Skessuhorn - 01.09.2021, Blaðsíða 4

MiðVikUdAgUR 1. SEptEMbER 20214
Garðabraut 2a - Akranesi - Sími: 433 5500 - www.skessuhorn.is
Skessuhorn kemur út alla miðvikudaga. Skilafrestur auglýsinga er kl. 14.00 á þriðjudögum.
Auglýsendum er bent á að panta auglýsingapláss tímanlega. Skráningarfrestur smá-
auglýsinga er til kl. 12.00 á þriðjudögum.
Blaðið er gefið út í 3.700 eintökum og selt til áskrifenda og í lausasölu.
Áskriftarverð er 3.877 krónur með vsk. á mánuði. Elli- og örorkulífeyrisþegar greiða
kr. 3.348. Rafræn áskrift kostar 3.040 kr. Rafræn áskrift til elli- og örorkulífeyrisþega er 2.800 kr.
Áskrifendur blaðs fá 50% afslátt af verði rafrænnar áskriftar. Verð í lausasölu er 950 kr.
SKRIFSTOFA BLAÐSINS ER OPIN KL. 9-16 VIRKA DAGA
Útgefandi: Skessuhorn ehf. skessuhorn@skessuhorn.is
Ritstjórn:
Magnús Magnússon, ritstjóri s. 894 8998 magnus@skessuhorn.is
Anna Rósa Guðmundsdóttir arg@skessuhorn.is
Gunnhildur Lind Hansdóttir glh@skessuhorn.is
Finnbogi Rafn Guðmundsson frg@skessuhorn.is
Valdimar K. Sigurðsson vaks@skessuhorn.is
Auglýsingar og dreifing:
Hrafnhildur Harðardóttir auglysingar@skessuhorn.is
Umbrot og hönnun:
Ómar Örn Sigurðsson umbrot@skessuhorn.is
Bókhald og innheimta:
Guðbjörg Ólafsdóttir bokhald@skessuhorn.is
Prentun: Landsprent ehf.
Leiðari
Menning - ómenning
Atburðir síðustu daga innan einnar af fjölmennustu íþróttahreyfingu lands-
ins hafa hreyft við landsmönnum. Fólki er ekki skemmt. Málið snýst um
helstu fyrirmyndir landsmanna á íþróttasviðinu, ekki síst þúsunda barna og
ungmenna sem líta nánast á þá sem goðsagnir í lifandi lífi. Þetta mál kom
upp á yfirborðið fyrir nokkrum vikum þegar jafnfréttisfulltrúi í stóru verka-
lýðsfélagi steig fram á ritvöllinn og fullyrti að innan stjórnar hreyfingarinn-
ar viðgengist þöggun um ofbeldi og meint kynferðisbrot. Sýndi óumdeil-
anlega áræði enda er sönnunarbyrði í slíkum brotamálum erfið þegar oftast
gerandi og þolandi eru einir til frásagnar. Fram hefur hins vegar komið að
í nokkrum þessara mála hafa gerendur viðurkennt brot sín og jafnvel greitt
einhvers konar bætur í þeim tilgangi að kveða málin niður utan dómstóla
og fjarri opinni umræðu. Þöggun virðist hafa ríkt yfir meintum brotum
íþróttamanna utan vallar sem endurspeglast í því að formaður hreyfingar-
innar sagði af sér um helgina í kjölfar þess að hafa orðið uppvís að ósann-
sögli í sjónvarpsfréttum. Honum var ekki lengur sætt, enda stóðu á hon-
um og stjórninni öll spjót. Menn gerðu sér grein fyrir því að almenningur
í þessu landi sættir sig ekki við hegðun af þessu tagi enda er hún með öllu
óverjandi. Aðrir stjórnarmenn ákváðu næsta dag að taka einnig poka sinn.
Á liðnum misserum og árum höfum við Íslendingar upplifað umræðu um
fjölmörg erfið mál sem skotið hafa upp kollinum. Okkur hefur orðið ljóst
að víða sé litið á það sem „menningu“ að hvísla um eitthvað slæmt sem ger-
ist, fremur en að hjóla í málið, ræða það og leysa. Rétta orðið er að sjálf-
sögðu „ómenning.“ kannski má segja að almennari notkun samfélagsmiðla
hafi kveikt opnari umræðu um ýmis mál, í það minnsta komið fjölmiðlafólki
á sporið og það síðan hafið sína rannsóknarvinnu. Þar með þrífst hroðinn
ekki lengur í skjóli fálætis. Umræðan leiðir til lausna, allavega stundum.
Mikilvægt er fyrir fyrirtæki, stofnanir og félög að grípa til eðlilegra og
réttra varna ef erfið mál koma upp. Á liðnum árum hef ég í því sambandi
oft gripið til þeirrar samlíkingar ef salmonella kemur upp í kæliborði versl-
unar. til að lágmarka skaða bregst skynsamur kaupmaður strax við, hreins-
ar allt úr kæliborðinu, þrífur hátt og lágt og lætur heilbrigðisfulltrúa stað-
festa það. Umfram allt viðurkennir hann að þetta hafi komið upp en brugð-
ist hafi verið við með viðeigandi hætti. Hann tekur ekki bara kjúklingalegg-
ina, sem líklega voru uppsretta salmonellunnar, hann fjarlægir og fargar
öllu sem komist hafði í nálægð við sýktu vöruna. Að því búnu stígur hann
fram og segir viðskiptavinum sínum að hann harmi að þetta hafi komið
upp, heilbrigðiseftirlitið hefði tekið út kæliborðið og búðina og að nú sé
öllu óhætt.
kaupmaðurinn brást rétt við. Hann lágmarkaði skaðann þannig að eft-
ir tvo eða þrjá daga eru allir búnir að gleyma að salmonella hafi nokkurn
tímann komið upp. Viðskiptin færast í eðlilegt horf og enginn álasar kaup-
manninum.
Velta má fyrir sér hvernig farið hefði ef kaupmaðurinn hefði ekki brugð-
ist við af festu. Ekki framkvæmt hreinsun á kæliborðinu, ekki stigið fram
af auðmýkt og sagt hvað komið hefði fyrir. Viðskiptavinirnir hefðu talað
um ástæðu þess að Jón og gunna voru bráðveik svo vikum skipti af því þau
höfðu borðað sýkta kjúklingaleggi úr búðinni. Fræðin segja að þegar einn
hefur slíka neikvæða sögu að segja um fyrirtæki þá segir viðkomandi það
við ellefu aðra. Þessir ellefu segja það svo enn öðrum. Skaðinn er mikill og
hugsanlega verður versluninni lokað.
Óneitanlega velti ég því fyrir mér hvort einhver eðlismunur sé á því
hvort í hlut á kaupmaður á horninu eða íþróttahreyfing. Held ekki. Hreyf-
ingin þarf viðskiptavini rétt eins og kaupmaðurinn og þarf að auki að njóta
óskoraðs stuðnings og trausts þjóðarinnar. Næstu dagar munu vonandi
skera úr um hvort nógsamlega hafi verið og verði brugðist við.
Magnús Magnússon
Mánudaginn 6. september er stefnt
að fyrsta sláturdegi fyrir sauðfé í
Sláturhúsi Vesturlands í brákarey.
breytingar eru í starfsmannahópn-
um, en sem fyrr sitja í stjórn fyr-
irtækisins þau Eiríkur blöndal,
guðrún Sigurjónsdóttir og guð-
jón kristjánsson. Óðinn gústafs-
son tók í upphafi síðasta mánað-
ar við starfi sem framkvæmdastjóri
sláturhússins. Hann er matartækn-
ir að mennt með víðtæka reynslu
af bæði kjötvinnslu og sláturhús-
störfum. Undanfarin 15 ár hefur
hann séð um kjötborð meðal ann-
ars hjá Hagkaupum í garðabæ og
Meny í Noregi. Þá hefur izabela
piwowarska tekið við sem gæða-
stjóri. Hún hefur sína menntun og
reynslu frá póllandi.
Lífræn vottun
Að sögn Eiríks blöndal stjórnarfor-
manns hefur að undanförnu verið
mikið að gera í stórgripaslátrun og
vinnslu. „Viðskiptavinirnir eru að
stórum hluta aðilar sem vilja vera
með afurðir úr héraði. Við finnum
að þetta er allt að taka við sér eftir
Covid ástandið. Þetta er fyrsta árið
sem við getum boðið upp á lífræna
vottun og erum við stolt af því að
geta sagt að biobú, fyrirtæki sem
hefur áratuga reynslu í framleiðslu
á lífrænum afurðum, velur að vera
í viðskiptum við okkur,“ segir Ei-
ríkur.
Sækjast eftir hærra
verði
Sláturhús Vesturlands er ekki hefð-
bundin afurðastöð, heldur fyrst og
fremst þjónustusláturhús þar sem
bændur eiga sitt kjöt allan tímann
og markaðssetja afurðina sjálfir.
„Við kaupum hins vegar af og til
kjöt af okkar viðskiptavinum fyr-
ir fastakúnna. Hvað bændur varð-
ar, þá eru það að stofni til sömu
búin sem nýta sér okkar þjónustu
ár eftir ár, en alltaf bætast þó nýir
við. Menn þurfa að hafa svolít-
ið fyrir þessu, skipuleggja flutn-
ing og sækja afurðir, hafa aðgang
að frystigeymslum og svo framveg-
is. En það eru margir bændur sem
telja sig þurfa betra verð fyrir sín-
ar afurðir og vilja nokkuð til þess
vinna.“
Eiríkur segir að margir sauð-
fjárbændur selji þannig svolítið af
sinni framleiðslu til fjölskyldu og
vina sem öðlast þannig hlut í bú-
skapnum, taka þátt í búskapnum
ef svo má segja. „Afurðaverðið,
og aðrar tekjur sem bændur fá nú
fyrir kindakjöt, er aðeins hluti af
kostnaði þess, um það vitnar m.a.
ný skýrsla LbhÍ sem skólinn vann
fyrir stjórnarráðið. Það er auðvi-
tað spurning um forsendur en það
vantar sennilega meira en helm-
inginn af ásættanlegu afurðaverði
víða. Afurðaverð í nágrannalönd-
unum styður þá tilgátu. En neyt-
endur eru ekki allir sáttir við þetta
og sumir meðal þeirra vilja einfald-
lega að bóndinn fái fyrir kostnaði.
Eðlilegar framleiðsluaðstæður eru
yfirleitt krafa þeirra sem velja mat
af meiri, eða sérstökum gæðum,“
segir Eiríkur og bætir að að Slát-
urhús Vesturlands ætli þess vegna
í haust að koma til móts við þessa
aðila og bjóða upp á lambakjöt á
„réttu“ verði, þar sem bóndinn fær
viðunandi afurðaverð, eða eitthvað
í áttina að því.
„Fair trade“
„Þetta látum við gerast þann-
ig að kaupandinn pantar gæða af-
urðir, svo sem lambskrokk frá til-
greindu búi og greiðir fyrir verð
sem er þannig að hægt er að greiða
tvöfalt afurðaverð, eða annað verð
sem menn telja nær raunveruleg-
um kostnaði. Við gefum út sund-
urliðaðan reikning og bóndinn fær
sanngjarnt afurðaverð, en neytand-
inn kjöt sem er af þekktum uppruna
og gæðum og getur með góðri sam-
visku sagst hafa borgað eðlilega fyr-
ir vöruna og lagt sitt af mörkum til
þess að búskapur og innlend mat-
vælaframleiðsla geti þróast og dafn-
að. Margir þekkja erlendis frá hug-
takið „Fair trade“ en það er hugtak
sem er notað sumstaðar um afurð-
ir sem koma frá þróunarlöndunum
og gengur út á að rétta aðeins hlut
framleiðenda og samfélaga þeirra.
Maður spyr sig hvort við erum
að komast þangað, eða hverra er-
inda er verið að ganga með því að
selja mat langt undir kostnaðar-
verði. Það segir sig nokkurn vegin
sjálft að þannig getur það ekki ver-
ið lengi.“
Bætt nýting afurða
Eiríkur segir að þetta seú ekki óyf-
irstíganlegar fjárhæðir sem þarf til,
það komi á óvart hversu hagstæð
varan getur verið samt. „Svo kaupa
innleggjendur kannski einhverjar
umbúðir, kassa og poka, einhverja
sögun og svo flutning. Sjálfsagt er
að láta innmatinn fylgja það eru
margir sem sakna þess. Það er vax-
andi fjöldi neytenda sem er mjög
meðvitaður um sín matarinnkaup
og vill mat sem sprettur úr sjálf-
bærum samfélögum. bætt nýting
aukaafurða er nauðsynleg í þess-
ari starfsemi, það er bæði þarft og
rétt að nýta sem best afurðir grip-
anna auk þess að kostnaður við urð-
un sláturúrgangs er mjög hár. Við
höfum því hafið samstarf við Land-
búnaðarháskóla Íslands hvað þessi
mál varðar og fleiri sem tengjast
svona vinnslu í smáum stíl. Verk-
efnið miðar að því að leita leiða til
að bæta nýtingu afurða og hliðaraf-
urða skólabúa Landbúnaðarháskól-
ans og lágmarka þann sláturúrgang
sem þarf að urða eða brenna. Af-
urðirnar verða nýttar í mötuneyt-
inu á Hvanneyri og lagt mat á ár-
angur, hagkvæmni og leiðir til skil-
virkrar nýtingar, neytendum, fram-
leiðendum og umhverfinu til hags-
bóta. Í framhaldinu verða skoðuð
tækifæri til nánari samstarfs á svið-
ið nýsköpunar með skólanum.“
Nýtur velvilja í héraði
Sláturhúsið í brákarey hefur verið
að láta súta gærur í Svíþjóð og nú
er verið að kynna þessa afurð fyrir
væntanlegum kaupendum. Heima-
síðan www.brakarey.is hefur verið
sett upp til þess að kynna vöruna,
en Ninja Ómarsdóttir vinnur með
fyrirtækinu að vöruþróun og mark-
aðsfærslu á gærum og leðri. Vör-
urnar sem hún markaðsfærir má sjá
á www.materialnord.com. grafísk
vinna hefur verið í höndum Elísa-
betar Jónsdóttur, grafísks hönnuð-
ar. Frekari kynning á þessum vörum
er væntanleg, segir Eiríkur.
„Sláturhúsið hefur notið velvilja
í héraðinu og þrátt fyrir að flestir
bændur haldi sig við stóru afurða-
stöðvarnar og flestir neytendur
kaupi sinn mat í nýlenduvöruversl-
unum, þá er það er vaxandi fjöldi,
bæði meðal framleiðanda og neyt-
enda sem skoðar samstarf við fyr-
irtæki eins og okkar,“ segir Eiríkur
blöndal. mm
Sauðfjárslátrun að hefjast í
Brákarey í Borgarnesi
Bætt nýting afurða leiðir til hærra afurðaverðs til bænda
Óðinn Gústafsson tók nýverið við
starfi framkvæmdastjóra Sláturhúss
Vesturlands.