Bændablaðið - 07.10.2021, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. október 20214
FRÉTTIR
Vaxtarrými er nýr viðskiptahraðall á Norðurlandi
– Fyrsta verkefni regnhlífarsamtaka nýsköpunar á Norðurlandi
Átta nýsköpunarteymi af Norður ­
landi taka þátt í nýjum viðskipta­
hraðli á Norðurlandi sem heitir
Vaxtarrými og hófst 4. október og
stendur yfir í átta vikur.
Markmið Vaxtarrýmisins er að
hjálpa teymunum að vaxa hratt
á þessum átta vikum og á þeirra
forsendum. Dagskráin er sérhönnuð
með þarfir þátttökuteymanna í huga.
Teymin hitta reynslumikla leið-
beinendur, frumkvöðla, fjárfesta og
stjórnendur fyrirtækja á Norðurlandi
og víða, sitja vinnustofur og fræðslu-
fundi og mynda sterkt tengslanet sín
á milli.
Hraðallinn fer að mestu leyti fram
á netinu en jafnframt hittast teymin
fjórum sinnum meðan á hraðlinum
stendur á vinnustofum á völdum
stöðum á Norðurlandi.
Vaxtarrými fyrsta
verkefni Norðanáttar
Vaxtarrými er fyrsta verkefni ný-
stofnaðra regnhlífarsamtaka nýsköp-
unar á Norðurlandi undir heitinu
Norðanátt, en að þeim koma Samtök
sveitarfélaga á Norðurlandi vestra,
Samtök sveitarfélaga á Norðurlandi
eystra, Eimur, Nýsköpun í norðri,
nýsköpunar miðstöðin Hraðið
og ráðgjafar fyrirtækið RATA.
Stuðningsaðili Vaxtarrýmis er
Fallorka.
Norðanátt byggir á hringrás
árlegra viðburða þar sem frumkvöðl-
ar fá tækifæri til að þróa hugmyndir
sínar, vaxa og ná lengra. Hringrásin
samanstendur af lausnamóti, vinnu-
smiðju, viðskiptahraðli og fjárfesta-
móti.
Stoðkerfið verði alltaf
tilbúið fyrir góða hugmynd
Sesselja Barðdal er framkvæmda stjóri
Eims og segir hún að Norðanátt hafi
fengið styrk úr Lóunni, nýsköpunar-
sjóði stjórnvalda fyrir landsbyggð-
ina. „Verkefnið hlaut styrk upp á sjö
milljónir, en verkefnið felst í því að á
hverju ári verði röð viðburða, það er
lausnamót, frumkvöðlasmiðja, við-
skiptahraðall og fjárfestahátíð.
Verkefnið gengur út á að sama
hvaða tíma árs árs þú færð hugmynd
þá sé stoðumhverfið tilbúið með verk-
færi til að þróa hugmyndina áfram og
alltaf sé í boði frekari framþróun á
hugmyndinni.
Styrkurinn verður nýttur til að
keyra átta vikna hraðalinn Vaxtarrými
nú í haust og í framhaldi af því verður
haldin fjárfestahátíð,“ segir Sesselja.
Alþjóðleg fyrirmynd
Að sögn Sesselju byggir Vaxtarrýmið
á alþjóðlegri fyrirmynd en þó klæð-
skerasniðin að þörfum frumkvöðla
og fyrirtækja á Norðurlandi. „Það
býður upp á metnaðarfullan vettvang
til vöruþróunar og góðan undirbún-
ing fyrir fjármögnun. Þátttakendur fá
tækifæri til að efla sig og sín fyrirtæki
og vaxa með vindinn í bakið,“ segir
hún. /smh
Þátttakendur í Vaxtarrými eru eftirfarandi:
Mýsköpun
Mýsköpun snýr að tilraunaræktun á smáþörungum til að þróa og framleiða
spirulina duft sem fæðubótarefni.
Plastgarðar
Plastgarðar þróa heyrúllupoka sem hægt er að nota ár eftir ár og skapa
þannig hringrásarhagkerfi landbúnaðarplasts.
Íslandsþari
Íslandsþari hyggst nýta jarðhita til að vinna verðmætar afurðir úr stórþara
sem vex í miklu magni við Norðurland. Verkefnið byggist á sjálfbærni,
fullnýtingu og fullvinnslu hráefnisins í sátt við náttúruna.
Mýsilica
MýSilica framleiðir hágæða húðvörur úr náttúrulegum kísil ásamt öðrum
steinefnum sem fyrirfinnast í nærumhverfinu. Fyrirtækið nýtir auðlindir
sem eru í dag ónýttar og skapa þannig verðmæti.
Nægtarbrunnur náttúrunnar
Nægtarbrunnur náttúrunnar er nýsköpunarfyrirtæki sem hefur það að
markmiði að þróa og hefja framleiðslu nýrra drykkjarvara úr staðbundnu
hráefni, til dæmis grasöl og rabarbarafreyðivín.
Icelandic Eider
Icelandic Eider sérhæfir sig í fullvinnslu æðardúns og þróun á útivistarvörum.
Um er að ræða sjálfbærar vörur þar sem dúnninn fellur til af villtum fuglum
og til hreinsunar er notast við jarðvarma af svæðinu.
Austan Vatna
Austan Vatna framleiðir Chimicurri-sósur og fullvinnur kjötafurðir. Notast er
við staðbundin hráefni og lögð áhersla á mikilvægi samspils náttúru og dýra.
Ektafiskur
Ektafiskur framleiðir næringarríkan saltstein fyrir búfé úr afsalti sem fellur
til við söltun á fiski.
Icelandic Eider sérhæfir sig í fullvinnslu æðardúns og þróun á útivistarvörum.
Um er að ræða sjálfbærar vörur þar sem dúnninn fellur til af villtum fuglum
og til hreinsunar er notast við jarðvarma af svæðinu.
Austan Vatna framleiðir Chimicurri-
sósur og fullvinnur kjötafurðir.
Stress í lambakjöti:
Aðbúnaðurinn skiptir sköpum
– fyrir fjárflutninga í sláturhús og einnig á staðnum
Í samstarfsverkefni sem unnið hefur
verið að hjá Matís á undanförnum
árum – og hefur þann tilgang að
afla þekkingar sem mun nýtast til
að tryggja gæði íslensks lambakjöts
– hefur komið í ljós að aðbúnaður og
fóðrun sláturlamba heima á bæjum
fyrir flutninga hefur meira um það að
segja hvort stress komi fram í kjötinu,
en sjálfur flutningurinn í sláturhúsið.
Sama má segja um rag, vigtun og
ómmælingar skömmu fyrir flutning
sem líka hefur neikvæð áhrif. Nýlegar
rannsóknir benda til að hvíld og fóðrun
á sláturstað skipti einnig sköpum
varðandi kjötgæðin.
Guðjón Þorkelsson og Óli Þór
Hilmarsson, starfsmenn Matís, segja
að ljóst sé að meðferð fyrir og eftir
slátrun hefur áhrif á kjötgæðin, það
er hvort lömbin séu þreytt, örmagna
eða stressuð við slátrun. „Það hefur
komið fram í okkar rannsóknum og
sýnatökum að flutningurinn sjálfur
veldur ekki stresseinkennum í kjöti
heldur sé það fyrst og fremst öll
meðferð fyrir flutninga. Einnig virðist
flutningslengdin ekki skipta máli,“
segir Guðjón. „Þar sem ekki hefur
verið hugað að fóðrun og vatnsbúskap
gripanna fyrir flutninga hefur stundum
borið á stresseinkennum,“ bætir
Guðjón við.
„Það hefur líka komið í ljós í
nýlegum rannsóknum okkar að það
geti skipt sköpum á sláturstað að
aðbúnaðurinn sé góður og nýlegar
niðurstöður okkar benda til að þar sem
til dæmis fóðrun er í lagi, séu miklar
líkur á að það verði einnig í lagi með
kjötið,“ bendir Óli Þór á.
Um dýravelferðarmál
líka að ræða
„Þetta er að sjálfsögðu dýravelferðar-
mál. Bændur, flutnings aðilar, réttar-
stjórar og annað starfsfólk í slátur-
húsum hafa lengi verið meðvitaðir
um þetta.
Í rannsókninni er þetta sett í sam-
hengi við reglugerðir um meðhöndl-
un sláturdýra í sláturhúsi og við vernd
dýra við aflífun, túlkun og útfærslu
þeirra.
Stress fyrir slátrun hefur mikil áhrif
á kjötgæði. Kjötið verður dökkt, þurrt,
seigt og geymist illa. Þess vegna er
verðfellt ef stress finnst í nautakjöti,“
segir Guðjón.
Einföld sýrustigsmæling
Guðjón segir að hægt sé að finna
stress í kjöti með einfaldri sýru-
stigsmælingu í vöðva daginn eftir
slátrun. Eðlilegt sýrustig eigi að vera
frá 5,4–5,8. Kjöt með hærra sýrustig
sé flokkað sem stresskjöt.
„Í rannsókninni núna í haust var
verið að kanna hvort þetta eigi við fyrir
lambakjöt eða hvort viðmiðunargildið
eigi að vera hærra, til dæmis eins og
í nautakjöti þar sem miðað er við 6,0.
Við veljum kjöt með mismunandi
sýrustigi og frystum það og mælum svo
rýrnun, lit, bragðgæði og skurðkraft til
að kanna hvort þessir þættir breytist
með vaxandi sýrustigi. Síðan vonumst
við til að geta lagt til viðmiðunargildi
fyrir sýrustig til að túlka þær mælingar,“
segir hann.
Stressið minnkað aðeins
Á undanförnum árum hafa starfsmenn
Matís staðið að sýrustigsmælingum í
sláturtíð. Haustið 2016 var gerð stór
rannsókn á vöðvum 800 skrokka af
lömbum frá fjórum ræktunarbúum.
„Niðurstaðan varðandi stress þá
var að um tíu prósent hryggvöðvanna
var stresskjöt með sýrustig hærra en
5,8. Það var of hátt hlutfall sem þurfti
að lækka verulega með fræðslu, ráð-
gjöf og eftirliti.
Í fyrrahaust var sýrustigið mælt í
lambakjöti í þremur sláturhúsum frá
22 bæjum, jafnframt því sem gátlist-
ar voru fylltir út. Þá var níu prósent
kjötsins að meðaltali stresskjöt ef
miðað er við sýrustig 5,8 en 1,4 pró-
sent ef miðað er við 6,0.
Nokkrir bæir skáru sig úr með
ekkert stresskjöt á meðan aðrir bæir
voru með frekar hátt hlutfall,“ segir
Guðjón. Hann segir að ástandið hafi
þannig skánað en hægt sé að bæta það
enn þá meira.
Það skipti máli varðandi velferð
lambanna, gæði kjötsins, ímynd
greinarinnar og markaðsmálin.
Aðilar að verkefninu um rannsókn-
ir á gæðum íslenska lambakjötsins, eru
auk Matís; RML, Landbúnaðarháskóli
Íslands, Norðlenska, Sláturfélag
Suðurlands, Fjallalamb og SAH
afurðir. /smh
Guðjón Þorkelsson og Óli Þór Hilmarsson, starfsmenn Matís, að störfum
við sýnatökur á Blönduósi.