Morgunblaðið - 10.11.2021, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 2021
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Við höfum bent á vöntun á hjúkrun-
arfræðingum í áratugi,“ sagði Guð-
björg Pálsdóttir, formaður Félags ís-
lenskra hjúkrunarfræðinga (FÍH).
Skrifaðar hafa verið margar
skýrslur um skort á hjúkrunarfræð-
ingum. Þannig gaf FÍH út skýrslu ár-
ið 2017 um vinnu-
markað hjúkrun-
arfræðinga. Þar
kom meðal annars
fram að lengi hafi
skort hjúkrunar-
fræðinga hér á
landi. Ríkisendur-
skoðun gaf einnig
út skýrslu sama ár
um hjúkrunar-
fræðinga þar sem
stjórnvöld voru m.a. gagnrýnd fyrir
stefnuleysi vegna langvarandi skorts
á hjúkrunarfræðingum. Heilbrigðis-
ráðuneytið gaf svo út tvær skýrslur í
fyrra, annars vegar um mönnun og
menntun hjúkrunarfræðinga og hins
vegar sérstaklega um mönnunina.
Ná ekki að mennta nógu marga
„Við náum ekki að mennta nógu
marga hjúkrunarfræðinga til að
starfa í íslenska heilbrigðiskerfinu né
að halda hjúkrunarfræðingum í starfi
í heilbrigðiskerfinu. Nú hættir 4.-5.
hver hjúkrunarfræðingur störfum í
hjúkrun innan fimm ára frá útskrift.
Einnig fáum við ekki aftur til starfa þá
sem hafa hætt,“ sagði Guðbjörg. Und-
antekning frá því varð í Covid-19-far-
aldrinum þegar hjúkrunarfræðingar
slógust í lið með bakvarðasveitinni.
Starfandi hjúkrunarfræðingar í
FÍH eru rúmlega 3.600. Hjúkrunar-
fræðingar sem starfa við eitthvað
annað en hjúkrun eru yfirleitt í öðrum
stéttarfélögum. Nokkrir tugir starf-
andi hjúkrunarfræðinga hér koma er-
lendis frá, flestir frá Filippseyjum en
einnig frá Evrópu, Ástralíu og N-Am-
eríku. Menntun þeirra þarf að upp-
fylla evrópskar kröfur svo þeir fái
starfsleyfi á Íslandi.
Meðalaldur stéttarinnar er nú um
46 ár, fleiri fari á eftirlaun og því ljóst
að mennta þarf enn fleiri hjúkrunar-
fræðinga til að mæta þörfinni.
Launin laða ekki að
Guðbjörg sagði að við gerð skýrsl-
unnar 2017 hafi FÍH áætlað að hægt
væri að fá 300 hjúkrunarfræðinga aft-
ur til starfa í heilbrigðiskerfinu. Það
myndi muna mikið um þann hóp, að
hennar sögn. En hvers vegna koma
þeir ekki til starfa?
„Ein ástæðan er launin. Við erum
nú með gerðardóm númer tvö á
launaliðinn árið 2020. Það getur engin
stétt búið við það,“ sagði Guðbjörg.
Hún sagði að í greinargerð með gerð-
ardóminum komi fram að vísbending-
ar séu um að kynbundinn launamun-
ur sé á milli hjúkrunarfræðinga, sem
er 97% kvennastétt, og annarra
starfshópa stéttarfélaga þar sem
karlar eru fjölmennari og taldir eru
með sambærilega menntun, ábyrgð
og álag í starfi. Þeir séu að jafnaði
með hærri laun en hjúkrunarfræðing-
ar án þess að þeirra störf séu endilega
metin meira virði í starfsmati.
Starfsumhverfið óviðunandi
Guðbjörg sagði að á Landspítala
starfi um 55% af starfandi hjúkrunar-
fræðingum. Starfsumhverfið er óvið-
unandi eins og oft hefur komið fram,
og nú síðasta á bráðamóttöku. Eins sé
gríðarlegt álag á gjörgæslu- og smit-
sjúkdómadeildunum vegna Covid.
Skortur á gjörgæsluhjúkrunarfræð-
ingum sé ein helsta ástæða þess að
fjöldi gjörgæsluplássa sé takmarkað-
ur. Þá krefst hjúkrun Covid-sjúklinga
tvöfalt fleiri hjúkrunarfræðinga en
aðrir sambærilegir sjúklingar. Það er
m.a. vegna þess að hjúkrunarfræð-
ingar sem sinna Covid-sjúklingum
þurfa að vera í sérstökum hlífðarbún-
ingum sem eykur mjög álagið. Þess
vegna þurfi að halda aftur af kórónu-
veirufaraldrinum eins og mögulegt
er.
Langtímastefnu skortir
„Það vantar langtímastefnu til að
snúa þessari þróun varðandi skort á
hjúkrunarfræðingum við. Næsta rík-
isstjórn þarf að taka á því,“ sagði
Guðbjörg. „Þjóðin er að eldast og fólk
lifir af flóknari sjúkdóma en áður og
flóknar afleiðingar slysa. Þrátt fyrir
mikla tækniþróun verður alltaf þörf
fyrir hjúkrunarfræðinga.“
Skortur á
hjúkrunar-
fræðingum
- Stefnu til lengri tíma vantar - Hætta
í hjúkrun innan fimm ára frá útskrift
Guðbjörg
Pálsdóttir „Hjá okkur er mikill skortur á hjúkr-
unarfræðingum. Hann hefur verið
lengi og útlit fyrir að svo verði
áfram,“ segir Sigríður Gunnars-
dóttir, framkvæmdastjóri hjúkrunar
á Landspítalan-
um.
Hjúkrunar-
fræðingastéttin
hefur verið und-
irmönnuð til
margra ára.
Hjúkrunarfræð-
ingaskorturinn
veldur m.a. því að
ekki er hægt að
opna fleiri sjúkra-
rúm á spítalanum
í veirufaraldrinum. Sigríður segir
hlutfall hjúkrunarfræðinga í þeim
hópi sem sinnir hjúkrun vera töluvert
lægra en þau vildu sjá út frá öryggis-
sjónarmiði.
„Á bráðalegudeildum viljum við sjá
að 60% af þeim sem sinna hjúkrun
séu hjúkrunarfræðingar. Það byggir
á rannsóknum. Hlutfall hjúkrunar
fræðinga þarf að vera enn hærra á
gjörgæsludeildum og á sérhæfðum
göngudeildum,“ segir Sigríður.
„Verkefnunum er alltaf að fjölga og
sjúklingarnir að verða þyngri í
hjúkrun. Það kallar á fleiri hjúkr-
unarfræðinga.“
Stytting vinnuvikunnar sem samið
var um í síðustu kjarasamningum
hefur ekki dregið úr skortinum. Sig-
ríður segir að ef vel ætti að vera
þyrfti Landspítalinn að fá um 200
hjúkrunarfræðinga til viðbótar við þá
sem fyrir eru. Hjúkrunarfræðingar
eru stærsti einstaki starfsmannahóp-
urinn hjá spítalanum og Landspít-
alinn stærsti vinnustaður hjúkrunar-
fræðinga á landinu. Þannig voru
1.340 stöðugildi hjúkrunarfræðinga
og ljósmæðra á spítalanum árið 2020.
Þeim gegndu tæplega 1.600 ein-
staklingar.
Veiran kallar á aukna mönnun
Kórónuveirufaraldurinn hefur
kallað á aukna mönnun hjúkrunar-
fræðinga. Færa hefur þurft starfs-
fólk á milli verkefna og aðrir þurft að
bæta við sig vinnu vegna faraldurs-
ins. Hjúkrunarfræðingar, sem vinna
utan spítalans, hafa lagt lið í gegnum
bakvarðasveitina. Sigríður segir að
hluti þeirra sem annast úthringingar
á Covid-göngudeildinni séu læknar
og hjúkrunarfræðingar sem voru
hættir að vinna vegna aldurs.
Sigríður segir vaktavinnu á spítal-
anum og vinnuálagið veramjög krefj-
andi. „Auk þess er sagt að launin séu
ekki samkeppnishæf. Hjúkrunar-
fræðingar geti fengið hærri laun ann-
ars staðar en á Landspítalanum. En
grunnvandinn er sá að það eru ekki
til nógu margir hjúkrunarfræðingar í
landinu til að anna eftirspurninni,“
segir Sigríður. En er þá hægt að fá
hjúkrunarfræðinga annars staðar
frá? „Þeim hefur fjölgað mjög mikið
undanfarin ár. Nú starfa hjá okkur
meira en 100 hjúkrunarfræðingar
með erlendan bakgrunn. Hjá okkur
eru tæplega 70 stöðugildi mönnuð
hjúkrunarfræðingum frá Filipps-
eyjum,“ segir Sigríður. „Hjúkrun er í
grunninn starf sem krefst mikillar
færni í samskiptum við fólk. Þá getur
tungumálið verið fyrirstaða. Það tek-
ur lengri tíma að þjálfa þetta fólk
vegna tungumálsins. Við fræðum það
líka um hvernig heilbrigðiskerfið er
uppbyggt og ýmislegt fleira um sam-
félagið.“ Sigríður segir að filippeysku
hjúkrunarfræðingarnir séu mjög
færir og standist evrópskar kröfur
um menntun og hæfni.
Landspítalinn reynir sífellt að laða
til sín fleira starfsfólk. „Mjög hátt
hlutfall hjúkrunarfræðinga sem út-
skrifast kemur til starfa hjá okkur og
er mjög stór hópur nýútskrifaðra
hjúkrunarfræðinga hjá okkur. Við
bjóðum þeim upp á starfsþróunarár
fyrsta árið eftir útskrift og fræðslu,
þjálfun og stuðning til að takast á við
þetta starf sem er mjög krefjandi.“
Hún segir vanda Landspítalans
felast m.a. í því að sjúklingar séu of
margir miðað við það sem deildirnar
rúmuðu. „Við þurfum að geta tryggt
að sjúklingar séu á réttu þjónustu-
stigi. Á spítalanum er stór hópur af
sjúklingum sem hafa lokið meðferð
og bíður eftir öðrum úrræðum. Það
þrengir að allri starfseminni.“
Ljósmynd/Landspítalinn-Þorkell
Á gjörgæslu Vaktavinnan á spítalanum og vinnuálagið eru mjög krefjandi, auk þess sem launin þykja lág.
Landspítala vantar um
200 hjúkrunarfræðinga
Sigríður
Gunnarsdóttir
- Tæplega 1.600 hjúkrunarfræðingar í 1.340 stöðugildum