Bændablaðið - 07.10.2021, Blaðsíða 22

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. október 202122
UTAN ÚR HEIMI
Vetni lykilatriði í stefnumótandi framtíðarsýn orkumála Evrópusambandsins:
Þýskaland, Frakkland, Ítalía og Spánn setja
11,5 milljarða evra í vetnisvæðingu
Nokkur ríki innan ESB sam-
þykktu vetnisstefnu árið 2020.
Það voru Þýskaland, Frakkland,
Ítalía og Spánn. Þau skuldbundu
sig einnig einnig til að leggja 11,5
milljarða evra í vetnisvæðingar-
áform á árunum 2021 til 2026.
Þar af mun Þýskaland leggja til
3 milljarða evra, Ítalía 3 millj-
arða, Frakkland 2 milljarða,
Spánn 1,5 milljarða og gert er
ráð fyrir að um 1 milljarður
evra komi bæði frá Póllandi og
Rúmeníu.
Enn fremur var hleypt af stokk-
un á árinu 2020 mikilvægu verk-
efni ESB um sameiginlega hags-
muni Evrópu í vetni (Important
Project of Common European
Interest - IPCEI). Á þetta verkefni
að flýta fyrir stofnun evrópskrar
vetnisverðmyndunarkeðju.
Metnaðarstig er mismunandi
milli landa, en er greinilega hátt
í sumum tilfellum. Þannig stefnir
Þýskaland að því að byggja upp
5 GW framleiðslugetu á vetni
fyrir árið 2030 sem lið í að ná
því markmiði að vera þá komið
með 90-110 TWh vetnisnotkun á
landsvísu. Þetta er um það bil 4%
af heildarorkunotkun Þýskalands.
Til að ná þessum áformum
hefur Þýskaland tryggt 9 milljarða
evra fjármögnun í gegnum vetnis-
væðingarstefnu ríkisins.
Áætlanir Frakklands eru enn
metnaðarfyllri með markmið um
rafgreiningargetu upp á 6,5 GW
árið 2030 og með 7 milljarða evra
framlagi af opinberu fé til ársins
2030 til að kynna vetnisnotkun í
iðnaði og samgöngum.
Ítalía hefur einnig samþykkt
innlenda vetnisstefnu sem miðar
fyrst og fremst að 5 GW rafgrein-
ingargetu árið 2030, eða 2% af
heildarorkuþörf landsins. Það auk-
ist síðan upp í 20% af endanlegri
orkuþörf árið 2050.
Spánn stefnir á 4 GW af raf-
greiningargetu, sem á að ná með
9 milljarða evra ríkisframlagi og
einkafjárfestingu fyrir árið 2030.
Bretland stefnir
hátt í vetnisvæðingu
Bretland er nú komið út úr ESB og
afhjúpaði stefnu sína í ágúst 2021
um að þróa það sem stjórnvöld skil-
greina sem „leiðandi vetnisbúskap í
heiminum“. Þar er vetni skilgreint
sem lykilþáttur í orkuskiptum, sér-
staklega í rafmagni, iðnaði og að
hluta til í flutningageiranum.
Að framboðssíðunni er aðalmark-
miðið að þróa 5 GW kolefnisvetn-
isframleiðslugetu árið 2030 (svipað
og Þýskaland og Ítalía). Það á að
leiða til að um 20-35% af orkunotkun
landsins verði með vetni árið 2050.
Á eftirspurnarhliðinni er mark-
miðið að láta vetni gegna mikilvægu
hlutverki við að kolefnisjafna þá
geira sem nú nota vetni sem fram-
leitt er með jarðefnaeldsneyti, svo
sem í efnaiðnaði og olíuhreinsunar-
stöðvum, sem og svo til upphitunar
íbúðarhúsnæðis. Einnig til að fram-
leiða rafmagn í ákveðum flutningum.
Um 10% breskra heimila
verði kynt með vetni árið 2035
Athygli vekur hversu miklar væntingar
eru til Bretlands varðandi hlutverk
vetnis í hitaveitum fyrir íbúðarhús-
næði. Það gerir ráð fyrir að um það bil
1 TWh (Terawattstundir) af heimilis-
hitunarþörfinni komi frá vetni árið
2030. Það myndi gera 67.000 heim-
ilum kleift að skipta úr jarðgasi í vetni
á hverju ári. Stefnan miðar síðan á að
skala verkefnið upp í 45 TWh fyrir
árið 2035, til að ná til 10% af heimilis-
hitunarþörfinni með vetni árið 2035.
Vetni verði notað á
stóra bíla og lestir
Í samgöngumálum er mikilvægt að
nefna að í stefnunni er ekki gert ráð
fyrir að nota vetni á fólksbíla, heldur
aðeins þá hluti sem erfiðara verður
að rafvæða, svo sem siglingar, flug,
vörubíla, rútur og lestir.
Vetnið skapi 100.000
störf árið 2050
Áætlunin gerir ráð fyrir að vetnis-
búskapur í Bretlandi verði 900 millj-
óna punda virði og skapi yfir 9.000
störf fyrir árið 2030. Einnig að hugs-
anlega hækki hann í 100.000 störf
og 13 milljarða punda árið 2050.
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Ráðgert er að vetni komið við sögu í flestum þáttum samgangna i framtíðinni. Evrópski flugvélaframleiðandinn Airbus
kynnti á síðasta ári áætlanir sínar um Airbus Zero e flugvélar framtíðarinnar sem munu nota vetni sem orkugjafa.
Bandaríkin og Kína stefna hátt í innleiðingu
vetnislausna í samgöngum og iðnaði
Notkun á vetni í heiminum nam
um 115 milljónum tonna á árinu
2020 og fór það að langmestu
leyti til iðnaðarframleiðslu, m.a.
á ammoníaki og áburði. Þar af
framleiðir Kína um 20 milljónir
tonna. Gert er ráð fyrir að eftir-
spurnin vaxi í meira en 200 millj-
ónir tonna árið 2030 og í 530 millj-
ónir tonna árið 2050 samkvæmt
„Net Zero by 2050“ skýrslu
Alþjóðaorkustofnunarinnar IEA
sem kom út í maí 2021. Aðrir spá
jafnvel talsvert hraðari aukningu.
Framleiðsla á því sem skilgreint
er sem lágkolefnisvetni í heimin-
um nam 460.000 tonnum árið 2020
og var þá ekki nema um 0,4% af
heildarframleiðslu vetnis. Áætlað
er að hún verði komin í 55.000 tonn
á árinu 2021 og 1.450.000 tonn á
árinu 2023. Samkvæmt tölum IEA
á lágkolefnavetni sem framleitt
er með endurnýjanlegri orku eða
öðrum orkugjöfum þar sem kolefni
er endurheimt úr afgasinu við fram-
leiðsluna að vera komið í 7.920.000
tonn árið 2030.
Harður vöxtur
Markaðurinn fyrir vetnisframleiðslu
í heiminum hefur verið að vaxa ört
á undanförnum árum. Samkvæmt
tölum BusinessWire velti hann 142
milljörðum dollara á árinu 2019 og
er áætlað að hann vaxi um 9,2% á
ári og verði kominn í 201 milljarð
dollara árið 2025.
Hátt raforkuverð eins og nú er
t.d. í Evrópu getur haft verulega
neikvæð áhrif á þessa þróun. Talið
er að orkuverðið þurfi að vera undir
30 dollarar á megawattstund áður
en „grænt“ vetni sem unnið er með
endurnýjanlegum orkugjöfum verð-
ur samkeppnisfært við „blátt“ vetni
sem framleitt er með jarðefnaelds-
neyti og sumir kalla reyndar „grátt“
vetni.
Hægari þróun í Bandaríkjunum
Bandaríkin hafa farið aðeins hægar
í áætlanir um vetnisinnleiðingu
en Kína og Evrópusambandið
og munu byrja að þróa innlenda
stefnu um hreint vetni eftir að lög
um fjárfestingar, störf og innviða-
uppbyggingu hafa verið samþykkt.
Hingað til hefur vetnisáætlun
(Hydrogen Program Plan) og vetn-
isstefna (Hydrogen Strategy) orku-
málaráðuneytsins (DoE) boðið upp
á stefnumótandi ramma til að gera
vetni að hagkvæmum kosti sem víða
verður tiltæk og byggi á tækni sem
hægt er að treysta á. Þá verði það
að órjúfanlegan hluta í fjölda geira
efnahagslífsins um allt land.
Til að uppfylla stefnumörkunar-
sýnina einblína Bandaríkin bæði á
vetnisframleiðslu sem byggist á jarð-
efnaeldsneyti og úr endurnýjanlegri
orku. Þess vegna ætla Bandaríkin
að nýta kolefnisföngun og geymslu
(Carbon capture and storage - CCS)
til að draga úr losun en treysta enn
á framleiðslu vetnis með jarðgasi.
Nokkrar leiðir í vetnisframleiðslu
Í lögum um fjárfestingar og störf
í mannvirkjum er gert ráð fyrir að
minnsta kosti fjórar svæðisbundnar
vetnisstöðvar sem byggja á hreinni
orku sem framleiði eldsneyti til upp-
hitunar og flutninga. Að minnsta
kosti tvö myndu vera á svæðum í
Bandaríkjunum þar sem mikið er
af gasi í jörðu. Ein vetnisstöðin
myndi framleiða úr jarðefnaelds-
neyti, önnur myndi nota endurnýj-
anlega orku og enn ein kjarnorku.
Kol er einnig skráð sem hugsanleg
uppspretta vetnisframleiðslu. Ekkert
markmið er um að auka framleiðslu
á vetni úr endurnýjanlegum orku-
lindum hefur verið sett í frumvarpið.
Enn fremur notar löggjöfin mjög
umdeilda skilgreiningu á hreinu
vetni. Þar er miðað við að það kallist
„hreint“ vetni þó að við framleiðslu
á hverju kíló falli til tvö kg af koltví-
sýringi (CO2)
Vetni fyrir iðnað og
þyngri ökutæki
Svipað og ESB sjá Bandaríkin fyrir
sér áframhaldandi og aukna notkun
vetnis í olíuhreinsun til skamms
tíma. Að auki stefna Bandaríkin á
að nota vetni sem flytjanlegan orku-
miðil. Gert er ráð fyrir að nota vetni
á vetnisefnarafala þungra ökutækja
sem og í efnaiðnaði. Á sama tíma
mun vetni koma í stað jarðefnaelds-
neytis í iðnaðarferlum, til dæmis
við framleiðslu á stáli og sementi.
Til lengri tíma litið er gert ráð fyrir
að vetni verði samþættur hluti af
orkukerfinu, sem veiti möguleika
á geymslu og miðlunar á orku til
styttri og lengri tíma og til annarrar
notkunar en á rafmagni.
Bandaríkin miða einkum að
því að nýta fjárfestingar í rann-
sóknum og þróun til að sigrast
á tæknilegum hindrunum. Veita
styrki til rannsókna og þróunar og
sýnikennsluverkefna. Þó að opin-
berar vetnisfjárfestingar af hálfu
orkumálaráðuneytisins hafi verið
takmarkaðar við um 150 milljón-
ir dala á ári árið 2017, þá er gert
ráð fyrir fjárfestingum í störfum og
mannvirkjum upp á allt að 9 millj-
arða dollara frá 2022 til 2026. Því
verða fjárfestingar í Bandaríkjunum
svipaðar og í áætlun ESB. Af 9
milljörðum dala munu 8 milljarð-
ar fara til þróunar svæðisbundinna
vetnisstöðva þar sem orkan verður
nýtt til upphitunar húsnæðis og í
flutninga. Milljarði til viðbótar
verður ráðstafað til rannsókna og
þróunar og sýningarverkefna fyrir
rafgreiningartæki.
Ef Bandaríkin geta haldið þess-
um markmiðum áætlar orkumála-
ráðuneytið að áformin muni leiða
til fjór- til sexföldunar á eftirspurn
eftir vetni fyrir árið 2050. Vetni gæti
þá mögulega staðið fyrir allt að 14%
af heildarorkuþörf Bandaríkjanna
árið 2050.
Kínverjar stefna hátt í vetnisvæðingu og hafa þegar komið upp yfir 60 áfyllingarstöðvum fyrir vetnisknúin ökutæki.