Bændablaðið - 07.10.2021, Blaðsíða 18

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. október 202118
HROSS&HESTAMENNSKALANDSJÁ
Í Áföngum orti prófessor Jón
Helgason um hin sólvermdu
suðrænu blóm sem „áburð
og ljós og aðra virkt enginn
til þeirra sparði“. Nú horfir
þannig að ræktendur, hvort
sem þeir eru að fást við suð-
ræn blóm eða melgrasskúfinn
harða, þurfi að spara áburðinn
eða gjalda hann dýrara verði
en verið hefur.
Frá því að heimsfaraldurinn
hófst hefur matvælaverð farið
hækkandi í heiminum. Tugir
landa settu útflutningstakmark-
anir á matvæli sem enn eru í gildi
víða. Þurrkar og óárán í veðurfari
hafa sjaldan haft jafn víðtæk áhrif
enda veður vályndari að jafnaði
um þessar mundir af völdum
loftslagsbreytinga. Sömuleiðis
hefur verðlag á ýmsum hrávörum
farið hækkandi síðustu mánuði.
Hér hafa því orðið umskipti því
sé litið lengra til baka þá hafa
matvæli og drykkjarvörur frekar
togað verðbólgu niður á við
en hitt hér á landi. Sem dæmi
má taka að frá ársbyrjun 2015
til dagsins í dag hafa matvæli
hækkað minna í verði heldur
en vísitala neysluverðs. Spilar
þar ýmislegt inn í en líklega er
stærsta breytan styrking krón-
unnar á árunum 2015-2017 auk
þess sem olíuverð var lægra á
þessu tímabili en árunum þar á
undan.
Tilviljanakenndar sveiflur
Þetta er í takti við enn þá lengri
þróun, nefnilega þá að raunverð
matvæla lækkar vegna tækni-
framfara í landbúnaði og viðvar-
andi framleiðniaukningar. Þetta
hlaupabretti hefur neytt bændur
til þess að auka framleiðslu,
sækja sér tekjur utan bús eða
hætta framleiðslu og gera eitt-
hvað annað um áratuga skeið.
Nú horfir svo við á hinn bóginn
að á næstu mánuðum muni ýmis
aðföng til landbúnaðar hækka
talsvert í verði. Ýmsir hnútar
komu á framleiðslukeðjur vegna
heimsfaraldursins sem ekki hafa
raknað upp enn þá. Sérstaklega
eru horfurnar slæmar hvað áburð
varðar. Vegna hækkandi verðs
á jarðgasi hafa ýmsir framleið-
endur í Evrópu þurft að draga úr
framleiðslu. Þá hafa þvingunar-
aðgerðir gegn hvítrússneskum
ríkisfyrirtækjum, sem eru stórtæk
á markaði með kalí, haft áhrif.
Hækkun flutningskostnaðar á
heimsvísu vegur einnig inn í
þetta dæmi. Loks hafa stormar
við Mexíkóflóa stöðvað fram-
leiðslu í stærstu áburðarverk-
smiðjum heims.
Nóg er til af næringarefnum
Áburður er einn stærsti einstaki
kostnaðarliðurinn í framleiðslu
fóðurs og því munu hækkanir á
áburði draga úr framlegð á bú-
vörum næstu misseri. Sérstaklega
ef innflutningsaðilar komast upp
með að ýta öllum verðhækkunum
út í verðlagið til bænda. Bændur
eru því eindregið hvattir til þess
að huga að því tímanlega að gera
áburðaráætlanir þannig að þeir
lágmarki þann kostnað sem fer
í það að skaffa næringarefnin í
túnin. Þá er hægt að kanna hvort
að hægt sé að ná betri nýtingu á
þann áburð sem keyptur er með
betri tækni við dreifingu. Þessi
kostnaðarliður er einfaldlega af
þeirri stærðargráðu að mikilvægt
er að koma böndum á hann svo
að afkoman á búinu sé ekki háð
stormum á Mexíkóflóa eða stór-
veldabixi sem hækkar verð á jarð-
gasi í Evrópu.
Til lengri tíma litið þarf Ísland
svo að verða á nýjan leik óháðara
innfluttum áburði en verið hefur
um hríð. Hægt er að vinna fos-
fór úr úrgangi sem í dag er dælt
út í sjó. Verði hér reistar mikl-
ar landeldisstöðvar í laxeldi má
nýta mykjuna til þess að fram-
leiða áburð. Nóg fellur til af
næringarefnum í landinu en þau
verður að klófesta og nýta. Áburð
getum við framleitt innanlands
ásamt ljósi með rafmagni. Það
væri hringrásarhagkerfi sem
myndi auka fæðuöryggi og gera
íslenska framleiðslu óháðari til-
viljanakenndum sveiflum á hrá-
vöruverði en nú er raunin.
Kári Gautason
Höfundur er sérfræðingur
í úrvinnslu hagtalna hjá
Bændasamtökum Íslands
Áburður, verðbólga og
hringrásarhagkerfi
Kári Gautason.
Auk þess að hljóta gríðarlega góðan dóm fyrir hæfileika er Fróði frá Flugumýri líka augnayndi. Hann fékk 8,45 fyrir
sköpulag, þar af einkunnina 9 fyrir samræmi, háls, herðar og bóga. Ræktandi hans og sýnandi, Eyrún Ýr Pálsdóttir,
stefnir með hann á keppnisbrautina í framtíðinni. Mynd/ghp
Geðprúður mýktarhestur
– Fróði Flugumýri er hæst dæmda 4 vetra hross ársins 2021
Geðgóð hæfileikahross sem sýna
afköst ung að aldri hljóta að
vera markmið og draumur hvers
hrossaræktanda.
Það var enginn skortur á slík-
um gripum á kynbótabrautinni í ár
því 34 hross fædd árið 2017 fengu
fyrstu verðlaun í aðaleinkunn.
Stóðhesturinn Fróði frá Flugumýri
hlaut hæstu einkunn fjögurra vetra
hrossa í ár en ræktendur hans eru
Eyrún Ýr Pálsdóttir og Teitur
Árnason.
„Fróði er afskaplega yfirvegaður
og jafn á öllum gangi. Hann er fljótur
að svara og læra. Hann er allur svo
skemmtilega léttur, ég hef aldrei
verið með svona klárhest áður,“ segir
Eyrún en kostir hans fóru ekki fram-
hjá neinum í kynbótadómnum enda
hlaut hann einkunnina 9 fyrir tölt,
brokk, greitt stökk, samstarfsvilja og
fegurð í reið og 8,31 fyrir hæfileika
sem reiknast sem 8,91 án skeiðs sem
hlýtur að teljast væn einkunn fyrir
ekki eldri hest.
Þegar hross sýna svo mikil afköst
á unga aldri þarf að passa vel upp á
þau og varast að fara fram úr þeim,
eins og Eyrún kemst að orði. „En
Fróði gerði þetta allt sjálfur. Ég
æfði hann einu sinni á brautinni í
Hafnarfirði, það var kolvitlaust veður
en klárinn var magnaður og við
Teitur vorum sammála um að hann
væri að fara að gera góða hluti, svo
ég mætti með hann í dóm viku seinna
og allt gekk upp. Það er eflaust vegna
þess hve eðlisgóður hann er á gang-
tegundunum. Þetta mikla fjaður-
magn, skreflengd og framganga
hans í reið skiluðu sér greinilega til
dómaranna, því einkunnir voru á pari
við það sem við höfðum ímyndað
okkur.“
Óvænt hryssukaup
Eyrún Ýr segist hafa eignast móður
Fróða, Fýsn frá Feti, fyrir tilviljun
árið 2014. „Ég kynntist henni þegar
hún var orðin fullorðin hryssa, þá
búin að vera í folaldseignum í nokkur
ár. Nýr eigandi hennar þá bað mig
um að þjálfa hana til að finna hvernig
hryssa hún væri áður en hann léti
hana í frekari folaldseignir. Ég varð
svo svakalega hrifin af henni að ég
varð að eignast hana,“ segir Eyrún,
sem á ekki langt að sækja skynbragð
fyrir góðum kynbótahrossum, enda
fædd og uppalin á hrossaræktarbúinu
Flugumýri og hefur kennt ræktun
sína við búið.
„Ég fékk í vöggugjöf heiðurs-
verðlaunahryssuna Kolskör frá
Gunnarsholti og hef ræktað undan
henni síðan. Ég á m.a. tvær hátt
dæmdar hryssur undan henni sem
eru í ræktun hjá mér og byrjaðar að
skila mér góðum afkvæmum,“ segir
Eyrún en hún og sambýlismaður
hennar, Teitur Árnason, fá á bilinu
5–10 folöld á ári.
„Við eigum einnig nokkrar hryss-
ur í sameign með öðrum ásamt því
að fá að halda gæðahryssum sem
við höfum haft í þjálfun. Gaman
er að segja frá því að við sýnd-
um fjögur hross úr okkar ræktun
í ár. Meðalaldurinn var 5 vetra og
aldursleiðrétt aðaleinkunn 8,29.“
Faðir Fróða er Hringur frá
Gunnarsstöðum I. „Ég hef alltaf
verið svakalega hrifin af Hring, man
sérstaklega eftir honum þegar hann
kom fram 5 vetra og ákvað þá að
ég yrði að nota hann. Hann er mín
týpa, hágengur og léttur klárhestur.
Ég man líka eftir mömmu Hrings
sem var ótrúlega flott meri,“ segir
Eyrún sem lumar á fleiri afkvæmum
Hrings í hrossastóðinu.
Gæðatamning litlu systur
Eyrún Ýr sendi Fróða í tamningu í
vetur til yngri systur sinnar, Þórdísar
Ingu, sem þá var í Skagafirði í
Hólaskóla. „Ég sendi alltaf nokkur
góð hross til hennar því ég veit að
hún er mjög fær tamningakona. Enda
tamdi hún Fróða frábærlega. Þegar
hún kom svo hingað til okkar í verk-
nám í vor tók ég við honum. Þá fann
ég strax að hann var óvenjulegur,“
segir Eyrún Ýr.
Hún vonast til að geta notað
Fróða sem keppnishest í framtíðinni,
en fyrst muni hún stefna með hann
aftur á kynbótabrautina.
95
100
105
110
115
120
125
20
15
M
01
20
15
M
03
20
15
M
05
20
15
M
07
20
15
M
09
20
15
M
11
20
16
M
01
20
16
M
03
20
16
M
05
20
16
M
07
20
16
M
09
20
16
M
11
20
17
M
01
20
17
M
03
20
17
M
05
20
17
M
07
20
17
M
09
20
17
M
11
20
18
M
01
20
18
M
03
20
18
M
05
20
18
M
07
20
18
M
09
20
18
M
11
20
19
M
01
20
19
M
03
20
19
M
05
20
19
M
07
20
19
M
09
20
19
M
11
20
20
M
01
20
20
M
03
20
20
M
05
20
20
M
07
20
20
M
09
20
20
M
11
20
21
M
01
20
21
M
03
20
21
M
05
20
21
M
07
20
21
M
09
Ví
sit
al
a,
ja
n
20
15
=
1
00
Verðbólga og matvæli
Vísitala neysluverðs Matur og drykkjarvörur
Smáauglýsingar 56-30-300
Næsta blað kemur út 21. október
Hæfileikar Faðir
Nafn og uppruni Aðaleinkunn Sköpulag Hæfileikar án skeiðs Móðir
Fróði frá Flugumýri 8,36 8,45 8,31 8,91 Hringur frá Gunnarsstöðum I
Fýsn frá Feti
Drangur frá Steinnesi 8,33 8,41 8,28 8,61 Draupnir frá Stuðlum
Ólga frá Steinnesi
Tappi frá Höskuldsstöðum 8,33 8,35 8,32 8,56 Kolskeggur frá Kjarnholtum I
Tign frá Höskuldsstöðum
Afródíta frá Garðshorni á Þelamörk 8,33 8,43 8,27 8,32 Grímur frá Garðshorni á Þelamörk
Elding frá Lambanesi
Glampi frá Skeiðháholti 8,25 8,49 8,12 8,42 Draupnir frá Stuðlum
Hrefna frá Skeiðháholti
Kolbrún frá Helgatúni 8,25 8,06 8,35 8,24 Hrannar frá Flugumýri II
Vænting frá Hruna
Aðalheiður frá Garðshorni á Þelamörk 8,24 8,3 8,21 8,15 Ölnir frá Akranesi
Garún frá Garðshorni á Þelamörk
Ómar frá Garðshorni á Þelamörk 8,23 8,21 8,24 8,28 Organisti frá Horni I
Hremmsa frá Akureyri
Geisli frá Árbæ 8,23 8,36 8,15 8,18 Ölnir frá Akranesi
Gleði frá Árbæ
Nala frá Varmá 8,19 8,14 8,22 8,8 Konsert frá Hofi
Bríet frá Varmá
Hæstu 4 vetra hross ársins 2021
Guðrún Hulda Pálsdóttir
gudrunhulda@bondi.is