Saga - 2018, Blaðsíða 180

algerlega upp í grunnskiptingu bókarinnar er ekki víst, en vissulega er hún
víða sýnileg í bókinni og hefur jákvæð áhrif á verkið í heild. Báðar hliðar eru
nauðsynlegar til að skilja ferlana á bak við þessa grein fólksflutninga. Til
þess að slíkt gæti orðið þurfti bæði framgöngu innlendra aðila og vilja þeirra
sem hingað komu, og aðstæður innan lands og utan sem gerðu þá mögu -
lega og oft nauðsynlega. Dæmi um þetta er framganga Jóns Leifs tónskálds
sem á árunum 1922–1924 hafði forgöngu um að fá sjö þýska tónlistarmenn
til starfa á Íslandi. Efnahagslegar aðstæður í heimalandinu á millistríðsár-
unum gerðu það að verkum að tilboðin voru aðlaðandi í augum ungra
Þjóðverja. Það sem beið þeirra á Íslandi var þó ekki frýnilegra en svo að allir
voru þeir komnir aftur til síns heima áður en langt um var liðið (bls. 124–
125).
Í fyrri hluta bókarinar er litið á söguna frá íslenskum sjónarhóli þegar
leitað er skýringa hvers vegna erlendir tónlistarmenn komu til landsins í
svona miklum mæli og reynt að meta hlutdeild þeirra í uppbyggingu
íslenskrar tónlistarmenningar. Sjónum er beint að því sem gert var innan-
lands til uppbyggingar tónlistarlífs, uppbyggingu menningarstofnana svo
sem stofnun hljómsveita og tónlistarskóla. Sá hluti skiptist í átta kafla þar
sem viðfangsefnið er rakið í tímaröð auk þess sem kaflinn Gestagangur er
helgaður listamönnum sem komu hingað til tónleikahalds. Fyrst er saga
tónlistariðkunar á Íslandi rakin stuttlega frá fyrstu öldum Íslandsbyggðar
fram á byrjun tuttugustu aldar. Síðan er saga erlendra tónlistarmanna á
Íslandi rakin áratug fyrir áratug, frá 1920–1960. Tímaramminn er þannig
örlítið á skjön við það sem boðað er í undirtitli. Þannig eru drjúgir kaflar
helgaðir þriðja áratugnum, t.d. á bls. 16–28 og 71–83. Ástæða þessa er ekki
alveg ljós þrátt fyrir að greinilegt sé að Alþingishátíðinni sé ætlað að marka
ákveðin tímamót í þessari sögu.
Alþingishátíðin 1930 og hlutverk tónlistar í tengslum við hana er hins
vegar mjög áhugavert rannsóknarefni. Þar mættust þjóðernishyggja og
alþjóða- eða Evrópuhyggja í áhugaverðu samspili. Til að íslensk þjóð stæði
undir nafni þurfti að flytja inn miðevrópska tónlistarmenningu og greinir
Óðinn markmið hátíðarhaldanna eftir viðtakendum. „Þar átti að sýna
erlendu gestunum blóma íslenskrar menningar og sýna jafnframt Íslend -
ingum, að hverju bæri að stefna“ (bls. 31). Flutningur klassískrar tónlistar
var þannig hluti af þeim rökstuðningi fyrir nýfengnu fullveldi sem hátíðinni
var ætlað að bera fram og vísar þannig til samtíðar og framtíðar frekar en
fortíðar og út fyrir landsteinana frekar en inn á við.
Séð frá íslenskum sjónarhóli var tímabilið 1930–1960 mikill umbreyt-
ingatími í tónlistarlífinu, drifinn áfram með því að erlendir straumar, þekk-
ing og þjálfun bárust til landsins eftir ýmsum leiðum. Þessari mynd er
komið til skila í bókinni með því að bregða upp stórri mósaíkmynd sem er
samsett úr lífi og störfum stórs hóps erlends tónlistarfólks sem tók þátt í
þessu verkefni. Jafnframt er rakin uppbygging burðarvirkis íslenskrar tón-
ritdómar178
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:46 Page 178