Bjarmi - 01.12.2016, Blaðsíða 58

ft>
I'

i?
X>

*-•*■*» - m
vil**fi2SÍ
UlA1.
Íp.'V 7 Jil
5Sá -
— *
< r^:
?*'<**, 1
laíí^ ^
f>
~ if
««»
.9«U|f
iííj
íV «•
nK.
*X’ .*V
. V
SHÍ
X?¥Ál!Z'+t
Jj* '&affmv*
%S$ÍÍ21,
/>
>*» . ^
. —«-
>\L,V^ '.V
’V^Vvir

esfí
*«k»
4»’

4
VIGFUS INGVAR INGVARSSON
• Vt
•
*> .<•
» *>*
{fð | bjarmi | desember2oi6
' V S ^
Við flytjum þessa Miskunnarbæn jafnan nálægt
upphafi messu. Þetta er einn hinna svokölluðu sígildu
messuliða. Er við mætum heilögum Guði er eðlilegt
að við finnum til smæðar okkar og vanmáttar en
tjáum jafnframt væntingar um að Drottinn geti
mætt þörfum okkar.
Að baki þessu bænarákalli eru áþekk ávarpsorð
þurfandi fólks sem mætti Jesú á vegferð hans:
„Herra, miskunna þú ...“ (sbr. t.d. Matt 9.27 og
15.22). Svipað bænarákall hefur frumkirkjan einnig
þekkt úr Davíðssálmum (grískri þýðingu þeirra).
Við austanvert Miðjarðarhaf tíðkaðist forðum
mikil viðhöfn þegar þjóðhötðingjar voru á ferð.
Fólk safnaðist saman, með miskunnarákaMBtó
veginn þar sem þeir fóru um. Sú miskunnarbæn
var ekki síður hylling því þeir sem hrópuðu
undirstrikuðu smæð sína en tign og vald þess sIBl
beðinn var. Slíkt ákall þekktist einnig gagnvart
guðdómum.
Þessi merking miskunnarákallsins birtist í
hrópinu „hósanna“ við innreið Jesú í Jerúsalem.
Þar er honum fagnað og hann hylltur sem hinn
fyrirheitni konungur með miskunnarákalli.
Hósanna er hebreska (sjá Davíðssálm 118.25)
og merkir, „hjátpa (bjarga) nú“. Á máli Nýja
testamentisins, grískunni, verður þetta kyrie
eleison eins og stundum er sungið og loks á
okkar máli, Drottinn, miskunna þú oss.
í „Aldamótabókinni“ (Evangelisk-
kristileg Messu-söngs og Sálma Bók), sem
Magnús Stephensen lét prenta í Leirárgörðum
árið 1801, komu viðeigandi sálmar í stað
margra sígildu messuliðanna. Þessir sálmar
slitnuðu svo smám saman úr tengslum við
messuliðina sem þeir áttu að túlka svo þessir
fornu liðir týndust úr helgihaldinu en fengu
;Sr; , .
aftur fastan sess með helgisiðabókinni sem
útkom árið 1981.
Við, kristið fólk, skynjum Drottin koma
til okkar á helgri stundu í húsi hans og við
hyllum hann sem hinn raunverulega konung
olíkar og áköllum miskunn hans líkt og þeir
sem forðum mættu Jesú.
Miskunnarbænin er þekkt í guðsþjónustu
allt frá 4. öld, (sem svar við bænaliðum
(litaniu) í austurkirkjunni). Þrefalda formið
hefur mótast með heilaga þrenningu í huga
þó að Kristur sé fyrst ávarpaður.
Prestur eða forsöngvari hefur
venjulega þessa bæn en söfnuður svarar
með endurtekningu. Stundum getur þessi
liður verið orðfleiri eða sem sálmur enda
safnaðarsöngur til forna.
Einn angi af hinni fornu miskunnarbæn,
þar sem náðar er leitað með auðmjúku
hugarfari, er Jesúbænin svokallað (eða bæn
hjartans) „Drottinn Jesús Kristur, miskunna
þú mér (syndaranum)." Þessi bæn er gömul
í austurkirkjunni (orþódox) en hefur breiðst
út á Vesturlöndum á síðari tímum einkum
fyrir áhrif litlu rússnesku bókarinnar, Leið
pílagrímsins (Forlagið 1998).
Unnið upp úr einum af „Messu-
molunum“ sem birtust í Kirkjuritinu
á árunum 2008-2010. Þessir molar
voru einkum byggðir á bókinni:
Der Gottesdienst - Grundlagen und
Predigthilfen zu den liturgischen
Stúcken, í ritstjórn Hans-Christoph
Schmidt-Lauber og Manfred Seitz
(Calwer Verlag Stuttgart, 1992) auk
íslenskra heimilda.