AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1994, Side 26

E.G.Aspelund. Viðbyggingin við dómhúsið í Gautaborg. Tvær
efri myndir: fyrri tillögur (1920-1925). Neðsta mynd: endanleg
útlitsteikning (1934).
í hvert burðarbil, þannig að þeir líkt og vísuðu að
miðju aðalbyggingarinnar, þar sem er sameiginlegur
inngangurfyrir bæði húsin. Samræmt lita-og efnisval
styrkir þá skynjun að gamli og nýi hlutinn séu ein
heild. Hlutfallakerfi eldri forhliðareryfirfærtáviðbygg-
ingunaog endurskapaðáóhlutbundinn hátt. Láréttar
áherslulínur koma fram í hæðarsetningu gluggaopa
og þverbandaog lóðréttu böndin endurspegla hrynj-
andi veggsúlnanna í gamla húsinu. Hin tvö reglukerf-
in eru, hvort um sig, svar síns tíma við sígildu við-
fangsefni byggingarlistar, því að deila rúmtaki húss
upp í smærri einingar og með því móti brúað bilið
milli mælikvarða mannsins og byggingarheildarinnar.
Ennfremur segja þau hvort sína sögu um tengsl útlits
og uppbyggingar, þar sem annars vegar eru súlur
og þverhlað en hins vegar hliðstæða þess í nútíma-
byggingartækni.burðargrindin.Viðbygging Aspe-
lunds er dæmi um merkilegan þróunarferil hugmynd-
ar, frá vélrænni endurtekningu yfir í margslungið sam-
spil, þar sem stílgerðum ólíkra tímabila er stillt saman
í jafnvægi, sem þó felur í sér innri spennu. Gamla
húsið og afsprengi þess.viðbyggingin, eru líkt og full-
trúar ólíkra kynslóða innan sömu fjölskyldu. Ólík um
margt en engu að síður náskyld, tvær raddir er lýsa
sömu hugsun hvor með sínu tungutaki.
Hér hafa verið nefnd þrjú dæmi um merkar viðbygg-
ingar, en sá listi gæti verið langur. Eftir því sem fleiri
tilvik eru skoðuð kemur betur í Ijós að hönnun við-
bygginga, líkt og önnur listræn sköpun, verður seint
bundin í fastar reglur. Úrlausnin verður að mótast af
aðstæðum í hverju tilviki. Það að endurtaka beint stíl-
gerð eldra húss í nýrri viðbyggingu getur átt rétt á
sér í ákveðnum tilfellum. Þetta kann að virðast auð-
veld leið til að tryggja farsæla aðlögun, en við nánari
skoðun felur hún I sér ýmsar hættur. Þannig getur
bókstafleg endurgerð raskað meir stærðarhlutföllum
og sjónrænu vægi þess húss sem byggt er við en
nýbygging í ólíkustum stíl. Annar galli við þessa að-
gerð er ekki verður með auðveldu móti greint í sundur
hvað er nýtt og hvað er gamalt, viðbyggingin nær
ekki að verða heiðarlegur vitnisburður um samtíma
sinn. í mörgum tilvikum er nákvæm endurgerð tækni-
legra útfærsluatriða ómöguleg, og þá vaknar
spurningin hvar eigi að draga mörkin milli raunveru-
legra fornminja og eftirgerðar. Önnur leið, og ef til
vill farsælli, er sú að leita samsvörunar gamals og
nýs í samræmdu efnisvali, hlutföllum, mælikvarðajita-
notkun og/eða formgerð, en láta stíl og útfærslu atriði
bera einkenni samtímans. Með því móti verður auð-
velt að greina að rithönd hverrar kynslóðar, auk þess
sem svigrúm gefst til frjálsrar túlkunar innan vissra
marka. Viðbyggingin nær þá að öðlast líf sem
sjálfstætt hugverk, jafnframt því að mynda hluta af
stærri heild. Hversu vel tekst til í hverju tilviki hlýtur
öðru fremur að ráðast af listrænu innsæi þess er
teiknar. Tvö atriði vil ég nefna í lokin, sem miklu skipta.
Vel heppnuð viðbygging verður ekki til nema með
nákvæmri skoðun og greiningu á því sem fyrir er.
Eins verður að hafa í huga, að bygging er ekki list
nema hún sé á einhvern hátt afurð skapandi hugs-
unar á hverjum tíma. Um það vitna dæmin sem nefnd
eru að ofan. ■
HEIMILDIR:
1. Ahlberg, Hákon. Gunnar Aspelund Arkitekt, 1885-1940.
Byggmastaren, Stockholm, 1950.
2. Gunnlaugur Halldórsson. Fyrirlestur á kvöldfundi A.í. 7.2.
1978. Arktíöindi.
3. Hjörleifur Stefánsson, o.fl. Kvosin. Byggingarsaga
miöbæjar Reykjavíkur. Torfusamtökin, Reykjavík, 1987.
4. Vilhjálmur P. Gíslason. Bessastaöir, þættir úr sögu
höfuöbóls. Norðri, Akureyri, 1947.
5. Þorsteinn Gunnarsson/Línuhönnun hf. Bessastaöir. Úttekt
á byggingum. 1989. Ljósrit.
24