Heilbrigðisskýrslur - 03.12.1994, Side 24

Ristilkrabbamein
Ristilkrabbamein er þriðja algengasta krabbameinið hér á landi. Ættingjum þeirra er fengið
hafa ristilkrabbamein er hættara við þessum sjúkdómi. Með reglulegri skimun er unnt að draga
úr að svo verði.51 Hafinn er undirbúningur að skimun sem nær til 8 heilsugæslustöðva, þ.e. í
Hafnarfirði, Garðabæ, á Selfossi, Akureyri, Dalvík, Ólafsfirði, Húsavík og Egilsstöðum.
Starfinu er stjórnað frá St. Jósefsspítala í Hafnarfirði (Ásgeir Theódórs yfirlæknir), FSA
(Nicholas J. Cariglia yfirlæknir), Krabbameinsfélagi íslands og Landlæknisembættinu.52
Skimun er gerð í samvinnu við Alþjóðaheilbrigðismálastofnunina í Genf (Jan Stjemswárd).
Unnið er að því að koma upp skrá um slímhúðarsepa (polyp) sem fyrmefndir læknar hafa
unnið að lengi. Kosmaður er nær eingöngu fólginn í smávægilegri ritaraaðstoð.
Brjóstakrabbamein
íslendingar vora fyrstir þjóða að hefja allsherjar skimun á þessum sjúkdómi ásamt Finnum
og hefur þegar náðst góður árangur.53 Fyrstu tillögur um landsskráningu vom lagðar fram 1983
en heilbrigðisráðherra stofnaði mammografíunefnd að beiðni landlæknis.54 Niðurstöður þriggja
víðtækra rannsókna í Skandinavíu og á Englandi sýna að fimm til átta ámm eftir að skimun
hófst er dánartíðni skimaðra allt að helmingi lægri en kvenna sem ekki voru skimaðar.
Samkvæmt sænskri rannsókn lækkaði tíðni dauðasfalla 50-69 ára skimaðra kvenna um 29%.
Einnig virðist dánartíðni skimaðra kvenna 40-49 ára lægri en þeirra er ekki vom skimaðar eða
um 13% en munurinn var ekki tölfræðilega marktækur.55 Þetta er hlutfall af innköllunarhóp
svo að raunvemlegt hlutfall er hærra. Þessar niðurstöður em þó umdeildar. Mikilvægt er að
konur sem greinast með brjóstakrabbamein við skimun eru yfirleitt með krabbameinsvöxt á
mun lægri stigum en þær er greinast við venjulega klíníska rannsókn. Þar af leiðandi em gerðar
minni skurðaðgerðir og konur halda yfirleitt brjóstum. Nokkuð hefur verið deilt á þá stefnu að
konur 40-49 ára séu þátttakendur í slíkri skimun. Að 45 ára kona fellur ekki frá börnum og
heimili í blóma lífsins - svo að ekki sé rcett um þjáninguna - hlýtur þó að mega skrá sem
samfélagslegan ávinning. Neikvæðar niðurstöður bámst úr kanadískri rannsókn en sú rannsókn
var illa skipulögð og framkvæmd, meðal annars vegna þess að hún var í höndum ósérfróðra
lækna, greining oft ónákvæm og koma niðurstöður þess vegna ekki á óvart.
Konur sem mæta til skimunar greinast á mun lægri stigum og hafa því betri batahorfur en
þær er koma ekki fyrr en sjúkdómurinn gefur einkenni. Meðal kvenna sem ekki mæta til
skimunar hefur sjúkdómurinn yfirleitt náð að breiðast meira út og horfur verri.
Tafla 3:
Brjóstakrabbamein
Greining eftir útbreiðslu (stigun) sjúkdómsins
Læknisrannsókn
Skimun vegna einkenna
Stig 0
Stig I
Stig II
Stig lll-IV
16 11
64 37
18 39
1 13
Krabbameinsfélag íslands 1988 (Baldur Sigfússon lækniro.fl.)