturs í
Los Angeles, fram hugtakið stuðn-
ingur í kjölfar sjálfsvígs (post-
vention) sem hefur síðan þróast í að
vera lykilhugtak yfir það sem er
gert eftir sjálfsvíg. Annars vegar að
komast í gegnum áfallið og draga úr
líkum á mögulegum heilsubresti og
hins vegar stuðning fyrir aðstand-
endur til að ná að sinna daglegum
athöfnum og komast aftur til fyrri
starfa.
Stuðningur í kjölfar sjálfsvígs
hlaut árið 2014 viðurkenningu Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
(WHO) sem mikilvægur hluti sjálfs-
vígsforvarna. Hugtakið er nú notað
á heimsvísu sem hluti af heildstæðri
nálgun í málaflokknum þar sem
áherslan er jafnt á forvarnir, íhlutun
og stuðning í kjölfar sjálfsvígs (sjá
mynd).
Það er löngu þekkt að sjálfsvíg er
harmleikur og líf nánustu aðstand-
Eftir Wilhelm
Norðfjörð og
Guðrúnu Jónu
Guðlaugsdóttur
»Er hér kynnt í
texta og með mynd
hugtakið „postvention“
sem stuðningur við
aðstandendur í kjölfar
sjálfsvígs.
Wilhelm
Norðfjörð
Wilhelm er sálfræðingur og höfundur
bókarinnar Þjóð gegn sjálfsvígum.
Guðrún Jóna er verkefnastjóri emb-
ættis landlæknis og fagstjóri Sorg-
armiðstöðvar.
Stuðningur í kjölfar sjálfsvígs
Guðrún Jóna
Guðlaugsdóttir
eykst sömuleiðis þar sem mót-
stöðukraftur líkamans minnkar og
ónæmiskerfi veikist. Þessar afleið-
ingar eiga einkum við um nánasta
fólk hins látna en sjálfsvíg snerta
einnig fleiri í nærumhverfinu. Ef sá
látni er á skólaaldri þarf að bregðast
strax við þar sem hætta er á smit-
áhrifum og keðjusjálfsvígum. Vinna
þarf sérstaklega með vini og félaga í
skóla og tómstundum og það sama
má segja um vinnustaði þar sem
vanlíðan og flóknar tilfinningar geta
komið fram hjá samstarfsfólki.
Þegar horft er á heildarmyndina
má því sjá að stór hópur fólks hefur
þörf fyrir stuðning í kjölfar sjálfs-
vígs. Í rannsóknum koma fram tölur
sem sýna að á bilinu 40-100 manns,
til viðbótar við nánustu aðstand-
endur, upplifa vanlíðan eftir sjálfs-
víg. Sé miðað við íslenskar aðstæður
þar sem um 40 sjálfsvíg eiga sér
stað á ári má gera ráð fyrir að um
200 manns (fimm við hvert sjálfsvíg)
þurfi að takast á við alvarlegar af-
leiðingar fyrir andlega og líkamlega
heilsu í kjölfar sjálfsvígs. Þetta eru
foreldrar, makar, börn, systkini,
ömmur, afar og nánir vinir. Ef ekk-
ert er að gert eykst hætta á lang-
varandi veikindum. Ofan á þennan
fjölda bætast 40-100 einstaklingar
sem tengdust hinum látna í daglegu
lífi og þurfa stuðning af einhverjum
toga. Í þessum hópi eru t.d. vinir,
aðrir ættingjar, nágrannar, bekkjar-
félagar, vinnufélagar, kennarar og
þjálfarar. Á Íslandi eru því, varlega
áætlað, um 2.000 manns á ári sem
þurfa stuðning í kjölfar sjálfsvíga.
Árið 2018 urðu þau gleðilegu tíð-
indi að opinber aðgerðaáætlun til að
fækka sjálfsvígum á Íslandi varð að
veruleika. Áætlunin byggist á gagn-
reyndum aðferðum og veitti heil-
brigðisráðherra, Svandís Svav-
arsdóttir, tímabundið fjármagn til
að fylgja áætluninni eftir. Enn á þó
eftir að tryggja fjármagn á fjár-
lögum til lengri tíma til þessa mála-
flokks og skorum við hér með á
stjórnvöld að gera það.
Ef litið er til landa sem hafa tekið
sjálfsvígsforvarnir föstum tökum þá
eru þar til staðar ákveðin kerfi sem
fara í gang við sjálfsvíg. Þetta eru
gjarnan lönd sem eru með lög og
reglugerðir um sjálfsvígsforvarnir.
Við getum því valið úr kerfum sem
reynst hafa vel. Í mörgum löndum
virkjast viðbragðshópur innan 24
klst. frá sjálfsvígi sem sér um að
skipuleggja og veita stuðning við
alla aðstandendur sem voru í nánum
tengslum við þann látna.
Aðstandendur á Íslandi hafa bent
á að stuðningur sé í dag takmark-
aður, tilviljanakenndur og ómark-
viss. Ekki er samræmi á veittum
stuðningi eftir búsetu og einnig spil-
ar stuðningsnet og tengingar fólks
sem næst stendur inn í kerfið stóran
þátt í því hvernig stuðning þeir fá.
Við sem þetta ritum viljum hvetja
hlutaðeigandi aðila allra kerfa, þ.e
sveitarfélög, lögreglu, félagsþjón-
ustu, heilsugæslu og skóla, til að
taka þátt í markvissri samvinnu
þannig að stuðningur í kjölfar sjálfs-
vígs verði tekinn föstum tökum. All-
ir þurfa að leggjast á eitt við að
vinnulag og verkferlar verði sam-
ræmdir á öllum stigum. Einnig að
fræðsla um sjálfsvígsfræði; for-
varnir, íhlutun og stuðning í kjölfar
sjálfsvígs, verði aukin. Við þurfum
öll að standa saman til að tryggja
öllum aðstandendum eftir sjálfsvíg
greiða leið að heildrænum stuðningi.
enda verður ekki það sama og áður
var. Stuðningur nærumhverfis, fjöl-
skyldu, vina, nágranna, skólafélaga,
vinnufélaga og fagfólks er því nauð-
synlegur. Rannsóknir hafa sýnt að
5-6 nánustu aðstandendur upplifa
sterk og flókin sorgarviðbrögð sem
hafa áhrif á andlega líðan. Upp get-
ur komið kvíði, þunglyndi, áfalla-
streita, sjálfsvígshugsanir og jafnvel
sjálfsvígstilraunir og sjálfsvíg.
Hætta á líkamlegum veikindum