Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Blaðsíða 29

í fyrsta lagi myndi slík kennsla vera stuðningur við
arkitektastéttina og „akademíska” umræðu um umhverfi
okkar, verksvið og stöðu í samfélaginu.
I öðru lagi myndi slík kennsla auka skilning og þekkingu
arkitektanna sjálfra á því samfélagi sem þeir lifa og starfa í og
þar með auka möguleika þeirra á því að hafa áhrif á samfélagið
sem aftur gæti leitt til betri bygginga og umhverfis bæði
listrænt, tæknilega og til notkunar.
I þriðja lagi myndu aukast möguleikar á vísindastörfum á
þessu sviði.
í fjórða lagi gæti kennsla leitttil aukins skilnings og þekkingar
hjá þjóðinni á þeim menningararfi, sem fyrir er í landinu á
þessu sviði.
í fimmtalagi myndi skólastofnun auðveldaþaðaðsérþekking,
sem nú þegar hefur byggst upp hér á landi, m.a. hjá hinum
ýmsu arkitektum, t.d. á sviði efnismeðferðar og ýmissa tækni-
legra úrlausna, bærist áfram og nýttist þeim sem yngri eru og
óreyndari. Þá er átt sérstaklega við úrlausnir, sem byggjast á
því að leysa verkefni út frá þeim sérstöku aðstæðum sem hér
eru t.d. hvað snertir úrkomu, vind, hitasveiflur, jarðskjálfta
o.s.frv.
í sjötta lagi verður að huga að því að á komandi árum getur
orðið æ erfiðara að komast inn á erlenda arkitektaskóla vegna
þeirra takmarkana, sem óðum er verið að setja á upptöku
útlendinga inn á skólana.
Ef litið er á þau atriði, sem mæla gegn arkitektakennslu hér á
landi, koma eftirfarandi atriði upp í hugann:
Fyrst og fremst er um að ræða hættuna sem stafar af því hversu
fá við erum og einangruð og gæti leitt til þess að kennslan
stæðist ekki samanburð viðerlenda skóla. Beint samstarf við
viðurkennda skóla á þessu sviði ætti að geta komið í veg fyrir
þetta atriði.
Þá þarf einnig að huga að kostnaði. Þó virðist það atriði ekki
vera mjög óaðgengilegt, þegar betur er að gáð og kostnaður
af skólahaldi hér borinn saman við núverandi fyrirkomulag
þar sem menn verða að fara upp á von og óvon til annarra
landa til náms.
Þegar bomir eru saman kostir og gallar þá er ekki vafi á því að
kostimir eru mun þyngri á metunum en ókostimir. Að vísu
skal viðurkennt að það er mjög þroskandi og mikilvægt fyrir
arkitekta að hleypa heimdraganum og kynnast hinum stóra
heimi, kynnast löndum og þjóðum. Slíkt er reyndar öllum
hollt. Skóli á Islandi á sviði byggingarlistar myndi að
sjálfsögðu ekki útiloka arkitekta frá því að ferðast og fræðast
erlendis. Hins vegar má benda á, að það er mikill skaði fyrir
íslenskt samfélag að missa úr landi allt ungt fólk, sem hefur
hug á að nema byggingarlist, á sama tíma og aðrir hópar, t.d.
þeir sem hyggja á iðn- og tækninám, verkfræðinám o.s.frv.,
geta fengið sína menntun hér heima og mótað umræðuna
meðal jafnaldra sinna, án íhlutunar arkitektanemanna. Þeir
kynnast því ekki okkar sjónarmiðum á þessu mikilvæga
mótunarskeiði.
Ef litið er á hvert íslenskir arkitektar hafa sótt menntun sína
á undanfömum áratugum kemur í ljós að þeir hafa numið í 14
þjóðlöndum. Nú síðari árin hafa flestir íslenskir arkitektar
numið í Danmörku. Nú er talið að fjöldi íslenskra arkitekta sé
um225,þar af starfa25erlendis.Þaðferekkihjáþvíaðþessi
geysilega breidd í menntun hefur leitt til þess að við höfum á
■■■■■■■ ARKITEKTÚR OG SKIPULAG ■
vissan hátt þurft að kynnast þegar heim var komið og leitast við
að samræma viðhorfin. Þetta atriði ásamt vanþekkingu á
aðstæðum hefur að mínu mati oft á tíðum veikt samstöðu
stéttarinnar og leitt til þess að við höfum ekki náð eins góðri
fótfestu í íslensku samfélagi og æskilegt hefði verið bæði fyrir
okkur sjálf og eins fyrir samfélagið sjálft. Námsárið 1987-
1988 sóttu 113 námsmenn um námslán til Lánasjóðs íslenskra
námsmanna vegna náms í arkitektúr, þar af fékk 101 lán.
I áliti því, sem nefndin, sem fyrr um getur, skilaði til ráðherra
í desember 1988, er gengið út frá því að þörf sé fyrir 3%
fjölgun og 3.3% endumýjunarhlutfall í stéttinni árlega á næstu
árum. Þetta þýðir að fjöldi þeirra, sem leggja stund á bygging-
arlistina gæti verið um 100-110 á ári eða svipuð tala og nú er
í námi.
I stuttu máli var nefndin sammála um eftirfarandi tillögur:
í fyrsta lagi, að hafin verði kennsla sem fyrst í byggingarlist á
Islandi. Skipulagt verði þriggja ára fyrrihlutanám og miðað
við allt að 20 nemendur í hverjum árgangi.
Iöðru lagi, að kennslan verði skipulögð sem sjálfstæðeining
í tengslum við sjónlistarkennslu á háskólastigi.
I þriðja lagi, að leitað verði eftir beinu samstarfi við erlenda
skóla um seinnihlutanám fyrir íslenska nemendur í bygging-
arlist.
Alitinu var sem fyrr segir skilað til menntamálaráðherra í
desember 1988. Þaðan fór það beint til nefndar, sem vinnur að
mótun tillagna um listaháskóla.
Umræða um málið hefur haldið áfram í röðum okkar arkitekta.
M.a. lýsti stjómarfundur norrænu arkitektafélaganna, sem hér
var haldinn í júní mánuði s.l. stuðningi við niðurstöður
nefndarinnar. Lýstu menn sig reiðubúna til samstarfs um
málið m.a. á sviði nemenda- og kennaraskipta.
A sama fundi var einnig samþykkt að vinna í sameiningu að
samnorrænni eftirmenntun arkitekta í þeim tilgangi m.a. að
styrkja menningarsamstarf landanna. Akveðið var að snúa sér
til Norðurlandaráðs með þetta erindi.
Þávar íjúll s.l. haldinn hér á landi fundur fulltrúa arkitekta,
sem hafa með höndum kennslu á þessu sviði bæði í Evrópu og
í USA. Þeir lýstu einnig yfir stuðningi við þetta mál og
undirstrikuðu í sínum málflutningi nauðsyn á íslenskri
menntastofnun á þessu sviði, sem m.a. gæti styrkt okkar
sjálfsvitund en einnig verið traustur grunnur að mörgum
öðrum störfum á sviði umhverfismótunar og hvati að nýrri
iðnframleiðslu byggðri á innlendum efnivið.
Að mínu mati er mikilvægt að þessu máli verði fylgt eftir.
Slíkur skóli þarf mikinn undirbúning sem vel þarf að vanda til.
Ef litið er til þess að íbúðarhús ásamt byggingum og
mannvirkjum hins opinbera nema um helmingi árlegrar
fjármunamyndunar þjóðarinnar, þá er óskiljanlegt að ekki
skuli fyrir löngu vera kominn hér á laggimar arkitektaskóli.
Aðstöðuleysi íslenskra arkitekta á þessu sviði er þjóðinni
dýrkeypt. Við getum ekki haldið áfram á þeirri braut sem við
erum nú á, að vanmeta mikilvægi öflugrar og samstiga
arkitektastéttar, sem almennt hefur hug á því að takast með
ábyrgum hætti á við íslenskt umhverfi og samfélag.
Arkitektaskóli verður að koma hér, ef við ætlum að teljast
menningarþjóð. ■
Guðrún Jónsdóttir, arkitekt.
27