Saga - 2018, Page 194

eftir að Eggert féll frá. Hún markaði tímamót vegna nákvæmra lýsinga á
náttúru landsins en ekki síður á mannlífi og menningu fjarlægrar eyjar sem
áður mátti sitja undir furðusögum og margvíslegri þvælu misviturra höf-
unda. Frumútgáfan er nú aðgengileg á vefslóð Landsbókasafns Íslands –
Háskólabókasafns (baekur.is/is/bok/000099709/Vice-Lavmand_Eggert_
Olafsens). Á íslensku kom ferðabókin út í frábærri þýðingu Steindórs
Steindórssonar frá Hlöðum árið 1943, sem hann svo endurskoðaði og bætti
árið 1974. Í inngangi síðari útgáfunnar rétt nefnir hann dagbækur þeirra
félaga „sem geymdar eru í Landsbókasafni“ (Ferðabók Eggerts Ólafssonar og
Bjarna Pálssonar. Reykjavík: Örn og Örlygur 1974, bls. xxi).
Þær eru nú í handritadeild Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns
og gegna safnmarkinu ÍB 8 fol. (sjá myndir á Vef. handrit.is/is/manuscript/
view/IB02-0008). Sigurjón Páll gerir nákvæma grein fyrir handritinu í inn-
gangi og segir frá tengdum gögnum, varðveittum sem glötuðum (bls. 10–
11). Texta dagbókanna virðast þeir félagar yfirleitt skrifa jafnóðum — og var
Eggert vandvirkari — eða þá að þeir félagar hafa tekið saman atburði nokk-
urra daga, vafalaust eftir eigin gögnum. Þegar textinn er borinn saman við
ferðabókina er niðurstaðan sú að dagbækurnar hafi verið mjög vel nýttar
við verkið en þó eru þar fyllri lýsingar á ýmsu og sitthvað um ferðalögin
sjálf sem ekki er í hinu formlegra verki (bls. 13). Hér er því á ferðinni einstök
heimild sem gefur færi á aukinni þekkingu á íslensku samfélagi en líka á
skýrari skilningi á rannsóknarleiðangrinum sjálfum, sem á sínum tíma var
á heimsmælikvarða ef svo má segja. Í stuttum inngangi eru gögnin vandlega
útskýrð og til dæmis farið nákvæmlega í rithendur með sýnishornum (bls.
12, 15–17). Auk dagbókanna eru svo gefin út gögn sem tengjast leiðangr in -
um og síðan útgáfu ferðabókarinnar (bls. 510–734), sem varpa enn frekara
ljósi á verkefnið.
Markmið þessarar bókar gæti ekki verið einfaldara: „að gera textann
aðgengilegan fræðimönnum og öðrum sem áhuga hafa“ (bls. 6). Göfugra
getur það heldur ekki orðið og þá nægir líka alveg að vinna textann til
útgáfu, með lágmarks útskýringum og góðum skrám — hér yfir staðanöfn
og mannanöfn (bls. 735–768). Aðrir þurfa síðan að taka við keflinu! Bókin
sjálf er eigulegur gripur og hönnun snyrtileg. Letur er þægilegt og spássíur
góðar. Sjálf útgáfan er vönduð ef marka má samanburð á nokkrum blað -
síðum. Boðuð aðferð er skynsamleg (bls. 13), til dæmis það hafa ekki stóran
staf í nafnorðum, sem Eggert og Bjarni gera stundum og stundum ekki.
Annað slíkt atriði, sem ekki er getið, er að haft er nútíma „ø“ þar sem þeir
skrifa „ö“. Að gefa út danskan texta frá átjándu öld er ekki einfalt mál og
hér — líkt og í ofangreindri útgáfu landsnefndarskjala — tekst mjög vel til.
Það eina sem ég myndi vilja setja út á er sú ákvörðun að að nota sviga til
auðkenningar á skammstöfunum og styttingum, til dæmis „D(en)“ og
„s(om)“. Eggert og Bjarni notuðu sjálfir sviga nokkuð oft, sem þá eiginlega
missa marks, og í útgáfunni birtast jafnvel svigar útgefanda innan í svigum
ritfregnir192
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:46 Page 192