Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Page 20

Elsta bam listagyðjunnar á Islandi 50 ára
Hlutverk arkitektúrs
Örðugt er að gera sér grein fyrir hlutverki arkitektúrs í dag. Örðugra
en áður, það gerir hin flókna samfélagsgerð. Allt fram á þriðja áratug
þessarar aldar var hlutverk arkitektúrs hreint og klárt. Arkitektúr var
til þess að upphefja og fræða almenning með lærðri notkun algildra
tákna íbyggingu. Þeir sem áttu fjármagnið byggðu. Arkitektúr bar
uppi og umlukti alla menningu. Fyrst á þessari öld leitaði á leitandi
menn sú spuming: Hvað er arkitektúr. En af þeirri leit spratt
svokallaður nútíma arkitektúr. Þróun mannsandans er meinstríðið
fyrirbæri í því að hún er aldrei samfara þróun daglegs lífs þó hvorugt
verði úr samhengi slitið.
Sú listastefna í mynd- og byggingarlist sem kennd er við nútímann
var langt á undan sínum samtíma. Byggingar frá þessum tíma eru
margar hverjar eins og frá öðrum hnetti í samanburði við aðra hönnun
eins og t.d. bfla. Þegar það samfélag sem nútímalist var ætluð varð
til var listastefnan sjálf í raun um garð gengin. Því spyrja menn sig
enn: Hvað er arkitektúr. Svarið er þekkt en erfiðara að finna því stað
í nútímanum. Enn sem fyrr er arkitektinn ábyrgur fyrir því að móta
og koma til skila þeim mikilvægu táknum sem einkenna menningar-
samfélag hans umfram önnur. Vandi er að festa sjón á menningar-
legum verðmætum í neyslusamfélaginu. Mikið af daglegum
verkefnum arkitekta hefur lítið póitískt og félagslegt innihald þannig
að hversu vel sem þau eru af hendi leyst þá er ókleift að upphefja
viðfangsefnið. „Banalitet” verkefna verður oft enn augljósara en ella
þegar þau eru frábærlega af hendi leyst. En hvar standa íslenskir
arkitektar í dag eða hvemig standa þeir sig?
Sögupunktar
Saga íslenskra arkitekta er ekki löng. Það er fyrst á þessari öld sem
Islendingar leita háskólamenntunar í arkitektúr. 1918 útskrifast
fyrsti arkitektinn, Guðjón Samúelsson. 1940 voru háskólamenntaðir
arkitektar 10 talsins, 1950 voru þeir 11, 1960 17, 1970 62 og 1980
137. Nú eru íslenskir arkitektar um 230 talsins. Reiknað er með að
mennta þurfi um 15 arkitekta árlega til að mæta nauðsynlegri
endumýjun og fjölgun í stéttinni í samræmi við áætlaða fólksfjölgun
og hagvöxt fram yfir aldamót. Um aldamótin verða arkitektar hér á
landi þá um 320 talsins.
1926 var stofnað Byggingarmeistarafélag Islands með aðild
háskólamenntaðra arkitekta og annarra sem að hönnun bygginga
stóðu. 1934 var síðan stofnað Félag íslenskra arkitekta og 1936
Akademíska arkitektafélagið. Þessum tíðu félagamyndunum lauk
með stofnun Húsameistarafélags Islands í maí 1939 en þá voru hin
18
ARKITEKTUR OG SKIPULAG