Fréttablaðið - 14.01.2023, Qupperneq 50

Að verkefninu koma Stofnun Árna Magnússonar og Hugvísinda- og menntavísindasvið Háskóla Íslands. Mynd/Aðsend
Hafin er vinna við nýtt sam-
starfsverkefni þar sem mikilvægi
námsorðaforða fyrir lesskilning
og tjáningu er í forgrunni.
arnartomas@frettabladid.is
Námsorðaforði er aðaláhersluefni í
nýhöfnu samstarfsverkefni Stofnunar
Árna Magnússonar og Háskóla Íslands.
Verkefnið ber heitið Mikilvægur orða-
forði fyrir fjöltyngi og vélþýðingar og
lýtur að því að búa til verkfæri sem auð-
velda þeim sem eru að læra íslensku að
efla íslenskufærni sína. Til grundvallar
verkefninu er listi yfir íslenskan náms-
orðaforða en þekking á orðum af því
tagi er nauðsynleg til að öðlast góðan
lesskilning í íslensku og tjáningarfærni.
„Við Baldur Sigurðsson, dósent á
Menntavísindasviði, fórum fyrst að
fjalla um námsorðaforða þegar við
vorum að greina niðurstöður PISA
2015 og 2018,“ segir Sigríður Ólafs-
dóttir, dósent á Menntavísindasviði HÍ.
„Þetta hugtak hefur orðið til út frá fjöl-
mörgum rannsóknum síðustu 25 ár þar
sem hvatinn hefur verið að gefa hverju
einasta barni það sem það þarf svo það
geti blómstrað í skólanum.
Sigríður segir að litið sé til þeirra
grundvallarmarkmiða að barn geti
skilið það sem það á að læra, tekið þátt í
umræðum og skrifað um það og að barn
skilji ekki aðeins mikilvæg orð heldur
noti þau í töluðu og rituðu máli.
„Þetta eru lágmarkskröfur sem við
skólasamfélagið berum ábyrgð á. Hlut-
verk skólans er að gefa börnum tæki-
færi,“ segir hún. „Foreldrarnir leika
auðvitað gífurlega mikið hlutverk því
máluppeldið byrjar heima og börnin fá
mjög mismikið tungumál hjá foreldrum
sínum.“
Málnotkun í námi
Sigríður bendir á að tungumálið í námi,
jafnvel strax í leikskólanum, sé miklu
ríkulegra en það sem við notum með
vinum og fjölskyldu.
„Orðaforðinn er svo miklu fjölbreytt-
ari því að í gegnum orðin hugsum við
um f lókin málefni á innihaldsríkan
hátt,“ útskýrir hún. „Kennarar kenna
orð sem tilheyra námsgreinum. Þegar
þú lærir stærðfræði lærir þú til að mynda
sögnina að margfalda og hvað hún felur
í sér. Það sem rannsóknirnar hafa sýnt
okkur síðustu 25 ár eða svo er að það eru
orðin sem eru notuð með þessum orðum
sem börn þekkja í mismiklum mæli og
þar liggja tækifærin.“
Sem dæmi nefnir Sigríður að þegar
barn læri um jarðskjálfta og eldgos þá
fylgi því svakalega mörg orð – ekki bara
úr jarðfræðinni heldur líka orð eins og
orsök, af leiðingar, framvinda og svo
framvegis. „Það eru þessi orð sem eru á
nýjum lista yfir námsorðaforða.“
Markviss kennsla
Listinn verður þýddur á alls sex tungu-
mál þar sem það getur reynst fjöltyngd-
um börnum afar gagnlegt að hafa þessi
orð, ekki bara á íslensku heldur hinum
tungumálum sínum. Þá munu meistara-
nemar í ritlist, Þórunn Rakel Gylfa-
dóttir og Berglind Erna Tryggvadóttir,
semja stutta texta sem innihalda orð úr
íslenska námsorðaforðanum og verða
sögurnar á ólíkum erfiðleikastigum.
Stefanie Bade, sem lýkur doktorsgráðu í
íslensku núna á árinu, mun þróa sérstök
viðmið fyrir íslenska tungumálið.
„Því algengari sem orðin eru á listan-
um, þeim mun mikilvægari eru þau,“
segir Sigríður. „Við ætlum að reyna hvað
við getum að koma orðunum í textana
sem eru efst á listanum, frekar en að
reyna að fara langt niður listann.“
Orðin á listanum eru mörg hver flókin
og hafa huglæga merkingu. Það er þess
vegna ekki hægt að teikna merkingu
þeirra upp heldur þarf að útskýra hana
með orðum.
„Þekking á slíkum orðum nýtist þegar
sömu orð koma fyrir í öðrum tungu-
málum,“ segir Sigríður. „Hafi nemendur
þessi orð í móðurmálinu eða öðrum
tungumálum þá vita þau strax merkingu
orðsins. Vonandi verður þetta til þess að
við förum að kenna íslensku markvisst,
og sambærilega í skólum landsins og á
námskeiðum í íslensku fyrir fullorðna.
Það er löngu kominn tími til þess.“ n
Orðaforðinn efldur
Elsku hjartans eiginkona mín,
móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
Erla Sigurbjörnsdóttir
Fjarðargötu 17, Hafnarfirði,
verður jarðsungin frá Hafnarfjarðarkirkju
föstudaginn 20. janúar klukkan 13.
Eysteinn Jónsson
Jón Heiðar Pálsson Anna Jóna Einarsdóttir
Erla Óladóttir
Sólveig Óladóttir Sveinn Rúnarsson
Sólveig Unnur Eysteinsdóttir Eiríkur Davíðsson
Margrét Erla Eysteinsdóttir Kristján Hilmarsson
Unnur Sigurbjörg Eysteinsdóttir Ingólfur Ásgeirsson
Melrós Eysteinsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
Jenny Lind Valdimarsdóttir
Hæðargarði 7a,
Reykjavík,
lést á Hrafnistu í Hafnarfirði,
fimmtudaginn 5. janúar.
Útför hennar fer fram frá Akraneskirkju þriðjudaginn
17. janúar kl. 11. Streymt verður frá athöfninni á vef
Akraneskirkju, www.akraneskirkja.is.
Friðrik Friðriksson Halldóra H. Árnadóttir
Elsa Friðriksdóttir Sigurður Björnsson
Jórunn Friðriksdóttir Ómar Sigurðsson
Valdimar Leó Friðriksson Þóra H. Ólafsdóttir
Adolf Friðriksson
ömmubörn og langömmubörn
Vesturhlíð 2 | Fossvogi | s. 551 1266 | utfor@utfor.is | utfor.is
VIÐ ÞJÓNUM ALLAN SÓLARHRINGINN
Allur arður af þjónustunni rennur til reksturs kirkjugarðanna
Útfararþjónusta í yfir 70 ár
Við tökum vel á móti ástvinum
í hlýlegu og fallegu umhverfi
Elskulegur eiginmaður minn, faðir
okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
Jóhannes Arnberg
Sigurðsson
Þjóðbraut 1, Akranesi,
lést á Hjúkrunar- og dvalarheimilinu Höfða,
Akranesi, fimmtudaginn 5. janúar. Útför hans fer fram frá
Akraneskirkju þriðjudaginn 24. janúar kl. 13.
Þorbjörg Berg
Lovísa Kristín Jóhannesdóttir Sverrir Hermannsson
Hafrún Jóhannesdóttir Steinar Dagur Adolfsson
Birgir Jóhannesson
afabörnin og langafabörnin
Elskulegur faðir, sonur, fóstursonur,
bróðir og uppeldisbróðir,
Tryggvi Logi Jóhannsson
Álftamýri 32,
Reykjavík,
lést á heimili sínu sunnudaginn 8. janúar.
Útförin fer fram frá Laugarneskirkju mánudaginn
16. janúar kl. 13.00.
Embla Líf Tryggvadóttir
Björk Högnadóttir Jón Richard Sigmundsson
Jóhann K. Guðnason
Bjarni Jóhannsson Linda Björk Ólafsdóttir
Helga Diljá Jóhannsdóttir
Brandur Máni Jónsson
Gunnlaugur Jónsson Elín Ragnarsdóttir
Sigmundur Jónsson
Sólarhringsvakt: 581 3300 & 565 5892
Komum til aðstandenda og ræðum skipulag sé þess óskað
Sverrir Einarsson
S: 896 8242
Jón G. Bjarnason
S: 793 4455
Jóhanna
Eiríksdóttir
Útfararstofa Íslands
www.utforin.is w Auðbrekku 1, Kópavogi
Útfararstofa Hafnarfjarðar
www.utfararstofa.is w Dofrahellu 9b, Hafnarfirði
Vonandi verður þetta til
þess að við förum að
kenna íslensku markvisst.
Sigríður Ólafsdóttir, dósent
á Menntavísindasviði HÍ
14. janúar 2023
Laugardagur22 TímamóT Fréttablaðið