Fréttablaðið - 08.10.2022, Blaðsíða 86

Marcin Zawada er stjórnandi
alþjóðlegu leiklistarhátíðar-
innar í Kielce, sem er lítil borg
í Póllandi með stóra menn-
ingarlega drauma.
tsh@frettabladid.is
Um þessar mundir fer fram alþjóð-
leg leiklistarhátíð, Kielce Interna-
tional Theatre Festival, í borginni
Kielce í Suðaustur-Póllandi. Þrátt
fyrir að Kielce sé aðeins 18. stærsta
borg Póllands er borgin á meðal
framsæknustu borga landsins á
listrænum vettvangi.
Hátíðin er haldin í samstarfi við
Stefan Żeromski-leikhúsið sem hóf
nýlega nokkurra ára listrænt sam-
starf við Þjóðleikhúsið. Hún stend-
ur yfir í þrjár vikur og var blaða-
maður Fréttablaðsins viðstaddur
fyrstu dagana.
„Við köllum þetta fjórðu útgáfu
hátíðarinnar, ég er ekki góður í
reikningi, en í raun er þetta sjötta
árið,“ segir Marcin Zawada, list-
rænn stjórnandi hátíðarinnar.
„Vegna Covid þurftum við að aflýsa
hátíðinni með aðeins viku fyrir-
vara og fyrsta árið héldum við eins
konar útgáfu núll í miklu smærri
mynd.“
Fjölmörg leikhús víða um Pól-
land taka þátt í hátíðinni í ár, þar
á meðal Dramatyczny-leikhúsið í
Varsjá, Wybrzeże-leikúsið í Gdańsk,
Tadeusz Łomnicki Nowy-leikhúsið
í Poznań, Wilam Horzyca-leikhúsið
í Toruń og Szkéné-leikhúsið í Búda-
pest.
Heima frá ólíkum sjónarhornum
Þema Kielce International Theatre
Festival í ár er heima, séð frá ólíkum
sjónarhornum, en Marcin segir það
vera algengt umfjöllunarefni bæði
yngstu og elstu kynslóðar pólskra
leikstjóra um þessar mundir.
„Heima sem hús og sem staður
minninga, þetta er sameiginlegt
umfjöllunarefni sýninganna,“ segir
hann. Marcin nefnir sem dæmi sýn-
ingarnar Remnants frá Wybrzeże-
leikhúsinu í Gdańsk, sem byggir
á skáldsögunum Stramer eftir
Mikołaj Łoziński og The Emigrants
eftir W.G. Sebald, og sýninguna Alte
Hejm frá Tadeusz Łomnicki Nowy-
leikhúsinu í Poznań, en báðar
þessar sýningar fjalla um arf leifð
og sögu Gyðinga í Póllandi.
Þemað birtist einnig í ljósmynda-
sýningunni Go Home Polish eftir
pólska ljósmyndarann Michal
Iwanowski, sem fjallað var um í
Fréttablaðinu fyrr í þessari viku.
„Sýningin er einn af gimsteinum
hátíðarinnar,“ segir Marcin.
Sameiginlegur grundvöllur
Að sögn Marcin er þó ekki auðvelt
að finna eitt þema sem sameinar
svo víðtæka hátíð.
„Ég myndi segja að það þurfi
að finna einhvern sameiginlegan
grundvöll fyrir sýningarnar en það
er mjög erfitt að byrja á því að velja
þema og leita síðan uppi sýningar
sem passa inn í það. Til dæmis gæti
maður ákveðið að þemað væri Guð
og þú gætir kannski fundið þrjár
góðar sýningar sem passa algjörlega
inn í það þema en svo veistu ekki
hvað verður frumsýnt í hinum leik-
húsunum.“
Marcin nefnir einnig sérstaklega
sýninguna Odyssey. A story for
Hollywood, frá Nowy-leikhúsinu í
Varsjá eftir leikstjórann Krzysztof
Warlikowski. „Hann er stjarna og
einn af þremur stærstu leikstjórun-
um í Póllandi í dag,“ segir Marcin.
Sýningin, sem blandar Ódys-
seifskviðu Hómers saman við tvær
skáldsögur pólska rithöfundarins
Hanna Krall, hefur vakið athygli
víða um Evrópu og meðal annars
verið sýnd í Frakklandi, Þýskalandi
og Grikklandi.
Vilja verða menningarborg
Eins og áður sagði er Kielce einkar
framsýn borg þrátt fyrir að íbúar
hennar séu aðeins um 192.000.
Borgin er þegar byrjuð að undirbúa
umsókn sína um að verða menn-
ingarborg Evrópu 2029 en þar mun
hún keppa um titilinn við pólskar
borgir á borð við Białystok, Lublin,
Katowice og Sosnowiec, Słubice,
Szczecin og Frankfurt (Oder) í
Þýskalandi. Alþjóðlega leiklistar-
hátíðin í Kielce er mikilvægur liður
í þeirri vegferð en Marcin er partur
af teyminu sem undirbýr umsókn-
ina.
„Ég held að það skipti ekki mestu
máli að vinna, enda er samkeppnin
mikil. Við erum að keppa við stórar
og ríkar borgir. Mestu máli skiptir
að fólk átti sig á því að við getum
unnið að einhverju í sameiningu.
Kannski sérstaklega fyrir fólk sem
vinnur hjá ólíkum menningar-
stofnunum. Við höfum á vissan hátt
verið eins og aðskildar eyjar hérna,“
segir hann.
Leikhús fyrir alla
Marcin er enginn nýgræðingur í því
að skipuleggja leiklistarhátíðir en
hann stýrði áður leiklistarhátíð-
unum Hajdpark í Varsjá og Demo-
ludy hátíðinni í Olsztyn. Hann
segir Kielce vera frábæran stað til
að vinna á og segir það að miklu
leyti vera að þakka starfi Michał
Kotański, leikhússtjóra Stefan
Żeromski-leikhússins sem hefur
gjörbreytt listrænni sýn leikhússins
á undanförnum árum.
„Ég virkilega elska þennan stað
af því hér á ég bæði kollega og vini.
Það kom mér líka skemmtilega á
óvart að nýja leikhúsið, nútíma-
leikhúsið, er einnig vinsælt meðal
áhorfenda hér þrátt fyrir að þeir
hafi verið vanir gamanleikjum og
försum í gamaldags stíl, jafnvel 19.
aldar stíl. Strax frá fyrstu frumsýn-
ingu kom Michał inn með stór, dýr
nöfn og mjög skapandi fólk.“
Þá segir Marcin það einnig skipta
miklu máli að vera með fjölbreytta
dagskrá bæði í leikhúsinu og á
hátíðinni sem henti öllum áhorf-
endum.
„Við erum með mjög listrænar
sýningar eftir vinsæla leikstjóra en
við þurfum líka að sýna farsa fyrir
fólkið sem kemur aldrei að sjá list-
rænu sýningarnar, þau eru áhorf-
endur okkar líka.“
Að lokum segist Marcin vera
kominn með hugmynd að þema
fyrir næstu útgáfu hátíðarinnar sem
hann gerir ráð fyrir að verði sam-
bandið á milli barna og foreldra. n
Við erum að fagna því
að vefurinn er fimm
ára og við erum búin
að færa hann í nýtt og
sterkara vefkerfi
Björn stundaði rann-
sóknir á íslenskri lista-
sögu og lagði grunn að
ritun sögu nútímalistar
á Íslandi.
Ég virkilega elska
þennan stað af því hér
á ég bæði kollega og
vini.
Marcin Zawada
tsh@frettabladid.is
Skáld.is boða til kvennafögnuðar í
Gunnarshúsi í dag í tilefni þess að
þau hafa opnað nýja og glæsilega
vefsíðu. Skáld.is er vefur tileinkaður
skáldskap kvenna þar sem birtar
eru fréttir, umfjallanir og ljóð auk
þess sem þar er að finna yfirgrips-
mesta gagnabanka landsins um
íslenskar skáldkonur.
„Við erum að fagna því að vefur-
inn er fimm ára og við erum búin
að færa hann í nýtt og sterkara vef-
kerfi sem auðveldar leit. Við erum
búin að laga svolítið til í skálda-
talinu okkar sem telur 420 konur
og erum þarna líka með heilmikið
greinasafn og ritdóma. Við erum
náttúrlega bara þrjár sem stöndum
að þessu og erum allar í fullri vinnu
annars staðar og erum svolítið að
bugast yfir því hvað þetta er mikið
mál,“ segir Soffía Auður Birgisdóttir,
sem ritstýrir Skáld.is ásamt þeim
Steinunni Ingu Óttarsdóttur og
Jónu Guðbjörgu Torfadóttur.
„Við erum að vonast til þess að
með svona öf lugri kynningu þá
fáum við styrktaraðila. Þá erum
við kannski bara að tala um að fólk
borgi 500 eða 1.000 krónur á mán-
uði svo við getum hugsanlega ráðið
manneskju í hlutastarf til að sinna
þessu og efla enn þá meira.“
Soffía Auður bætir því við að
Skáld.is hafi fengið góða styrki í
fyrra, þar á meðal úr menningar-
sjóði Jóhannesar Nordal, og hafi í
kjölfarið getað ráðið tvo starfsmenn
í tímabundið hlutastarf.
Kvennafögnuðurinn fer fram í
Gunnarshúsi, húsnæði Rithöfunda-
sambandsins, að Dyngjuvegi 8 og
hefst klukkan tvö. „Þar mun fara
fram kynning á vefnum, svo verða
konur að lesa ljóð og svo bara skálað
og skrafað,“ segir Soffía Auður.
Skáldin Ragnheiður Lárusdóttir,
Eyrún Ósk Jónsdóttir og Jóna Guð-
björg Torfadóttir munu stíga á
stokk og flytja fáein ljóð, en að því
loknu er hverri konu frjálst að lesa
upp ljóð eftir sig. Þá eru skáldkonur
hvattar til að koma með bækur sínar
og bjóða til sölu á góðu verði eða
skiptast á bókum.
Eins og er fjallar vefurinn Skáld. is
alfarið um skáldskap kvenna en
Soffía Auður segist þó ekki útiloka
að karlarnir fái að vera með síðar
meir.
„Það er mín persónulega sýn að
það verði gert og að þetta verði bara
öflugasti bókmenntavefur landsins,
sem hann kannski er í raun og veru
orðinn,“ segir hún. n
Stefna að því að verða öflugasti bókmenntavefur landsins
Steinunn Inga, Soffía Auður og Jóna Guðbjörg tóku við styrk úr menningar-
sjóði Jóhannesar Nordal fyrir Skáld.is í fyrra. MYND/AÐSEND
tsh@frettabladid.is
Í dag efnir Listfræðafélag Íslands til
málþings í Safnahúsinu við Hverfis-
götu í tilefni af 100 ára fæðingar-
afmæli rithöfundarins og fræði-
mannsins Björns Th. Björnssonar
(1922-2007). Á málþinginu verður
vakin athygli á brautryðjandastarfi
Björns á sviði listfræði og velt upp
vangaveltum um arf leifð hans.
Björn miðlaði þekkingu sinni á
listasögunni með greinaskrifum,
kennslu, útvarps- og sjónvarps-
þáttum. Hann stundaði rannsóknir
á íslenskri listasögu og lagði grunn
að ritun sögu nútímalistar á Íslandi
auk þess sem hann skrifaði fjölda
sögulegra skáldsagna.
Málþingið hefst með inngangs-
erindi Auðar Övu Ólafsdóttur, rit-
höfundar, listfræðings og fyrrver-
andi samstarfsmanns Björns. Aðrir
fyrirlesarar eru Hlynur Helgason,
dósent í listfræði við Háskóla Íslands,
sem fjallar um listfræðirannsóknir
Björns, Guðni Tómasson, listfræð-
ingur og dagskrárgerðarmaður á
RÚV, sem ræðir um fjölmiðlamann-
inn, Guðmundur Andri Thorsson,
rithöfundur og ritstjóri, sem fjallar
um ritstörf Björns, og Margrét
Elísabet Ólafsdóttir, prófessor við
Listaháskóla Íslands og dósent við
Háskólann á Akureyri, sem fjallar
um kennslustörf Björns í listasögu.
Fundarstjóri er Kristín Dagmar
Jóhannesdóttir, listfræðingur. Við-
burðurinn fer fram á milli 13 og 15 í
Safnahúsinu við Hverfisgötu. n
Málþing til
heiðurs Birni
Rithöfundurinn og fræðimaðurinn
Björn Th. Björnsson hefði orðið
hundrað ára í ár.
MYND/EINAR FALUR INGÓLFSSON
Lítil borg með
stóra drauma
Marcin Zawada, listrænn stjórnandi, alþjóðlegu leiklistarhátíðarinnar í Kielce
er enginn nýgræðingur í leikhúsheiminum. MYND/MICHAŁ INGAR
54 Menning 8. október 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐMENNING FRÉTTABLAÐIÐ 8. október 2022 LAUGARDAGUR