Morgunblaðið - 07.10.2021, Blaðsíða 54

54 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. OKTÓBER 2021
rákust þau á örstutta lýsingu á því að
1402 hafi maður haldið því fram að
hann væri löngu látinn sonur drottn-
ingar. Þessir atburðir skapa ytri
ramma myndarinnar sem Charlotte
og meðhandritshöfundar hennar
geta spunnið frjálst innan,“ segir
Dyrholm. Sieling samdi handritið í
samvinnu við Jesper Fink og Mayu
Ilsøe, en þeim til skrafs og ráðagerð-
ar var sagnfræðingurinn Vivian Ett-
ings sem sérhæft hefur sig í Mar-
gréti fyrstu.
Varð að spara tilfinningarnar
„Starf mitt byggist á virku ímynd-
unarafli. Þótt ég setji mig vel inn í
ólíkar aðstæður vil ég hafa frelsi til
að ímynda mér hvernig til dæmis
Margrét hefði brugðist við í gefnum
aðstæðum,“ segir Dyrholm og tekur
fram að í sínum huga snúist grunn-
þema Margrete den første um það
hvort og hvernig hægt sé að setja
persónulegar þarfir og langanir til
hliðar í þeim tilgangi að þjóna stærri
heild. „Margrét er sem þjóðhöfðingi
drifin áfram af hugsjóninni um frið,
en það reynist henni dýrkeypt per-
sónulega. Í vinnunni við gerð mynd-
arinnar fannst mér einstaklega
spennandi að skoða og miðla því hve-
nær Margrét er í hlutverki valda-
manneskjunnar og hvenær hún er í
móðurhlutverkinu. Stöðu sinnar
vegna hefur hún ekki efni á því að
sýna tilfinningar.“
Hvernig gekk þér sem leikari að
miðla líðan Margrétar án þess að
mega sýna of mikið?
„Það var mér töluverð áskorun til
að byrja með,“ segir Dyrholm og rifj-
ar upp að fyrstu tvær tökuvikurnar
hafi farið í að taka upp fjölmennar
senur við hirðina, þar á meðal rétt-
arhöldin yfir manninum sem full-
yrðir að hann sé Ólafur sonur drottn-
ingar. „Sú Margrét sem þar birtist er
opinbera manneskjan í hlutverki
þjóðhöfðingja. Charlotte var stans-
laust að minna mig á að ég mætti
ekki sýna of miklar tilfinningar í
þessum senum, sem mér fannst mjög
erfitt þar til ég áttaði mig á því að að-
stæðurnar gera það að verkum að
Margrét þarf að vera ólesanleg til-
finningalega því annars gefur hún á
sér höggstað,“ segir Dyrholm og
áréttar að hún sem leikari sé mjög
tilfinninganæm. „Ég varð því að
spara tilfinningarnar til þeirra
stunda þegar Margrét getur leyft sér
að vera prívatpersóna.“
Kvikmyndatökurnar höfðu ekki
staðið lengi þegar öllu var skellt í lás
um óákveðinn tíma vegna kórónu-
veirufaraldursins. Hvaða áhrif hafði
það á gerð myndarinnar?
„Ég játa það hiklaust að þetta var
alveg hræðilegt. Við vorum í miðjum
næturtökum í stórri höll í Tékklandi
þegar boð bárust þess efnis að gera
þyrfti ótímabundið hlé á gerð mynd-
arinnar þegar tökunóttinni lyki og
við þyrftum að fljúga heim hvert í
sína áttina morguninn eftir,“ segir
Dyrholm og tekur fram að allt hafi
virkað svo óraunverulegt á þessum
tíma. „Að tveimur mánuðum liðnum
fengum við skilaboð um að tökur
myndu hefjast aftur eftir mánuð,“
segir Dyrholm og bendir á að mikil
og falleg samstaða hafi ríkt hjá öllum
sem að gerð myndarinnar komu.
„Sem dæmi samþykkti allur leikhóp-
urinn að einangra sig í Tékklandi í
sameiginlegri kúlu þann tíma sem
tökur stóðu, jafnvel þótt sumir leik-
aranna væru aðeins í litlum hlut-
verkum og þyrftu því að bíða töluvert
á milli upptaka. Þannig sýndu allir
ótrúlega mikið örlæti og væntum-
þykju í garð myndarinnar, sem ég er
sannfærð um að skili sér inn í loka-
afurðina,“ segir Dyrholm og rifjar
upp að leikhópurinn hafi varið mikl-
um tíma saman í kjallara hótelsins,
þar sem þau bjuggu. „Þar borðuðum
við saman og æfðum leiktextann þess
á milli sem við áttum langar og gef-
andi samræður um lífið, dauðann og
óvissuna. Ég er ótrúlega þakklát fyr-
ir að hægt hafi verið að klára mynd-
ina og ber ómælda virðingu fyrir
þeim sem þar drógu vagninn.“
Lítið upptekin af sjálfri mér
Þú hefur á ferli þínum ekki aðeins
leikið á dönsku heldur einnig ensku
og þýsku. Hvaða þýðingu hefur
tungumálið fyrir þér sem leikari?
„Eðlilega upplifi ég mest öryggi
sem leikari þegar ég leik á móður-
máli mínu. En stundum getur það
einmitt gagnast hlutverkinu að ég sé
á leika á framandi tungumáli,“ segir
Dyrholm og rifjar í því samhengi upp
myndina Nico, 1988 frá 2017 þar sem
hún fór með hlutverk hinnar þýsku
Christu Päffgen sem þekkt var sem
Nico, en myndin var leikin á ensku.
„Ég upplifi mig alltaf svolítið ber-
skjaldaða þegar ég leik á öðru tungu-
máli en dönsku og því vel ég slík hlut-
verk af mikilli kostgæfni.“
Talandi um að vera berskjölduð,
þá virðist þú eiga auðvelt með að
koma nakin fram þegar þess þarf.
„Já, ég er svo lánsöm að vera til-
tölulega laus við hégóma þegar ég er
að leika og lítið upptekin af sjálfri
mér,“ segir Dyrholm og tekur fram
að sér finnist aldrei neitt mál að vera
ljót eða gömul á hvíta tjaldinu. „Þeg-
ar ég er að leika verð ég svo upptekin
af því að upplifa hlutina og sjá með
augum persónunnar sem ég leik að
ég gleymi sjálfri mér algjörlega. Ef
ég yrði of upptekin af því hvernig ég
liti út í hlutverkinu þá myndi ég
skyggja á persónuna og efnið, sem ég
vil alls ekki.“
En aftur að Margréti. Hvaða senu
var vandasamast að leika?
„Þær voru nokkrar og áttu það all-
ar sameiginlegt að vera mjög tilfinn-
ingaríkar,“ segir Dyrholm og nefnir í
því samhengi meðal annars senu sem
tekin er upp í kirkju þar sem Mar-
grét og Peder Lodehat biskup, sem
Søren Malling leikur, takast á um
fortíðina. „Stærsta áskorun mín við
gerð þessarar myndar var að finna
manneskjuna innan undir öllu ytra
prjálinu sem fylgir þjóðfélagsstöðu
hennar, hvort heldur það eru glæsi-
legir kjólar, flottar hárgreiðslur eða
krúnan,“ segir Dyrholm og tekur
fram að styrkur Sieling sem leik-
stjóra liggi meðal annars í því að hún
sé sjálf menntaður leikari.
„Þetta er þriðja kvikmyndin sem
Charlotte leikstýrir, en hún hefur
leikstýrt fullt af sjónvarpsefni,“ segir
Dyrholm og nefnir í því samhengi
Homeland. „Með reynslunni kemur
mikið öryggi og góð yfirsýn á töku-
stað þar sem hún er afar fær verk-
stjóri. Samtímis er hún frábær per-
sónuleikstjóri og mjög upptekin af
öllu samspili í senum. Fyrir vikið
tekst henni að búa til stórmynd þar
sem áhorfendur standa samt per-
sónum nærri. Þetta finnst mér afar
góð og áhugaverð blanda.“
Áhugaverð hlutverk frá konum
Þú hefur á ferli þínum unnið með
mörgum eftirtektarverðum kven-
kyns leikstjórum, þeirra á meðal
Pernille Fischer Christense, Annette
K. Olesen, Susanne Bier, Pernillu
August, May el-Toukhy og Charlotte
Sieling. Er það tilviljun eða meðvitað
val í annars karllægum bransa?
„Ég kynntist og vann töluvert með
Pernille Fischer Christense og
Annette K. Olesen snemma á ferl-
inum. Þær veittu mér tækifæri til að
taka þátt í sköpunarferlinu allt frá
handritsgerðinni, sem mér finnst
alltaf spennandi. Ég hef verið svo
lánsöm að fjöldi kvenkyns leikstjóra
hefur leitað til mín með góðar sögur
og áhugaverð hlutverk, sem ég hef
fengið tækifæri til að þróa áfram,“
segir Dyrholm og nefnir í því sam-
hengi margra ára samstarf við May
el-Toukhy sem varð að verðlauna-
myndinni Dronningen. „Í Arving-
erne, sem Pernilla August átti frum-
kvæðið að, var líka fjöldi kvenkyns
leikstjóra,“ segir Dyrholm sem sjálf
leikstýrði tveimur þáttum í þeirri
þáttaröð.
„Ég hef auðvitað líka unnið með
mörgum eftirtektarverðum karlkyns
leikstjórum, en var einmitt að hugsa
um það nýverið hversu margir kven-
kyns leikstjórarnir eru sem ég hef
unnið með, ekki síst í ljósi þess að
þær eru almennt mun færri í faginu
en karlarnir. Það hefur þannig aldrei
verið meðvituð ákvörðun hjá mér að
vinna frekar með konum en körlum í
hópi leikstjóra heldur hafa hlut-
verkin og sögurnar ráðið för og þar
hef ég kynnst kvenkyns leikstjórum
sem hafa haft áhuga á að segja
spennandi sögur margslunginna
kvenna með blæbrigðaríkum hætti,“
segir Dyrholm og bætir við að von-
andi komi sá tímapunktur að kyn
skipti ekki máli eða skilgreini fólk og
tækifæri þess í samfélaginu.
Dáist að Benedikt og Halldóru
Fyrr á árinu upplýsti Benedikt
Erlingsson í viðtali við Morgunblaðið
hann myndi leikstýra þér í sjón-
varpsseríunni Danska konan þar
sem þú ferð með titilhlutverkið.
Hvernig leggst það í þig?
„Ég hlakka mjög mikið til, enda er
þetta afar spennandi verkefni sem
heillaði mig strax þegar ég las hug-
myndirnar sem Benedikt sendi mér.
Ég er mikill aðdáandi Benedikts eftir
að hafa hrifist af myndum hans,“
segir Dyrholm og tekur fram að hún
sé líka mikill aðdáandi Halldóru
Geirharðsdóttur, sem fer með lítið en
mikilvægt hlutverk í Margrete den
første. „Myndin er full af flottum
norrænum leikurum sem eru vanir
að fara með aðalhlutverkið, en taka
að sér lítil og mikilvæg hlutverk, sem
þeir skila með þvílíkum glans – eins
og í tilfelli Halldóru. Á örfáum mín-
útum tekst henni að miðla svo ótrú-
lega miklu af mikilvægum upplýs-
ingum og samtímis gefa mikið af sér
tilfinningalega, sem gefur myndinni
aukna dýpt,“ segir Trine Dyrholm að
lokum.
„Leiða fólk saman í skapandi ferli“
- „Starf mitt byggist á virku ímyndunarafli,“ segir Trine Dyrholm sem er heiðursgestur RIFF
- „Margrét fyrsta drifin áfram af hugsjóninni um frið, en það reynist henni dýrkeypt persónulega“
Áskorun Trine Dyrholm
leikur titilhlutverkið í
Margrete den første.
Ljósmynd/Robin Skjoldborg
Samstarf Leikkonan Trine Dyrholm ásamt Charlotte Sieling sem leikstýrði
Margrete den første og var jafnframt einn þriggja handritshöfunda.
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Mig hefur lengi langað að koma til
Íslands þannig að þegar boð barst
frá RIFF breytti ég plönum mínum
til að geta þegið það,“ segir danska
leikkonan Trine Dyrholm sem er
heiðursgestur Alþjóðlegu kvik-
myndahátíðarinnar í Reykjavík
(RIFF) og fer með titilhlutverkið í
kvikmyndinni Margrete den første í
leikstjórn Charlotte Sieling sem er
lokamynd RIFF. Myndin er sýnd í
Bíó Paradís á laugardag kl. 19 og
sunnudag kl. 15. Á hátíðinni er einnig
sýnd kvikmyndin Dronningen í leik-
stjórn May el-Toukhy sem hlaut
Kvikmyndaverðlaun Norðurlanda-
ráðs árið 2019. Sú mynd er sýnd á
laugardag kl. 14.45. Dyrholm situr
fyrir svörum eftir sýningu beggja
myndanna á laugardeginum.
Margrete den første gerist á rúmri
viku árið 1402. Aðeins eru fimm ár
liðin frá því Margréti tókst að sam-
eina Danmörku, Noreg og Svíþjóð
undir merkjum Kalmarsambandsins
sem stjúpsonur hennar, Eiríkur af
Pommern, stýrir, en sambandið hélt í
ein 126 ár. Fulltrúi frá Englandskon-
ungi er staddur í höll Margrétar þar
sem fram fara samningaviðræður um
hjónaband Eiríks og Filippu, dóttur
Hinriks IV., sem ætlað er að styrkja
bandalagið milli Englands og Kal-
marsambandsins í baráttu þess
síðarnefnda við vaxandi áhrif Hansa-
kaupmanna. Skyndilega birtist við
hirðina maður sem segist vera Ólafur
sonur Margrétar, sem lést 1387 að-
eins 16 ára gamall, en koma hans set-
ur öll áform Margrétar um frið í Kal-
marsambandinu í uppnám.
Vil miðla af reynslu minni
Þú vaktir mikla athygli fyrir leik
þinn í Dronningen og í nýjustu mynd
þinni ferðu með hlutverk raunveru-
legrar drottningar. Það er því vel
skiljanlegt að þú hafir verið nefnd
drottning danskrar kvikmyndagerð-
ar. Hvað finnst þér um þann titil?
„Þetta er auðvitað fyrst og fremst
leikur að orðum,“ segir Dyrholm og
viðurkennir fúslega að hún búi auð-
vitað yfir mikilli reynslu af kvik-
myndagerð eftir að hafa starfað í
faginu í um þrjátíu ár. „Með reynsl-
unni kemur líka ábyrgð og því hef ég
verið upptekin af því að vera til stað-
ar sem mentor fyrir ungt fólk sem er
að stíga sín fyrstu skref í bransanum
Til mín leitar fjöldi ungra kvenna og
líka einstaka karl sem vill leita ráða
hjá mér og ræða við mig, sem aftur
veitir mér mikinn innblástur. Ég skal
því gjarnan vera drottning danskrar
kvikmyndagerðar ef það felur í sér
að leiða fólk saman í skapandi ferli,
deila reynslu og læra af öðrum, en ég
hef engan áhuga á að ráðskast með
einn eða neinn.“
Hvað þarf handrit að hafa til þess
að þú viljir taka að þér hlutverk?
„Handrit sem heilla mig bjóða upp
á góða, sammannlega sögu samtímis
því sem persónur eru margslungnar.
Í tilfelli Margrétar heillaði það mig
hversu flókin persóna hún er og mig
langaði að rannsaka hana betur.
Samtímis fannst mér spennandi að
leika í stórmynd, en slík tækifæri
gefast ekki á hverjum degi í Dan-
mörku,“ segir Dyrholm, en Margrete
den første mun vera dýrasta kvik-
myndin sem framleidd hefur verið í
Danmörku þar sem hún kostaði um
70 milljónir danskra króna. „Einnig
heillaði það mig hversu fjölþjóðleg
myndin er,“ segir Dyrholm en í
myndinni er leikið á dönsku, sænsku,
norsku, ensku og þýsku.
„Charlotte Sieling brann fyrir því
að gera mynd um Margréti fyrstu en
langaði ekki að gera hefðbundna ævi-
sögu sem spannaði alla ævi hennar.
Þegar hún og samstarfsfólk hennar
fóru að grúska í sagnfræðibókum