Rökkur - 01.04.1949, Blaðsíða 5

RÖKKUR.
önnur prismu. Avallt varð
árangurinn sá sami. Þessu
næst notaði Newton tvö
prismu, þannig að ljósið fór
fvrst í gegnum annað eins
og fyrr og siðan í gegnum
Iiitt, sem liafði verið snúið
við. — Nú birtist aðeins hvít-
ur depill á veggnum í stað
litabandsins.
Margir litir í
sólarljósinu.
Newton varð nú ljóst, að
hann hafði gert geysimikla
uppgötvun og ályktaði sem
svo: Sólarljósið er samsett af
ýmislega litum geislum. Við
að fara í gegn um eitt prisma
greinist það i þá sjö liti, sem
það er samsett úr, en annað
prisma, er snúið hefir verið
við, sameinar litina á ný í
einn hvítan geisla.
Þetta var ekki allskostar
rétt hjá Newton. Nú vita
menn, að litgeislarnir sem
liann fann og við köllum lit-
róf (spectrum) eru aðéins
brot af enn lengra litabandi.
Þessir áðurnefndu sjö litir
eru hinir einu sýnilegu. Við
l)áða enda litabandsins hafa
síðan á dögum Newtons ver-
ið gerðar miklar uppgötvan-
ir. — Út frá rauða geislanum
hafa vísindamenn fundið út-
varpsöldurnar en með þeim
5
sendi Marconi fyrstur þráð-
laust skeyti. Út frá fjólubláa
geislanum eru X-geislarnir,
sem þýzki vísindamaðurinn
Röntgen fann árið 1895.
Nýr sjónauki
var nauðsyn.
Tilraunir Newtons sýndu
honum þannig fram á, livers
vegna hinir gamaldags
stjörnusjónaukar yrðu eigi
endurbættir. Um þá gilti
sania lögmál og prismað, þ.
e. að þeir mvndu ávallt sýna
geisla, sem villtu mönnum
sýn. Hann ákvað þess
vegna að búa til alveg nýjan
sjónauka.
Þessi sjónauki var opinn á
annari ldiðinni og í gegnum
þetta op sást myndin, sém
endurkastaðist frá spegli
inni í sjónaukanum. Með
þessu móti tókst Newton að
losna við litatruflanir.
Fyrsti sjónauki Newtons
var afar lítill, aðeins sex
þumlunga langur og einn
þumlungur í þvermál. Hann
stækkaði liluti fjörutíu sinn-
um og sýndi mjög skýra
mynd. En þrátt fyrir smæð
sína varð þessi sjónauki fyr-
irrnynd hinna mjög stóru og
fullkomnu sjónauka, sem
stjörnufræðingar nota nú í
liinum frægu stjörnuturnum