Fréttablaðið - 11.02.2023, Qupperneq 46

Ég er fjórtán ára þegar
ég kem út úr skápnum
og hélt í fyrstu að ég
þyrfti að hætta í bog-
fimi en ákvað að halda
áfram.
Nóam Óli varð í fyrra fyrsta
trans manneskjan til að
keppa fyrir Íslands hönd á
alþjóðlegu íþróttamóti. Hann
segist helst fá hrós frekar en
fordóma og segir umræðu um
þátttökurétt trans fólks oft
þröngsýna.
Nóam Óli Stefánsson er
á átjánda ári, nemandi
í myndlist, gítarleikari
og bogfimiiðkandi.
Hann braut blað í
íslenskri íþróttasögu á síðasta ári
þegar hann varð fyrsti trans ein­
staklingurinn til að keppa fyrir
Íslands hönd.
„Ég er trans táningur, er í list­
námi í framhaldsskóla, gítarleikari
í hljómsveitinni Ókindarhjarta sem
var að gefa út sína fyrstu plötu og hef
stundað bogfimi frá tólf ára aldri.“
Vissi það snemma
Nóam var á unglingsaldri þegar
hann kom út úr skápnum og óttað­
ist í fyrstu að með því þyrfti hann að
hætta að keppa í bogfimi.
„Ég er fjórtán ára þegar ég kem
út úr skápnum og hélt í fyrstu að ég
þyrfti að hætta í bogfimi en ákvað
að halda áfram. Á þeim tímapunkti
hélt ég að það væri ekki hægt að
vera trans í íþróttum, en eins og
með margt annað var það hægt.
Ég var löngu viss um þetta skref,
en fjórtán ára er maður að verða
að manneskju og mér fannst þetta
rétti tímapunkturinn til að koma út
úr skápnum,“ segir Nóam sem fékk
strax stuðninginn sem hann þurfti.
„Í fyrstu kom ég út úr skápnum
við fjölskyldu og nánustu vini en
ég þurfti að láta íþróttafélagið vita.
Þegar ég breytti nafninu á Facebook
fór fólk aðeins að spyrjast fyrir og
ég bað starfsfólkið hérna í Bogfimi­
setrinu að láta fólk vita. “
Hann var ekki í íþróttum á yngri
árum en foreldrar Nóams skoruðu á
hann að prófa bogfimi.
„Foreldrar mínir voru að hjálpa
mér að finna íþrótt og þau mundu
eftir því að mér líkaði við bogfimi
þegar ég var í skátasumarbúðum.
Ég sá auglýsinguna, prófaði þetta
og fann mig strax í þessu.“
Reyndist ekkert stórmál
Nóam segir að það hafi ekki verið
auðvelt að finna fyrirmyndir þegar
hann skoðaði möguleikann á að
keppa sem trans strákur í bogfimi.
„Bogfimi er lítið samfélag og trans
samfélagið er lítið. Þessi tvö mengi
tengjast ekki svo þegar ég var að
googla trans fólk í bogfimi kom ekk­
ert upp og í öðrum íþróttagreinum
var umræðan yfirleitt neikvæð.
Trans strákarnir sem ég kynntist
sem voru á svipuðum aldri voru
ekki í íþróttum, svo það var eng­
inn nálægt að ganga í gegnum það
sama og ég. Í fyrstu vildi ég ekki
vera fyrstur, og þetta f lækjustig
inni í hausnum á mér stækkaði, en
eins og þegar ég kom út úr skápnum
þá var mikill léttir að taka þessa
ákvörðun. Það reyndist lítið mál að
breyta nafninu í keppnum og þá átt­
aði ég mig á því að þetta yrði ekkert
stórmál fyrir aðra,“ segir Nóam sem
keppir í trissuboga.
„Trissubogi er ólíkur hefðbund­
inni bogfimi, það eru trissur sem
stýra þyngdinni. Það hentar mér
mjög vel sem lágvöxnum trans strák
að keppa við stærri sís stráka (sís er
forskeyti sem er notað um fólk sem
upplifir sig á þann hátt að það til­
heyri því kyni sem því var úthlutað
við fæðingu. Sís karl er karl sem var
úthlutað kyninu „drengur“ við fæð­
ingu, innskot blaðamanns). Ég hef
ekki verið á hormónum nægilega
lengi til að fá þennan vöðvamassa
og trissubogi hentar betur fyrir lág­
vaxna. Það er ekki víst að ég verði
mikið hærri en 1,60 svo að það
hentar mér vel,“ segir Nóam.
Kyn þátttakenda skiptir ekki öllu máli
En hvað þarf til að verða góður í
bogfimi?
„Það þarf mikla æfingu og ein­
beitingu. Þetta snýst um að geta gert
eitthvað alveg eins trekk í trekk.“
Í ársbyrjun 2022 keppti Nóam í
fyrsta sinn fyrir Íslands hönd þegar
hann var hluti af U21 árs liði Íslands
á Evrópumótinu.
„Við vorum nokkuð viss um að ég
yrði fyrsti trans einstaklingurinn til
að keppa fyrir Íslands hönd og við
ræddum við bæði ÍSÍ og Samtökin
‘78. Hvorugt vissi til þess að það
hefði trans manneskja keppt fyrir
Íslands hönd svo að við erum að
stóla á að ég sé fyrstur, þó að það sé
ekki hægt að útiloka annað,“ segir
bogfimikappinn sem íhugaði hvort
hann vildi láta andstæðingana vita.
„Við tókum samtalið um hvort
við ættum að láta aðra keppendur
vita að ég væri trans. Þarna er ég
ekki byrjaður á hormónum, lítill
og kannski erfitt að ljúga að ég sé
sís strákur. En mér fannst mikil­
vægt, ef einhver unglingur er í sömu
sporum og ég einn daginn, að hann
geti kynnt sér söguna mína. Það
er of boðslega mikilvægt að geta
lesið jákvæðar sögur, því umfjöll­
unin sem trans fólk fær í íþróttum
er misgóð,“ segir Nóam og segir sína
sögu vera dæmi um að leyfa krakka
að keppa í íþrótt sem hann er með
ástríðu fyrir.
„Stuðningurinn var ótrúlega dýr­
mætur. Ég þurfti að tileinka mér það
hugarfar að það væru aðrir hlutir
sem skiptu máli en kyn þátttak­
enda.“
Bleika hárið vakti meiri athygli
Aðspurður segist Nóam ekki hafa
upplifað fordóma af hálfu þátt­
takenda á mótinu, enda hafi f lestir
verið einbeittir á keppnina.
„Ég held að einhverjir hafi áttað
sig á því, en það voru allir bara að
einbeita sér að keppninni. Það
vakti meira athygli að ég væri 1,55
metrar á hæð og með bleikan mull­
ett og miklu minni en allir aðrir í
íslenska liðinu. Dómararnir köll­
uðu mig litlu dúlluna í íslenska
liðinu. Fólki finnst merkilegra að
heyra af þessu í fjölmiðlum en þátt­
takendunum,“ segir hann og heldur
áfram:
„Fólki finnst þetta merkilegt, að
vera trans í íþróttum og keppa við
stráka þó að ég minni sömu aðila á
að stelpuliðið sé frábært. Það koma
oft spurningar um hvort það sé
ekki rosalegt að keppa við stráka
en þegar allt kemur til alls eru þetta
bara íþróttir. Bogfimi er íþrótt þar
sem maður spyr sig af hverju það
sé kynjaskipt keppni. Er munurinn
mikill?“
Nóam segist vera tilbúinn að
svara spurningum ef einstaklingar
komi til hans með spurningar.
„Ég er opinn með það að vera
trans og hef tekið þátt í pallborðs­
umræðum um upplifun mína. Það
eru margar spurningar og það erfitt
að yfirfæra þetta á sumar íþróttir. Ég
get bent fólki á það hvernig ég fór
að þessu, hvernig ég kom út innan
íþróttarinnar og hvernig ég tekst
á við fordóma. Bogfimi er mjög
umburðarlynd íþrótt.“
Pólitísk umræða
Talið berst að umræðu um þátttöku
trans fólks í íþróttum. Á síðasta ári
tilkynnti Alþjóðasundsambandið
um reglur sem fóru langt með að
banna þátttöku trans kvenna á
afreksstigi. Alþjóðafrjálsíþrótta­
sambandið er með sitt regluverk til
skoðunar.
„Mér finnst þetta oft vera þröng­
sýn umræða. Það er ákveðin ímynd
um hvernig trans fólk er, en fólk
áttar sig ekki á fjölbreytileikanum.
Líffræðin er f lóknari en við viljum
meina og það er hættulegt að setja
reglur um líkama fólks þegar kemur
að íþróttagreinum,“ segir Nóam og
bætir við:
„Afreksfólk fæðist oft með ein­
hverja náttúrulega hæfileika og
eiginleika og æfir ofan í það. Það
er misskilningur að trans konur
séu ríkjandi í íþróttum en þegar
það gerist er það blásið upp af því
að þetta er einföld og ódýr blaða­
mennska á kostnað minnihluta­
hópa. Eru þessar hugmyndir byggð­
ar á staðreyndum, eða út frá skoðun
einstaklinga sem vilja ekki að trans
fólk taki þátt?“
Hann segir sérstakt að vita til þess
að deilt sé um tilvist manns sem ein­
staklings.
„Það er verið að búa til viðmið
fyrir trans fólk af fólki sem þekkir
ekki þessar tilfinningar. Þetta getur
verið yfirþyrmandi, því mann
langar ekki að vita að tilvist manns
geti orðið að slíku deilumáli. Það
gleymist að þú ert að rífast um til­
vist manneskju sem sést ekki í ein­
hverjum tölum á blaði.“ n
Auk þess að æfa bogfimi er Nóam í námi og gítarleikari í
hljómsveitinni Ókindarhjarta. Fréttablaðið/ernir
Trissubogi hentar Nóam betur þar sem hann er hannaður til að stýra þyngdinni betur og hentar
því betur lágvöxnu fólki eins og Nóam sem er um 1,6 metrar á hæð. Fréttablaðið/ernir
Kristinn Páll
Teitsson
kristinnpall
@frettabladid.is
26 helgin FRÉTTABLAÐIÐ 11. FeBRúAR 2023
lAUgARDAgUR