Fréttablaðið - 03.02.2022, Side 8

Það átakanlega við
þessa stöðu er að vel
væri hægt að byggja
meira, hraðar og hag-
kvæmar.
Ellert vann síðast við
eignastýringu hjá
Lífeyrissjóði verslunar-
manna og þar áður
í fyrirtækjaráðgjöf
Straums fjárfestinga-
banka.
MARKAÐURINN FRÉTTABLAÐIÐ 3. febrúar 2022 FIMMTUDAGUR
Ársverðbólga stendur nú í 5,7 pró-
sentum, sem er mesta verðbólga
sem mælst hefur hér á landi í um
áratug. Húsnæðisliðurinn knýr
áfram verðbólguna en húsnæðis-
verð á höfuðborgarsvæðinu hefur
hækkað um ríflega 18 prósent síð-
astliðna tólf mánuði. Verðbólga án
húsnæðisliðarins stendur í 3,7 pró-
sentum.
Sterkir eftirspurnarkraftar hafa
verið að verki á íbúðamarkaði að
undanförnu. Þar ber helst að nefna
vaxtalækkanir, aukinn kaupmátt
heimilanna, sértæk úrræði á borð
við skattfrjálsa úttekt séreigna-
sparnaðar og mikla fólksfjölgun.
Á síðasta ári fjölgaði íbúum lands-
ins um 7.410 eða um 30 prósent
umfram það sem spáð hafði verið.
Allir hafa þessir þættir lagst á sveif
við að auka eftirspurn eftir hús-
næði.
Framboðshliðin hef ur ek k i
haldið í við þessa þróun. Lagerinn
af auglýstum eignum er óðum að
tæmast. Ekki hafa verið færri eignir
á sölu frá því mælingar hófust. Á
sama tíma sýnir talning Samtaka
iðnaðarins að fjöldi íbúða í bygg-
ingu hefur farið fækkandi á undan-
förnum misserum.
Hraðar – meira – hagkvæmar
Það átakanlega við þessa stöðu er að
vel væri hægt að byggja meira, hrað-
ar og hagkvæmar. Í meginatriðum
skýrist framboðsskorturinn af lang-
varandi undirliggjandi kerfisvanda.
1. Frumskilyrði fyrir því að hægt
sé að byggja meira er aukið lóða-
framboð, en byggingaraðilar eru
sammála um að lóðaskortur hamli
íbúðauppbyggingu. Til að hægt sé
að áætla vænt framboð, þarf einn-
ig að bæta rauntímagögn um stöðu
markaðarins hverju sinni. Ófull-
nægjandi upplýsingar um fjölda
íbúða í byggingu, geta leitt til þess
að rangt mat liggi til grundvallar
þegar kemur að því að meta raun-
verulega þörf.
2. Til að hægt sé að byggja hraðar
þarf að bæta ferli skipulagsmála,
einfalda regluverk sem snýr að bygg-
ingariðnaði og stuðla að skilvirkari
stjórnsýslu. Í skýrslu OECD frá árinu
2020 eru gerðar 316 úrbótatillögur á
regluverki í byggingariðnaði. Að hve
miklu leyti hefur þessum tillögum
verið fylgt eftir?
3. Til að byggja á hagkvæmari
hátt þarf sveigjanlegri skipulagsskil-
mála. Skapa þarf lóðaframboð utan
þéttingareita. Þá þarf að leyfa sköp-
unarkrafti lausnamiðaðra hönnuða
að njóta sín, með því að móta skyn-
samlegri byggingarreglugerð, sem
hannar ekki byggingar fyrir fram.
Umbætur á þessum sviðum eru til
þess fallnar að flýta framkvæmda-
ferlinu og lækka byggingarkostnað.
En til að halda megi kostnaði í lág-
marki þarf hagkvæm fjármögnun
einnig að standa byggingaraðilum
til boða. Fjármögnunarkostnaður
skýrir tilfinnanlegan hluta af heild-
arbyggingarkostnaði eða í kringum
einn tíunda, eftir vaxtastigi hverju
sinni. Það er því ljóst að skarpar
og miklar vaxtahækkanir gætu
haft neikvæð áhrif á framboðshlið
markaðarins.
Hnitmiðaðar lausnir
Verðbólgutölur virðast gefa Seðla-
bankanum fáa aðra valkosti en að
hækka vexti. En ef húsnæðismark-
aðurinn er helsta driffjöður verð-
bólgunnar og framboðshliðin helsti
sökudólgurinn um þessar mundir,
er fullt tilefni hjá Seðlabankanum
til að beita áfram þjóðhagsvarúðar-
tækjum, á borð við takmarkanir á
veðsetningarhlutföllum og heildar-
fjárhæð, eða greiðslubyrði fasteigna-
lána, til móts við vaxtahækkanir.
Þannig mætti taka á meginorsökum
verðbólgunnar með hnitmiðuðum
hætti, á sama tíma og neikvæð áhrif
á framboðshlið húsnæðismarkaðar
væru lágmörkuð. Samhliða er brýnt
að ríki og sveitarfélög spýti í lófana
hvað varðar nauðsynlegar og tíma-
bærar umbætur á umgjörð bygg-
ingarmarkaðar.
Skammtímaaðgerðir á borð við
vaxtahækkanir til að draga úr eftir-
spurn, mega ekki viðhalda lengri
tíma vanda á húsnæðismarkaði.
Sá vandi felst í framboðsskorti sem
skýrist fyrst og fremst af kerfis-
vanda. Við þeim vanda eru til skyn-
samlegar lausnir sem hrinda má í
framkvæmd þegar í stað. ■
Vaxtahækkanir gætu hamlað íbúðauppbyggingu
Anna Hrefna
Ingimundar-
dóttir, for-
stöðumaður
efnahagssviðs
Samtaka at-
vinnulífsins
magdalena@frettabladid.is
Ellert Arnarson hefur verið ráðinn
forstöðumaður Fyrirtækjaráð-
gjafar Landsbankans og hefur störf
á næstu vikum.
Ellert hefur mikla og víðtæka
reynslu af störfum á fjármálamark-
aði. Á árunum 2013-2019 var hann
verkefna- og sjóðstjóri hjá GAMMA
Capital Management og byggði
hann meðal annars upp og stýrði
teymi á sviði sérhæfðra fjárfestinga,
sem bar ábyrgð á uppbyggingu
nokkurra fyrirtækja og lánasafna.
Frá árinu 2019 hefur hann starfað
við eignastýringu hjá Lífeyrissjóði
verslunarmanna. Áður starfaði Ell-
ert meðal annars sem sérfræðingur
í fyrirtækjaráðgjöf hjá Straumi fjár-
festingarbanka. Hann hefur verið
stundakennari við Háskóla Íslands
frá árinu 2008 og haft umsjón með
námskeiði um skuldabréf, fyrir
meistaranema í Viðskipta- og hag-
fræðideild skólans.
Ellert lauk B.Sc. gráðu í stærð-
fræði frá Háskóla Íslands árið 2010.
Hann lauk M.Sc. gráðu í fjármála-
hagfræði frá sama skóla árið 2013
og hefur einnig lokið prófi í verð-
bréfaviðskiptum. ■
Ellert stýrir
fyrirtækjaráðgjöf
Landsbankans
Ellert
Árnason
Aðalhagfræðingur Samtaka
iðnaðarins segir að hug-
verkaiðnaður sé orðinn mjög
ráðandi í gjaldeyrisöflun. Til
að hann geti vaxið áfram þarf
umhverfið að vera gott.
helgivifill@frettabladid.is
Það þarf að gæta þess að fara ekki
of bratt í stýrivaxtahækkanir. Þetta
er jafnvægislist. Það þarf að hækka
vexti nægilega mikið til að ná niður
verðbólgu, en ekki of mikið til að
kæfa ekki hagvöxt. Þetta segir Ing-
ólfur Bender, aðalhagfræðingur
Samtaka iðnaðarins, í sjónvarps-
þætti Markaðarins sem sýndur var
í gærkvöldi á Hringbraut.
Verðbólga hefur ekki verið hærri
í tíu ár. Hún er 5,7 prósent, en við-
mið Seðlabankans er 2,5 prósent.
Húsnæðisverð hefur hækkað um
ríflega 18 prósent á einu ári. Seðla-
bankinn mun tilkynna um stýri-
vaxtaákvörðun sína næstkomandi
miðvikudag.
Hagkerfið fékk skell í Covid-19
heimsfaraldrinum. Ingólfur sagði að
þó svo hagvaxtarhorfur séu ágætar í
augnablikinu fyrir árið í ár, sé útlitið
„ekkert sérstaklega bjart“ fyrir
næsta og þarnæsta ár, ef marka megi
opinberar spár. Það væri mikilvægt
að auka gjaldeyristekjur og halda
uppi fjárfestingu og helst auka hana.
„Við viljum byggja upp nýjar
stoðir í útflutningi. Hugverkaiðn-
aður er orðinn mjög ráðandi í gjald-
eyrisöf lun. Við viljum sjá hann
vaxa og dafna áfram. Til þess þarf
umhverfið að vera gott,“ segir hann.
Að sögn Ingólfs hefði verið hægt
að gera mun betur í að halda verð-
bólgu í skefjum, í ljósi þess að hún
er drifin áfram af verðhækkunum
á húsnæði. Þær skýri um þriðjung
verðbólgunnar, sem sé talsvert.
Það sem fyrst hafi drifið áfram
húsnæðisverðshækkanir á undan-
förnum tveimur árum hafi verið
aukin eftirspurn, sem rekja megi til
vaxtalækkana, aukins kaupmáttar
og fleiri þátta.
Hann segir að strax árið 2019 hafi
íbúðum í byggingu tekið að fækka.
Talning Samtaka iðnaðarins leiddi
í ljós að íbúðir á fyrstu byggingar-
stigum hafi fækkað, sem væri fyrir-
boði um að framboð á húsnæði yrði
minna. „Það er að drífa verðhækkun
á húsnæði og verðbólgu í augnablik-
inu. Við erum að upplifa verulegan
skort á framboði á nýju íbúðarhús-
næði og húsnæði almennt,“ segir
hann.
Ingólfur segir að á skömmum
tíma hafi fjöldi íbúða í sölu á höfuð-
borgarsvæðinu dregist saman úr
ríflega tvö þúsund niður fyrir 500.
Fjöldinn fari enn minnkandi.
Að hans sögn er lóðaskortur
flöskuháls byggingaframkvæmda.
„Ábyrgðin liggur mikið hjá sveita-
stjórnum. Ekki síst sveitarfélögum
á höfuðborgarsvæðinu, þar sem
fólksfjölgunin á sér stað að mestu
leyti,“ segir Ingólfur og nefnir að
allar aðgerðir til að auka framboð
á íbúðum litið til næstu mánaða
og ára, hafi áhrif á verðbólguvænt-
ingar. ■
Fari ekki of bratt í vaxtahækkanir
Íbúðum í byggingu tók að fækka árið 2019. Það var fyrirboði um að framboð á fasteignamarkaði yrði minna. „Það er
að drífa verðhækkun á húsnæði og verðbólgu í augnablikinu,“ segir Ingólfur Bender. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Óttast að verðbólga verði þrálátari en áður var talið
Daníel Svavarsson, forstöðu-
maður hagfræðideildar
Landsbankans, býst ekki við að
verðbólga muni aukast mikið á
næstunni, en óttast að hún verði
þrálátari en áður hafi verið talið.
Hann reiknar með að verð á
innfluttum vörum muni hækka.
Fram hefur komið í fréttum að
heildsalar reikni með verðhækk-
unum erlendis frá. „Það hefur
hjálpað okkur að krónan hefur
staðið sig eins og hetja í gegnum
kórónukrísuna og hefur verið
að styrkjast undanfarnar vikur.
Þrátt fyrir að aðrar smámyntir
hafi sveiflast mikið, hefur
krónan náð að standa af sér
vindinn,“ segir Daníel við sjón-
varpsþátt Markaðarins og nefnir
að væntingar séu um að krónan
haldi áfram að styrkjast. Það
haldi aftur af verðhækkunum
erlendis frá að einhverju leyti.
Að hans sögn sé ýmislegt sem
bendi til að aukin eftirspurn
sem hafi myndast í Covid-19
hafi knúið verðhækkanir. Nú
sé faraldurinn að líða undir
lok, örvunaraðgerðir tengdar
honum í Bandaríkjunum og
evrusvæðinu séu að mestu
yfirstaðnar og þá sé líklegt að
það dragi úr eftirspurn sem gæti
þrýst verði niður. Spurningin
sé hve hratt það muni gerast.
Mögulega muni kólnandi áhrif
koma fram á næstu mánuðum,
en kannski ekki fyrr en á seinni
helmingi ársins.
Daníel
Svavarsson,
forstöðumað-
ur hagfræði-
deildar Lands-
bankans
Ingólfur Bender,
aðalhagfræð-
ingur Samtaka
iðnaðarins