Morgunblaðið - 09.12.2021, Síða 32

VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Með því að opna fyrir göngu lax-
fiska í Norðlingafljót er verið að
stækka búsvæði íslenska laxins svo
um munar. Þetta er stærsta sjálf-
bærniverkefni í þágu íslenska laxa-
stofnsins sem ráðist hefur verið í,“
segir Stefán Stefánsson í Fljóts-
tungu í Borgarfirði. Hann vinnur að
því að fá leyfi til að gera laxastiga í
jarðgöngum fram hjá Barnafossi í
Hvítá og þar með fram hjá þeirri
hindrun sem þar er fyrir því að lax
geti gengið upp í Norðlingafljót.
Markmið verkefnisins sem er það
fyrsta sinnar tegundar hér á landi er
að gera Hvítá fiskgenga ofan við
Barnafoss og gera Norðlingafljót
sjálfbært fyrir laxfiska með því að
nýta búsvæði þess og byggja upp
sjálfbæran laxastofn.
700-1.000 laxa veiðiá
Gangi verkefnið eftir getur Norð-
lingafljót orðið góð laxveiðiá, eins og
aðrar borgfirskar laxveiðiár, þverár
Hvítár, þar sem Þverá/Kjarará,
Norðurá og Grímsá eru þekktastar.
Búsvæðamat sem Veiðimálastofnun
gerði fyrir Norðlingafljót fyrir um
tuttugu árum sýnir að áin er frjósöm,
á við bestu laxveiðár, og gæti með
fiskvegagerð og markvissri ræktun
gefið af sér 700 til 1.000 laxa á ári af
sjálfbærum stofni. Norðlingafljót er
vatnsmikið og rennslið er stöðugra
en í mörgum öðrum borgfirskum lax-
veiðiám. Vatnið kemur mest úr vötn-
um á Arnarvatnsheiði.
Norðlingafljót er ein af stærstu
þverám Hvítár. Hún fellur í Hvítá
um fjóra kílómetra ofan við Barna-
foss sem ekki er fiskgengur. Sá hluti
Norðlingafljóts sem vilji er til að
gera að sjálfbæru laxveiðisvæði er
um 22 kílómetra langur, frá ármótum
Hvítár ofan við Barnafoss og upp að
Bjarnafossi.
Byrjað var að sleppa hafbeitarlaxi
í Norðlingafljót fyrir 1990 og voru
veiðar stundaðar þar með þokka-
legum árangri fram yfir aldamót.
Lax úr þessum sleppingum hrygndi í
ánni og seiði gengu til hafs. Laxinn
komst hins vegar ekki aftur upp í ána
vegna hindrana í Barnafossi og urðu
menn varir við lax þar fyrir neðan að
reyna að komast upp. Bleikjustofn
Hvítár sem talinn er í hættu gæti
einnig notið góðs af opnun Norð-
lingafljóts.
Áratugir eru liðnir frá því fyrstu
hugmyndir komu upp um að opna
leið fyrir lax inn í Norðlingafljót.
Farið var vel yfir málið á árinu 2000
þegar Vífill Oddsson, reyndasti
verkfræðingur landsins í hönnun
fiskvega, og Sigurður Már Ein-
arsson, fiskifræðingur hjá Vest-
urlandsdeild Veiðimálastofnunar
sem þá var, skiluðu skýrslu til veiði-
réttarhafa. Upplýsingarnar um
frjósemi Norðlingafljóts og mögu-
leika til veiða eru frá Sigurði komn-
ar.
Barnafoss og Hraunfossar eru
friðlýst náttúruvætti og ljóst var af
fyrri umræðu að varla fengist leyfi
til að hrófla við svæðinu með gerð
hefðbundins laxastiga fram hjá
Barnafossi. Vífill og Sigurður Már
bentu á tvo möguleika, að gera laxa-
stiga í jarðgöngum sunnan við
Barnafoss eða að veita Norð-
lingafljóti yfir í Litlafljót sem renn-
ur í Hvítá fyrir neðan Hraunfossa.
Eftir mat sérfræðinga á kostum og
göllum allra kosta var fiskvegur við
Barnafoss talinn besta leiðin.
Stefán Stefánsson í Fljótstungu
tók málið upp eftir að hann eignaðist
jörðina fyrir nokkrum árum og
dregur vagninn í undirbúningnum
nú, með stuðningi meirihluta veiði-
réttarhafa í Veiðifélagi Hvítár og
Norðlingafljóts. „Ég er ekki að finna
upp hjólið heldur dusta rykið af
þessari rúmlega tuttugu ára hug-
mynd og við viljum hrinda henni í
framkvæmd,“ segir Stefán.
Jarðgöngin sem verið er að und-
irbúa eiga að vera um 240 metra
löng og um 4 metrar í þvermál. Þau
verða boruð í bergið sunnan við
Barnafoss á 10 metra dýpi og í um
50 metra fjarlægð frá árfarveginum.
Gert er ráð fyrir að efri endi þeirra
verði 40 metrum ofan við Barnafoss
og að þau opnist út í Hvítá um 70
Stærsta sjálfbærniverkefnið
í þágu íslenska laxastofnsins
- Fiskvegur í jarðgöngum hjá Barnafossi gerir Norðlingafljót eina af bestu veiðiám Borgarfjarðar
Náttúrufegurð Norðlingafljót kemur ofan af Arnarvatnsheiði og rennur um Hallmundarhraun. Hún verður falleg laxveiðiá í stórbrotnu landslagi.
Ljósmynd/Halldór Sigurðsson
32 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 2021
Hælið eftir Emil Hjörvar Petersen
„Gerð fiskvegar fram hjá Barnafossi í Hvítá og landnám laxa í Norð-
lingafljóti er án efa stærsta verkefni sem unnið hefur að með því mark-
miði að efla sjálfbæra nýtingu laxa á Íslandi,“ skrifar Sigurður Már Ein-
arsson, fiskifræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, í svari til veiðifélagsins
þegar hann var beðinn um álit á áhrifum framkvæmdarinnar á laxinn.
Bendir hann á að ef það tekst að nýta framleiðslugetu Norðlingafljóts
með sjálfbærum hætti gæti laxveiði á Íslandi aukist í framtíðinni um
2-3% á ári. „Norðlingafljótsverkefnið getur þannig haft jákvæð áhrif á
stöðu laxins hérlendis, gangi áætlanir að óskum,“ skrifar Sigurður Már.
Stefán Gíslason, umhverfisfræðingur hjá Umhverfisráðgjöf Íslands
(Environice), segir að ekki verði séð að framkvæmdin muni hafa neikvæð
áhrif á þau verðmæti sem friðlýsingu svæðisins við Barnafoss og Hraun-
fossa er ætlað að vernda. Það er eitt af þeim atriðum sem koma fram í
minnisblaði sem hann vann fyrir veiðfélagið. Einnig telur hann ólílegt að
ummerki eftir fiskveginn verði sjáanleg á yfirborði landsins eða í rennsli
árinnar.
Laxveiði gæti aukist um 2-3%
SIGURÐUR MÁR EINARSSON FISKIFRÆÐINGUR