Fréttablaðið - 22.02.2023, Síða 28

Við erum enn í dag að
grafa upp allskyns
leyndarmál frá þeim.
Óskar Þór
Axelsson
Þótt söguþráður
myndarinnar virðist
ævintýralegur er hann
alls ekki svo fjarstæðu-
kenndur.
Marteinn
Þórsson
Hollenskt ígildi Napóleonsskjals
talið vísa á niðurgrafið nasistagull
Ævintýralegur sögu­
þráður spennumyndarinnar
Napóleonsskjölin er ekki
eins fjarstæðukenndur og
ætla mætti og kallast á við
nýlegar fréttir af einhvers
konar gullæði í Hollandi eftir
að fjársjóðskort nasista frá
1945 var gert opinbert.
toti@frettabladid.is
The Guardian, The New York Times
og fleiri fjölmiðlar greindu í janúar­
byrjun frá að gamall gullgrafara­
draumur væri vaknaður eftir að
hollenska þjóðskjalasasafnið létti
leynd af gríðarlegum fjölda skjala
úr heimsstyrjöldinni síðari og gerði
aðgengileg á vefnum.
Þar á meðal er nokkuð nákvæmt
fjársjóðskort sem talið er vísa á fjóra
skotfærakassa fulla af gullmynt,
skartgripum, demöntum og öðrum
eðalsteinum sem þrálát sagan segir
að þýskir hermenn hafi grafið í jörð
rétt áður en her bandamanna frels­
aði Arnhem í Hollandi.
Þegar f jársjóðskortið skaut
aftur upp kollinum blés það ekki
aðeins lífi í þrálátan draum um að
nasistagull leyndist neðanjarðar
skammt utan við bæinn Ommeren
í nágrenni Arnhem heldur renndi
það einnig ákveðnum stoðum
undir býsna ævintýralegan grunn
atburðarásar spennumyndarinnar
Napóleonsskjölin.
Ótrúleg tilviljun
„Það er aðallega hvað þetta er ótrú­
leg tilviljun vegna þess að þetta er
svo náskylt plotti myndarinnar,“
segir leikstjórinn Óskar Þór Axels­
son sem frumsýndi Napóleons­
skjölin rétt um það bil mánuði eftir
að The Guardian birti fyrstu frétt­
ina um nasistagullið og fjársjóðs­
kortið.
„Ég fékk þrjá tölvupósta erlendis
frá á sama klukkutímanum eftir að
The Guardian birti fyrstu greinina
um þetta,“ heldur Óskar Þór áfram
og ljóst að fólk sem til þekkti var
f ljótt að tengja skáldskapinn við
raunveruleikann.
„Þetta sýnir hvað það var algengt
að nasistar hafi verið að stela verð­
mætum og fela í lok styrjaldarinnar.
Við erum enn í dag að grafa upp alls­
kyns leyndarmál frá þeim. Rétt eins
og persónur myndarinnar.“
Helmut S. kjaftaði frá
Ýmsar sögur hafa í gegnum tíðina
gengið af fjársjóðnum og hvar hann
kunni að vera niður kominn, ef
hann er þá yfirleitt einhvers staðar
að finna. Hins vegar er almenn ein­
ing um að góssið sé metið á eitthvað
Ef myndin af fjársjóðskortinu prentast vel er ekkert því til fyrirstöðu að drífa sig til Hollands. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
í kringum milljarð íslenskra króna
á núvirði þannig að fyrir bjartsýna
og áhugasama er eftir þó nokkru að
slægjast.
Helsta heimildin um fjársjóðinn
að kortinu meðtöldu er málglaði
hermaðurinn Helmut S. sem sagð­
ist hafa orðið vitni að því
þegar góssið var grafið
en hann fullyrti
að hermennirnir
hefðu látið greip­
ar sópa þegar
peninga sk ápu r
sprakk í sprengjuárás á útibú Rot­
terdambanka í Arnhem. Þeir hafi
síðan grafið ránsfenginn á f lótta
undan herliði bandamanna í apríl
1945.
Leyndardómar nasistanna
„Þetta sýnir meðal annars að þótt
söguþráður myndarinnar virðist
ævintýralegur er hann alls ekki
svo fjarstæðukenndur,“ segir Mar­
teinn Þórsson, handritshöfundur
Napóleonsskjalanna, og bætir við
að gömul, óupplýst leyndarmál
nasistanna búi enn yfir drungalegu
aðdráttarafli. „Bæði fyrir fjársjóðs­
leitarfólk og einnig rithöfunda og
kvikmyndagerðarfólk.“
Fréttirnar frá Hollandi benda í
það minnsta til þess að áhuginn
á leyndardómum nasista lifi enn
góðu lífi og þannig hefur The Obser­
ver eftir Annet Waalkens, ráðgjafa
hjá þjóðskjalasafninu, að fjöldi
rannsakenda, blaðamanna og frí­
stundafornleifafræðinga hafi sýnt
skjölunum áhuga og séu spenntir.
Glatað fé
Sagnfræðingar efast þó margir
hverjir um að fjársjóðurinn muni
nokkurn tímann finnast og þannig
telur sagnfræðiprófessorinn Joost
Rosendaal að f lugher Breta hafi
sprengt ofan af felustaðnum þegar
hann lét sprengjum
rigna yfir Omme­
ren og nágrenni í
apríl 1945 og þá
hljóti heima­
fólk eða hermenn bandamanna að
hafa fundið þýfi þeirra þýsku. Nú
eða að Þjóðverjarnir hafi þá þegar
verið búnir að koma fjársjóðnum á
annan felustað.
Íbúar Ommeren eru síðan mis­
ánægðir með að fjársjóðskortið er
nú öllum aðgengilegt og sveitar­
stjórnin hvetur lukkuriddara ein­
dregið til þess að láta meintan
fjársjóðinn eiga sig enda sé í raun
bannað að grafa eftir honum.
Eitthvað sem persónur Napóle­
onsskjalanna myndu líklega láta
segja sér í það minnsta kosti þrisv­
ar. n
Nasisti á Vatnajökli með
leyndarmál í skjalatösku í
Napóleonsskjölunum.
Elfar Aðalsteins og Anna María Pitt á
hátíðinni um helgina.
toti@frettabladid.is
Kvikmyndin Sumarljós og svo
kemur nóttin, eftir Elfar Aðal­
steins, hlaut um helgina verðlaun
sem besta norræna kvikmyndin á
Alþjóðlegu kvikmyndahátíðinni í
Santa Barbara þar sem mikið var
um dýrðir á meðan hún stóð yfir í
liðinni viku.
Elfar, sem skrifaði handrit
myndarinnar eftir samnefndri
skáldsögu Jóns Kalmans, og eigin­
kona hans, Anna María Pitt, sem
fer með eitt aðalhlutverkanna,
voru viðstödd hátíðina og tóku
við verðlaununum.
„Það er mikill heiður fyrir okkur
að vera verðlaunuð á þessari
glæsilegu gamalgrónu hátíð og
að fá svona innilegar viðtökur frá
áhorfendum var alveg yndislegt,“
sagði Elfar þegar hann tók við
verðlaununum. „Þetta gefur okkur
mikinn meðbyr við kynningu og
dreifingu á myndinni erlendis.
Stjörnurnar skinu skært á há­
tíðinni þar sem leikararnir Cate
Blanchett, Jamie Lee Curtis, Colin
Farrell og Brendan Gleeson voru
verðlaunaðir ásamt leikstjórunum
Martin McDonagh og Darren Aron­
ofsky.
Sumarljós og svo kemur nóttin
var frumsýnd á Íslandi í október
á síðasta ári og er nú aðgengileg í
VOD­leigum landsins. n
Sumarljós í
Santa Barbara
FRÉTTIR AF FÓLKI |
toti@frettabladid.is
Netflix aug­
lýsir nú grimmt
endurkomu Joe,
hins skæða en
dagfarsprúða
morðingja í
fjórðu þáttaröð
You, sem byggir
á spennubókum
Caroline Kepnes.
Yfir kynningar­
stiklunni, sem
flýgur hátt á
YouTube og vitaskuld Netflix
þessa dagana, ómar angurvær og
undurfögur útgáfa af hinu sígilda
lagi Always Something There To
Remind Me, eftir textahöfundinn
Hal David og nýlátna séníið Burt
Bacharach. Þekktasta útgáfa
lagsins með Naked Eye er miklum
mun fjörlegri en tónlistarkonan
Margrét Rán, stundum kennd
við Vök, á heiðurinn af seiðandi
söngnum að þessu sinni og gerir
lagið algerlega að sínu. n
Varist í vök
Margrét Rán
Magnúsdóttir,
söngkona og
lagahöfundur
Joe er enn í drápshug og er kynntur
til leiks undir ljúfum söng Margrétar.
24 LÍFIÐ FRÉTTABLAÐIÐ 22. FEBRÚAR 2023
MIÐVIKUDAGUR